Tài liệu Bản chất hiệu quả sản xuất kinh doanh trong các doanh nghiệp

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 LỜI MỞ ĐẦU : Để phát triển kinh tế xã hội nguồn vốn đóng vai trò hết sức quan trọng ,là nhân tố cần và đủ cho bất kỳ nhu cầu phát triển kinh tế cũng như phát triển các hoạt động kinh doanh của nhà nước ,tổ chức kinh tế phi kinh tế . Để có nguồn vốn đáp ứng nhu cầu của các thành phần kinh tế ,ngân hàng và các tổ chức tín dụng khác luôn là lực lượng giữ vai trò chủ đạo cùng với đó hoạt động huy động huy động vốn trở trở thành hoạt động chủ đạo trong hoạt động của các ngân hàng .không chỉ để phục vụ nhu cầu về vốn của các tổ chức kinh tế mà còn là hoạt động duy trì sự sống còn cũng như phát triển của ngân hàng . Là một ngân hàng thương mại hàng đầu trong hệ thống ngân hàng thương mại của Việt Nam ,và hoạt động trong môi trường tài chính nông nghiệp –nông thôn ,ngân hàng Nông Nghiệp và Phát Triển Nông Thôn Việt Nam (NHNo&PTNT) cũng như các ngân hàng khác luôn quan tâm ,chú trọng hoạt động huy động vốn nhằm khai thác tối đa lượng tiền nhàn rỗi trong dân cũng như trong các tổ chức kinh tế ,phi kinh tế để có thể luôn đáp ứng tối đa nhu cầu về vốn để phát triển kinh tế của các thành phần kinh tế . Đang được thực tập tại một chi nhánh của hệ thống NHNo&PTNT Việt Nam , cảm thấy hoạt động huy động vốn là một hoạt động rất quan trọng của chi nhánh mình đang thực tập và cũng đã được ban lãnh đạo của NH rất chú trọng .tôi đã chọn đề tài “Nâng cao hiệu quả huy động vốn tại NHNo&PTNT Việt Nam chi nhánh Huyện Hoà An -tỉnh Cao Bằng”.làm để tài nghiên cứu . 1 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN VỀ NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI I.NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI TRONG NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG . 1,Khái niệm ngân hàng thương mại . Hiện nay tồn tại rất nhiều những khái niệm được đưa ra trong luật của các quốc gia ,trong các tài liệu nghiên cứu ,tuy nhiên nổi lên hai cách đưa ra khái niệm : Thứ nhất là đưa ra khái niệm của ngân hàng trên cơ sở các chức năng mà chúng thực hiện trong nền kinh tế .ví dụ : Ngân hàng là loại hình tổ chức tài chính cung cấp một danh mục các dịch vụ tài chính đa dạng nhất –đặc biệt là tín dụng ,tiết kiệm và các dịch vụ thanh toán –và thực hiện nhiều chức năng tài chính nhất so với bất kì một tổ chức kinh doanh nào trong nền kinh tế . Thứ hai là đưa ra khái niệm đứng từ giác độ quản lý luật pháp .ví dụ ,ở Mỹ “ ngân hàng được định nghĩa như một công ty thành viên của công ty bảo hiểm tiền gửi Liên bang.’’ Định nghĩa ngân hàng thương mại (NHTM) trong luật NH của một số nước .Có thể liệt kê một số văn bản luật định nghĩa ngân hàng như sau: Tại pháp lệnh NH ,hợp tác xã tín dụng và công ty tài chính năm 1990, NHTM được hiểu là tổ chức kinh doanh tiền tệ mà hoạt động chủ yếu và thường xuyên là nhận tiền gửi của khách hàng với trách nhiệm hoàn trả và sử dụng số tiền đó để cho vay ,thực hiện nhiệm vụ chiết khấu và làm phương tiện thanh toán . Tại luật các tổ chức tín dụng :NH được hiểu là loại hinh tổ chức tín dụng được thực hiện toàn bộ hoạt đông ngân hàng và các hoạt động kinh doanh khác có liên quan .theo tính chất và mục tiêu hoạt động ,các loại hình ngân hàng gồm NHTM ,ngân hàng đầu tư ,ngân hàng phát triển ,ngân hàng chính sách …và các loại hình ngân hàng khác .trong đó ,hoạt động ngân hàng là hoạt động kinh doanh tiền tệ và dịch vụ ngân hàng với nội dung thường xuyên là nhận tiền 2 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 gửi ,sử dụng số tiền này để cấp tín dụng và cung ứng ứng các dịch vụ thanh toán . Vậy tóm lại, có thể hiểu NHTM như sau: NHTM là một loại hình trung gian tài chính cung cấp danh mục dịch vụ tài chính đa dạng ,với hoạt động cơ bản là nhận gửi ,cho vay và thanh toán . 2.Đặc trưng hoạt động và vai trò của NHTM trong nền kinh tế thị trường. 2.1Đặc trưng hoạt động. 2.1.1. Chủ thể thường xuyên nhận và kinh doanh tiền gửi . Thông thường để nghiên cứu về đặc trưng hoạt động của một loại hình doanh nghiệp ,đơn giản nhất người ta có thể nghiên cứu thông qua 2 báo cáo tài chính cơ bản là :Bảng tổng kết tài sản và Báo cáo thu nhập. Về Bảng cân đối tài sản của NH: Qua nghiên cứu lịch sử ra đời và phát triển ,chúng ta có thể nhận thấy sản phẩm truyền thống của NH là nhận gửi và cho vay.Cho đến ngày nay ,tỷ trọng của số dư tiền gửi chiếm chủ yếu bên phần Nguồn vốn của một ngân hàng và dư nợ cho vay thì thường xuyên chiếm từ 6095% Tài sản có .Ngay cả những NH có danh mục tài sản đa dạng nhất như City bank thì tổng các món cho vay vẫn chiếm gần 70% tài sản của NH . Về cơ cấu thu nhập và chi phí trong báo cáo thu nhập của NH : Nếu nghiên cứu báo cáo thu nhập của NH chúng ta sẽ nhận thấy các khoản mục thu nhập từ lãi cho vay và chi phí chi trả lãi tiền gửi chiếm một tỷ lệ lớn trong toàn bộ thu nhập và chi phí của NH .ở Việt Nam ,các NHTM quốc doanh lớn (ngoại trừ Vietcombank do đặc tính hoạt động riêng có )thi cho vay là hoạt động đem lại khoảng 85-90% cho họ .và đương nhiên tại đây ,cán bộ tín dụng được như những con người quan trọng nhất ,là người đem lại thu nhập chủ yếu cho ngân hàng . Rõ ràng ,cho vay và nhận gửi hay kinh doanh tiền gửi là hoạt động có tính đặc trưng riêng có của các NHTM. Hai hoạt động này khiến NHTM khác với các loại hình doanh nghiệp khác trong nền kinh tế thị trường . 3 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 1.2. Hoạt động của NHTM gắn bó mật thiết với hệ thống lưu thông tiền tệ và hoạt động thanh toán ở mỗi quốc gia . trong tính toán về lượng tiền thì M1 = D + C trong đó : C : tiền mặt D : tiền gửi có thể phát hành séc Theo tính toán của nhiều quốc gia phát triển ,lượng tiền trong hệ thống NH chiếm từ 80-95% tổng lượng cung tiền của toàn nền kinh tế .Hầu hết các giao dịch thanh toán mua bán hàng hóa tại các nước này đều được thực hiện qua hệ thống NH . Tại các quốc gia đang phát triển , khi hoạt động thanh toán phần nhiều sử dụng tiền mặt thì hệ thống NH chưa thể phát triển như mong đợi Theo pháp luật của nhiều nước chẳng hạn Việt Nam ,chỉ có các tổ chức được phép thực hiện hoạt động NH mới được gửi tiền thanh toán ( chủ yếu để thực hiện hoạt động thanh toán cho khách hàng ) .Đây cũng chính là cách phân biệt NHTM với các trung gian tài chính khác như các công ty tài chính hay các công ty cho thuê tài chính , hay các công ty bảo hiểm 1.3.Hoạt động của NHTM đa dạng phong phú và có phạm vi rộng lớn Thể hiện của đặc trưng này là : - Đối tượng , số lượng , tính chất khách hàng có quan hệ với NH phong phú đa dạng -Chủng loại , số lượng, sản phẩm dịch vụ NH cung ứng phong phú - Lĩnh vực hoạt động và địa bàn hoạt động lớn 2.Vai trò của NHTM . 2.1.Vai trò trung gian . Vai trò trung gian ở đây thể hiện ở : NH sẽ tập trung các nguồn tiền nhàn rỗi và đáp ứng các nhu cầu về vốn cho nền kinh tế . Chúng ta hãy quay trở lại với bản chất của NH :một trung gian tài chính .Trung gian tài chính đơn giản là khái niệm dùng để chỉ những công việc kinh 4 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 doanh đòi hỏi sự tiếp xúc với hai loại cá nhân và tổ chức trong nền kinh tế : Các cá nhân và tổ chức thâm hụt trong chi tiêu ,tức là chi tiêu cho tiêu dùng và đầu tư vượt quá thu nhập và vì thế họ là những người cần bổ xung vốn từ bên ngoài thông qua việc vay mượn . Các cá nhân tổ chức thặng dư trong chi tiêu ,tức là thu nhập hiện tại của họ lớn hơn các khoản chi tiêu cho hàng hóa ,dịch vụ và do vậy họ có tiền để tiết kiệm . Tính hiệu quả trong hoạt động của các ngân hàng với vai trò trung gian tài chính thể hiện cụ thể hiện trên các khía cạnh : NH chia những khoản nợ cho vay có giá trị lớn thành các khoản nợ nhỏ để biến chúng thành sản phẩm huy động tiền gửi ,điều này phục vụ hàng triệu người và ngược lại ,chia những những khoản tiền huy động giá trị lớn thành những khoản cho vay nhỏ đối với cá nhân . NH sẵn sàng chấp nhận các khoản cho vay nhiều rủi ro trong khi lại đưa ra các sản phẩm ít rủi ro cho người gửi tiền . NH giúp khách hàng đảm bảo bảo khả năng thanh khoản .các công cụ tài chính được coi là thanh khoản nếu chúng được bán một cách nhanh chong với rủi ro tổn thất thấp .Ví dụ ,khách hàng có thể sử dụng hợp đồng hạn mức tín dụng để có thể tiến hành vay vốn trong bất kỳ thời điểm nào họ cần trong thời hạn của hợp đồng .hoặc khách hàng sau khi đã gửi tiết kiệm ,kể cả gửi tiền kỳ hạn ,họ cũng có thể rút tiền bất kỳ lúc nào ,tất nhiên là sẽ ko được hưởng lãi như thỏa thuận ban đầu . Một lí do làm cho NH phát triển thịnh vượng là khả năng thẩm định thông tin .các dữ liệu đúng đắn về đầu tư ,tài chính bao giờ cũng vừa ít ỏi vừa vừa đắt . Tuy nhiên , một số người cho vay và đi vay biết nhiều thông tin hơn người khác, một số các cá nhân và tổ chức có các thông tin bên trong và điều này cho phép họ lựa chọn sản phẩm đầu tư mang lại lợi nhuận cao .Sự phân bố không đồng đều thông tin và năng lực phân tích thông tin được gọi là tình trạng thông tin không cân xứng . Sự không cân xứng đó làm giảm tính hiệu quả của thị trường 5 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 nhưng tạo ra khả năng sinh lợi cho ngân hàng , nơi có chuyên môn và kinh nghiệm đánh giá các công cụ tài chính và có khả năng lựa chọn các công cụ với các yếu tố rủi ro – lợi nhuận hấp dẫn nhất Khả năng tập hợp và phân tích thông tin tài chính cũng giúp giải thích tại sao ngân hàng lại tồn tại. Hầu hết người vay tiền và người gửi tiền đều muốn giữ bí mật tình trạng tài chính của họ , đặc biệt la trước các đối thủ cạnh tranh. NH là nơi họ có thể tìm đến vì NH sẵn sàng cam kết giữ bí mật và đồng thời được pháp luật quy định và bảo vệ việc giữ bí mật các thông tin của khách hàng . Người gửi tiền không có thời gian và không có kỹ năng trong việc thẩm định người vay vốn . Sau đó họ đã chuyển quá trình thẩm định kiểm tra đến các NH nơi đã đầu tư nhân tài vật lực vào quá trình này . Thực tế, NH hoạt động như một đại lý của người gửi tiền , kiểm tra điều kiện tài chính của khách hàng xin vay vốn để đảm bảo cho người gửi tiền sẽ thu hồi đủ cả vốn lẫn lãi . Bằng cách cho vay số lượng lớn , các NH với tư cách là người được ủy thác , có thể đa dạng hóa và giảm rủi ro tổn thất và kết quả là tăng tính an toàn cho người gửi tiền . Khi một khách hàng vay vốn nhận được sự chấp thuận của ngân hàng , khách hàng đó sẽ nhận được vốn vay một cách dễ dàng và tốn it chi phí hơn việc huy động vốn ở bất kỳ nguồn nào.Điều này thông báo cho thị trường là người vay tiền hoàn toàn đáng tin cậy và chắc chắn họ sẽ hoàn trả toàn bộ khoản vay . 2.2 Vai trò trung gian thanh toán. Vai trò này thể hiện ở việc ngân hàng thay mặt khách hàng thực hiện thanh toán cho việc mua bán hàng hóa và dịch vụ (như bằng cách phát hành và bù trừ séc , cung cấp mạng lưới thanh toán điện tử , kết nối các quý và phân phối tiền ) cụ thể như sau: Với đặc trưng kinh doanh tiền tệ , ngân hàng nắm giữ tài khoản của rất nhiều khách hàng khác nhau , bên cạnh đó mỗi NH lại có một hệ thống chi nhánh và NH rộng khắp , việc thanh toán qua ngân hàng đã trở thành bộ phận không thể thiếu trong hoạt động thanh toán của các dân cư cũng như các tổ chức. 6 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Việc sử dụng séc thanh toán tiền mua – bán hàng bằng ủy nhiệm thu , ủy nhiệm chi và nhiều hình thức khác trở nên quen thuộc với người dân đặc biệt là người dân ở các nước phát triển . Tại các nước phát triển việc sử dụng tiền mặt là rất hạn chế, thậm chi người dân sẽ phải mất phí khi rút tiền mặt ra khỏi ngân hàng. Họ đều nhận thức được thanh toán qua ngân hàng bằng các hinh thức như sử dụng thẻ , séc …thuận tiện hơn rất nhiều so với mang nhiều tiền mặt trong ví . Đối với các doanh nghiệp , đặc biệt là các doanh nghiệp kinh doanh và xuất nhập khẩu thanh toán qua ngân hàng trở nên đặc biệt quan trọng . thanh toán theo phương thức L/C, nhờ thu , chuyển tiền …là một phần tất yếu trong hoạt động thanh toán quốc tế của các doanh nghiệp . Ngày nay các hình thức dịch vụ thanh toán mà các NH cung ứng ngày càng đa dạng với sự xuất hiện của các loại thẻ : thẻ ghi có ( thẻ tín dụng ) thẻ ATM thẻ ghi nợ , thẻ tiền lẻ …các hình thức này thể hiện rõ rệt vai trò chung gian thanh toán của ngân hàng – một vai trò mà các tổ chức phi ngân hàng không thể thực hiện được . 2.3 vai trò người bảo lãnh . Trong vai trò này ,NH sẽ cam kết thực hiện thay các nghĩa vụ cho khách hàng nếu khách hàng không đáp ứng được các nghĩa vụ đó đối với bên thứ ba . NH có thể đứng ra bảo lãnh cho các cá nhân ,tổ chức chính là nhờ sức mạnh tài chính của nó .Do đó ,xã hội hoàn toàn chấp nhận việc NH sử dụng uy tín của mình để đảm bảo cho các giao dịch kinh tế được diễn ra thuận lợi hơn .Ví dụ ,nếu người bán bán chịu cho người mua ,anh ta sẽ yên tâm hơn nếu được đảm bảo rằng ,nếu người mua không thanh toán ,sẽ có một tổ chức có tiềm lực tài chính lớn thanh toán . Hiện nay, với sự phát triển của nền kinh tế ,các chủ thể ngày càng có nhu cầu cao đối với việc được bảo lãnh .Do đó ,vai trò bảo lãnh của NH càng thể hiện rõ nét . 2.4. Vai trò đại lý . 7 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Trong vai trò này ,NH thay mặt khách hàng quản lý và bảo vệ tài sản của họ ,phát hành hoặc chuộc lại chứng khoán ( thường được thực hiện tại phòng ủy thác của các ngân hàng lớn của nước ngoài – Ví dụ thường thấy là các khách hàng khi phải đi công tác xa , NH sẽ đảm bảo tính an toàn ,lợi nhuận và thuận tiện cho khách hàng ). 2.5 Vai trò thu hút vốn và mở rộng đầu tư trong và ngoài nước ,đồng thời tham gia cung cấp các dịch vụ tài chính khác . NH là trung gian tài chính chuyển giao vốn từ những người có tiền nhàn rỗi sang những người có nhu cầu về vốn ,khái quát hơn là làm cầu nối giữa khu vực tích lũy và đầu tư .Tuy nhiên ,không chỉ hạn chế trong khuôn khổ một quốc gia ,các ngân hàng ngày nay đã mở rộng hoạt động tới các khu vực khác nhau trên thế giới ,tạo ra những luồng di chuyển vốn . Để thực hiện vai trò này có thể nhận thấy ,NH thực hiện một tập hợp các nghiệp vụ như : -Thực hiện kinh doanh ,trao đổi ngoại tệ -Tín dụng quốc tế -Đầu tư quốc tế Các NH lớn hiện nay tập trung vào các hoạt động trên thông qua Nghiệp vụ Treasuary và Capital Market cũng như nghiệp vụ Coporate Banking – nghiệp vụ phục vụ các tập đoàn xuyên quốc gia . 3.Các mô hình NHTM trong nền kinh tế thị trường . 3.1. NH chuyên môn hóa Có hai cách hiểu khác nhau về mô hình NH này : Cách hiểu thứ nhất : NH Chuyên môn hóa ( hay NH đơn năng ) là NH tập trung thực hiện các hoạt động NH cơ bản ( tức là ba nghiệp vụ mang tính truyền thống :nhận gửi ,cho vay và thanh toán hộ khách hàng ). Ví dụ điển hình là các NHTM tại Mỹ ( những NH hoạt động theo đạo luật Glass-Steagal- đạo luật ra đời sau cuộc khủng hoảng 1929- 1933 .) Cách hiểu thứ hai : NH Chuyên môn hóa là NH chỉ tập trung vào một hoặc 8 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 một số dịch vụ NH nhất định hoặc tập trung phục vụ một nhóm khách hàng nhất định . 9 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 3.2. Ngân hàng kinh doanh đa năng Cách hiểu thứ nhất : NH kinh doanh đa năng là NH có phạm vi hoạt động trên diện rộng .ngoài ra ,NH kinh doanh đa năng cũng cung cấp rất nhiều dịch vụ tài chính khác bên cạnh các hoạt động cơ bản là nhận gửi ,cho vay và thanh toán .Nói đến NH kinh doanh đa năng ,người ta nhắc đến các nghiệp vụ ngân hàng đầu tư và môi giới chứng khoán điển hình cho mô hình này là hệ thống ngân hàng tại Đức và Nhật Bản . Cách hiểu thứ hai : NHđa năng là NH kinh doanh một danh mục – dịch vụ NH ,phục vụ một danh mục khách hàng đa dạng ,hoạt động trên một phạm vi rộng lớn . 3.3. Ngân hàng bán lẻ Ngân hàng bán lẻ là những NH chủ yếu cung cấp các dịch vụ cho các khách hàng cá nhân ,hộ sản xuất kinh doanh và các đối tượng kinh doanh nhỏ khác . NH bán lẻ có một số đặc thù sau : - Các sản phẩm được cung cấp bởi NH bán lẻ gồm : các tài khoản vãng lai ,các tài khoản tiết kiệm ,tiết kiệm kỳ hạn ,thư tín dụng , thấu chi thông qua tài khoản vãng lai , cho vai tiêu dung ,cho vai mua sắm / xây dựng nhà , cho vay sản xuất kinh doanh nhỏ ,bảo hiểm nhân thọ ,quỹ hỗ tương ,ủy thác đầu tư ,quý hưu trí . - Các dịch vụ NH bán lẻ cung cấp gồm : chuyển tiền ,dịch vụ két sắt ,séc ,séc du lịch ,kiều hối ,dịch vụ ATM và POS ,dịch vụ internet banking ,home banking ,telephone banking , tư vấn đầu tư . - chênh lệch giữa lãi suất cho vay và lãi suất huy động thường cao . - NH đa dạng hóa thu nhập trên cở sở tính phí cho các dịch vụ . - Số lượng chi nhánh lớn để cung cấp cho các đối tượng khách hàng địa phương . - Tăng sự nhờ cậy đối với các kênh phân phối ngân hàng điện tử để phân phối các sản phẩm dịch vụ ( máy ATM , Internet, POS , Phone banking . Bị cạnh tranh bởi các tổ chức tài chính phi ngân hàng ( các công ty bảo hiểm,các công ty bất động sản ,các tổ chức phát hành thẻ …) 10 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 - Đòi hỏi có hình ảnh mạnh để giữ vững thị phần . - Các dịch vụ bán lẻ có chi phí cấu trúc cao . - Có nguồn tiền gửi rẻ và ổn định . - Số lượng các giao dịch lớn . 4. Ngân hàng bán buôn 4.1. Khái niệm NH bán buôn là các ngân hàng tập trung các sản phẩm có giá trị lớn ,cung cấp chủ yếu cho các doanh nghiệp ,chính phủ ,và các tổ chức tài chính ngân hàng cũng như phi ngân hàng . Về sản phẩm bán buôn : được định nghĩa là sản phẩm trên thị trường tài chính liên quan đến các giao dịch số lượng lớn 4.2. Đặc thù của ngân hàng bán buôn : - Các sản phẩm được cung cấp gồm : tài khoản vãng lai ,thấu chi ,cho vai tuần hoàn , cho vay vốn lưu động ,cho thuê tài chính ,các công cụ tài trợ thương mại ,các khoản tiền gửi ngắn hạn , các sản phẩm phát sinh . - Các dịch vụ được cung cấp : chuyển tiền ,dịch vụ chi trả cổ tức và niêm yết chứng khoán , ngoại hối , sản phẩm ngân hàng điện tử ( Ví dụ : Internet banking , bảo hiểm , tư vấn đầu tư ,cho vay đồng tài trợ , các hợp đồng tài chính cơ cấu . - Chênh lệch giữa lãi suất cho vay và nhận gửi thường thấp ,có sự cạnh tranh trong việc giành các khách hàng . - Số lượng giao dịch ít nhưng giá trị cao . - Những nhà quản lý có mỗi quan hệ mật thiết nhằm kiểm soát mối quan hệ với khách hàng . - Các đơn cho vay tốn nhiều thời gian để được chấp nhận tại ngân hàng . - Tất cả các món cho vay đều được đảm bảo an toàn nhất nhằm giảm thiểu rủi ro . - Gía của khoản vai phản ánh rủi ro được thẩm định . - Thị trường có tính cạnh tranh rất cao 11 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 - Có sự gia tăng các khách hàng doanh nghiệp trở thành công ty đa quốc gia mong muốn tìn các ngân hàng phục vụ cho nhu cầu toàn cầu của họ . - Các ngân hàng mong muốn tập trung vào các khách hàng mang lại lợi nhuận chủ yếu và bỏ qua những khách hàng ko mang không mang lại lợi nhuận ( thường tỷ lệ 80:20). Như vậy chúng ta thấy đặcthù của các ngân hàng bán buôn trái ngược với đặc thù của các ngân hàng bán lẻ .Tuy nhiên ta thấy nổi lên hai khác nhau cơ bản : - Chênh lệch lãi suất cho vay và nhận gửi . - Ngân hàng bán buôn phát triển rất mạnh trong hoạt động kinh doanh quốc tế . 5.Vốn và quản lý vốn trong hoạt động kinh doanh của NHTM . 5.1. Khái niệm . Vốn ngân hàng được hiểu là những giá trị tiền tệ do NHTM huy động và tạo lập được để phục vụ cho các hoạt động kinh doanh nhằm phục vụ cho các hoạt động kinh doanh nhằm mục tiêu sinh lợi .Có thể khái quát các loại vốn của ngân hàng gồm :Vốn huy động ,Vốn đi vay , Vốn khác , Vốn tự có . Tóm lại ,có thể nói về vốn của NHTM như sau :tự có một phần ,huy động phần lớn ,có thêm một số nguồn khác và đi vay thiếu hụt . 5.2. Vốn huy động và các phương thức huy động vốn của NHTM. 5.2.1 Vốn huy động . Khái niệm : là những giá trị tiền tệ ngân hàng nhận được từ khách hàng để sử dụng cho hoạt động kinh doanh của mình ,với bổn phận làm nghiệp vụ ngân quỹ cho những khách hàng đó ( tức là phải trả trong giới hạn số tiền nhận được cộng với số tiền lãi hoặc không, thực hiện những lệnh trả tiền của người gửi thông qua séc , lệnh chuyển khoản ,thư tín dụng ).Vốn huy động của ngân hàng bao gồm : - Tiền gửi tổ chức kinh tế trong đó có các danh mục tiền gửi sau : Tiền gửi không kỳ hạn : là tiền gửi mà khách hàng có thể rút ra bất kỳ lúc nào và NH phải thực hiện theo yêu cầu này .Với loại hình này ,mục đích của 12 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 khách hàng theo thứ tự quan tâm là : Hưởng dịch vụ qua ngân hàng ,an toàn tài sản ,tạo cơ sở sử dụng dịch vụ ngân hàng khác ,sinh lời ,tuy là nguồn vốn không kỳ hạn nhưng tính ổn định tương đối cao .các NH có thể lường trước biến động trong lượng tiền gửi của các DN nhờ nghiên cứu chu kỳ kinh doanh của DN đó ,tiền gửi không kỳ hạn có quy mô lớn và chiếm tỷ trọng lớn trong tổng vốn huy động .mặc dù tiền gửi không kỳ hạn nhưng chi phí trả lãi cao .chẳng hạn , để có được nguồn vốn này đòi hỏi NH phải có cơ sở hạ tầng tốt cũng như sự đa dạng trong các dịch vụ ( ví dụ , phải có hệ thống nối mạng Reuter , tham gia hệ thông thanh toán quốc tế Swif ( phí thường niên cũng lên tới 1000$/ năm ) phải có đội ngũ cán bộ thông thạo hoạt động xuất nhập khẩu cũng như kinh doanh ngoại hối .)… Tiền gửi có kỳ hạn : là loại tiền gửi được gửi vào NH mà có sự thỏa thỏa thuận giữa khách hàng và ngân hàng .Như vậy ,về nguyên tắc ,khách hàng gửi tiền chỉ được rút tiền ra khi đến hạn đã thỏa thuận .và mục đích quan tâm của khác hàng khi gửi tiền vào ngân hàng là : sinh lời và an toàn .Tiền gửi có kỳ hạn có quy mô nhỏ và và chiếm tỷ trọng lớn trong tổng vốn huy động ,có tính ổn định cao nhưng thường ngắn hạn . - Tiền gửi của các tổ chức tài chính- tín dụng khác : Nội dung : thể hiện ở các khoản mục tiền gửi của các tổ chức tín dụng khác . Mục đích của khách hàng là để tận dụng các dịch vụ của ngân hàng .một điều có thể nhận thấy là tiền gửi của các tổ chức tài chính –tín dụng khác tính ổn định không cao – thường các NH khác chỉ duy trì số dư tối thiểu tương đối lớn và các NH khác thường không kỳ hạn hoặc nếu có kỳ hạn cũng chỉ ngắn hạn .loại hình này có quy mô và tỷ trọng nhỏ nhưng chi phí trả lãi lại rất lớn .thường được sử dụng để làm cơ sở bán các dịch vụ thanh toán của NH .( ví dụ như thanh toán bù trừ ,trung gian thanh toán cho các NH nhỏ ,điều tra thông tin doanh nghiệp .) - Phát hành giấy tờ có giá bao gồm hai loại sau : Kỳ phiếu ngân hàng : Thực chất đây là một giấy nhận nợ của ngân hàng với cam kết trả lãi và gốc sau 1 thời gian nhất định ( ngắn hạn <12 tháng ).mục đích 13 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 của khách hàng là :sinh lời ,sử dụng tài sản có tính lỏng cao ( dễ dàng chuyển nhượng – ví dụ trên thị trường chứng khoán thông qua các công ty chứng khoán ),an toàn tài sản .có quy mô mô và tỷ trọng ngày càng lớn trong tỷ trọng nguồn vốn của ngân hàng . Đây còn là công cụ giúp tái cơ cấu hoạt động của ngân hàng – đặc biệt phù hợp với các ngân hàng bán buôn .nó cung cấp nguồn vốn ngắn hạn ổn định cho ngân hàng ,có chi phí trả lãi thấp ,có khả năng chuyển nhượng đặc biệt là kỳ phiếu vô danh ( nếu là kỳ phiếu đích danh thì khó chuyển nhượng hơn nhưng lại an toàn hơn .) Kỳ phiếu ngân hàng : đây thực chất cũng là một giấy tờ nhận nợ của ngân hàng với cam kết hoàn trả lãi và gốc sau một thời gian nhất định (thường là trung và dài hạn ).Mục đích của khách hàng thì cũng tương tự như đối với kỳ phiếu đó là : sinh lời và sử dụng tài sản có tính lỏng cao .Là nguồn vốn rất ổn định có kỳ hạn trung và dài hạn .thậm chí nguồn vốn này còn được coi có tính chất tương tự như nguồn vốn tự có của NH .Có quy mô huy động và tỷ trọng ngày càng lớn trong tổng vốn của NH .NH thường sử dụng nguồn vốn này nhằm một số mục đích sau : - Cho các dự án trung và dài hạn – Ví dụ như phát triển cơ sở hạ tầng ,tái cơ cấu . - Tạo nên sự bền vững chắc về tài chính cho bản thân ngân hàng Chi phí trả lãi của NH rất cao – cao hơn so với lãi suất huy động tiền gửi cùng kỳ hạn ,bởi thời hạn dài đồng nghĩa với rủi ro cao , mệnh giá lớn nên phạm vi khách hàng sẽ bị hanh chế ,đặc biệt là ở những nước đang phát triển như Việt Nam . 5.2.2. Vốn vay Khái niệm :là nguồn vốn được hình thành thông qua việc vay từ NHTW ,các tổ chức tín dụng khác ,vay thông qua phát hành các giấy tờ có giá trên thị trường tiền tệ để đáp ứng cho yêu cầu trong kinh doanh của ngân hàng .có các nguồn vốn vay sau : 14 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 - Vốn vay ngân hàng trung ương chúng ta có thể tìm hiểu các hình thức vay của các NHTM trong nền kinh tế phát triển đó là : * Tín dụng điều chỉnh : thường có kỳ hạn vài ngày ,để hỗ trợ tức thời đối với những đòi hỏi về dự trữ của một ngân hàng . * Tín dụng mở rộng : áp dụng với những ngân hàng đang gặp khó khăn về vốn dài hạn ( có thể do giảm sút của nền kinh tế địa phương ). * Tín dụng thời vụ : kỳ hạn được mở rộng hơn so với tín dụng điều chỉnh ,được áp dụng đối với ngân hàng mà việc gửi tiền vào ngân hàng và vay tiền thay đổi theo mùa vụ ( chẳng hạn các ngân hàng nông nghiệp vào thời kỳ gieo trồng hay thu hoạch ) Các hình thức vay ở Việt Nam : + Cho vay bổ sung nguồn tín dụng ngắn hạn : là hình thức tài trợ vốn theo kế hoạch ,chỉ phân phối cho các NHTM quốc doanh . + Chiết khấu và tái chiết khấu trái phiếu kho bạc ,khế ước của các NH đã cho khách hàng vay chưa đáo hạn và các thương phiếu . + Cho vay bổ sung vốn thanh toán bù trừ của các tổ chức tín dụng . Một điều có thể dễ dàng nhận thấy là mục đích của NHTW khi cho các NHTM vay : thực hiện chính sách tiền tệ ,hoặc thực hiện chức năng người cứu cánh cuối cùng để tránh cơn sụp đổ tài chính .Vay từ NHTW là một ân huệ của các ngân hàng đây không phải quyền của ngân hàng .các khoản vay của NHTW chỉ mang tính tạm thời .yêu cầu xin vay có thể bị từ chối .NHTW không tán thành việc vay để cho vay mới ,vay quá nhiều hoặc vay để thu lợi nhờ chênh lệch lãi suất .Chủ yếu nguồn vốn này tồn tại dưới dạng ngắn hạn ,quy mô và tỷ trọng của nguồn vốn này thường nhỏ so với tổng nguồn vốn .chi phí trả lãi phụ thuộc vào việc thực hiện chính sách tiền tệ của NHTW . - Vốn vay các tổ chức tài chính – tín dụng :các ngân hàng trong hoạt động thường có những nguồn vốn tạm thời dư thừa đặc biệt là trong thời gian ngắn .cụ thể như : tiền gửi tại các NHTW để đáp ứng nhu cầu dự trữ pháp định ,thanh toán séc ,mua chứng khoán của chính phủ . tại một thời điểm nào đó ,số dư trên 15 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 tài khoản của NH tại NHTW có thể vượt các yêu cầu trên ,họ hoàn toàn có thể đem cho vay với các ngân hàng khác để thu lãi ( thường các khoản tiền như vậy tại NHTW không được trả lãi ) tại Mỹ : người ta thường dùng thuật ngữ quỹ liên bang để chỉ số dư tiền gửi trên .Tại Việt Nam ,khi các NH vay vốn lẫn nhau ,người ta gọi là vay vốn trên thị trường liên ngân hàng . Thủ tục vay và cho vay đơn giản : các tổ chức đi vay và cho vay liên hệ với nhau trực tiếp hoặc gián tiếp qua một ngân hàng đại lý .khi bên vay và bên cho vay thỏa thuận xong các điều kiện của khoản vay – đặc biệt là lãi suất hoặc kỳ hạn – thì bên vay cho sắp xếp chuyển khoản dự trữ tài khoản từ tài khoản tiền gửi của mình tại NHTW hoặc tại một NH đại lý vào tài tiền gửi do NH đi vay kiểm soát .quá trình này có thể việc chuyển tiền điện tử nếu các NH trong những khu vực khác nhau . Các phương thức cho vay : * Vay qua đêm là hình thức hợp đông chưa thành văn ,được thỏa thuận qua điện thoại hoặc điện tín trong đó số tiền vay được hoàn trả vào ngày hôm sau .thông thường ,những món vay này không được đảm bảo bằng tài sản thế chấp cụ thể mặc dù bên vay và bên cho vay không biết rõ về nhau .người đi vay có thể bị yêu cầu phải đặt các chứng khoán chính phủ được lựa chọn vào một tài khoản cất giữ của người cho vay cho đến khi món vay được hoàn trả . * Vay kỳ hạn : là hình thức vay dài hạn hơn kéo dài trong vài ngày ,vài tuần hoặc vài tháng thường kèm theo các văn bản hợp đồng . * Hợp đồng gia hạn là loại hợp đồng có thể tự động đổi mới hàng ngày trừ khi người ta đi vay và người cho vay quyết định chấm dứt nó .Hầu hết các hợp đồng gia hạn đều được thực hiện giữa các ngân hàng nhỏ và các ngân hàng đại lý lớn hơn trong đó ngân hàng lớn sẽ tự động đầu tư các khoản tiền gửi mà nó nắm giữ của các ngân hàng nhỏ theo hình thức cho vay các ngân hàng khác cho đến khi nó được yêu cầu ngược lại . Trên đây là ba hình thức được thực hiện tại các ngân hàng hiện đại trên thế giới .Vậy Việt Nam thực hiện như thế nào ?Theo luật tổ chức tín dụng điều 47 16 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 và quyết định số 1310/200 về quy chế vay vốn giữa các tổ chức tín dụng : Các tổ chức tín dụng được vay vốn của nhau thông qua hình thức chiết khấu ,tái chiết khấu ,cầm cố các giấy tờ có giá ( Trái phiếu ,tín phiếu kho bạc …) ,cho vay không có bảo đảm và hạn mức tín dụng . Mục đích của người cho vay là tìm kiếm những khoản lãi trong thời gian ngắn và tạo mỗi quan hệ với các ngân hàng khác .có quy mô và tỷ trọng ngày càng lớn trong tổng vốn ,đặc biệt là của các NH phát triển cao , thời hạn của vốn này chủ yếu là ngắn hạn , chi phí trả lãi thường cao hơn so với vay từ NHTW nhưng thường thấp hơn so với việc huy động tiền gửi dài hạn . 5.2.3. Vốn khác . Đây là nguồn vốn hình thành thông qua việc cung ứng các dịch vụ tài chính cho khách hàng của ngân hàng . Mục tiêu của khách hàng : sử dụng các dịch vụ tài chính của ngân hàng , tận dụng khả năng quản lý tài sản chuyên nghiệp của ngân hàng ( ủy thác đầu tư ) ,có quy mô và tỷ trọng trong tổng vốn thường không lớn , chi phí trả lãi thấp ,nó phụ thuộc vào chất lượng ,khả năng cung ứng dịch vụ NH và uy tín của NH .Nếu NH đáp ứng được các yêu cầu đề ra thì thường được cung cấp vốn theo một hợp đồng ổn định tuy nhiên có thể nhận thấy rằng quy mô lớn hay nhỏ phụ thuộc vào điều kiện vật chất và trình độ của ngân hàng ,NH thường được đảm bảo cung cấp vố qua một hợp đồng của người ủy thác ,chi phí thấp ( lãi suất phải trả gần như bằng 0 ) 5.2.4. Vốn tự có . Vốn tự có là những giá trị tiền tệ do NH tạo lập được thuộc về sở hữu của NH .vốn tự có bao gồm hai thành phần sau : * Vốn tự có cơ bản : - Cổ phiếu thường ,được đo bằng mệnh giá của tổng số cổ phiếu thường hiện hành .cổ phiếu thường đem lại cho người sở hữu một khoản thu nhập thay đổi ( phụ thuộc vào quyết định chi trả cổ tức của hội đồng quản trị ) - Cổ phiếu ưu đãi : được đo bằng mệnh giá của tổng số cổ phiếu ưu đãi hiện 17 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 hành .Cổ phiếu ưu đãi có thể là vĩnh viễn hoặc chỉ tồn tại trong một thời gian nhất định nó đảm bảo thanh toán một tỷ lệ thu nhập cố định . - Thặng dư vốn : thể hiện phần giá thị trường của cổ phiếu vượt quá mệnh giá . - Lợi nhuận giữ lại : thể hiện phần thu nhập giữ lại trong quá trình kinh doanh thay vì chi trả cổ tức * Vốn tự có bổ sung : - Các trái phiếu của ngân hàng ,tuy nhiên trái phiếu phải đạt một số tiêu chuẩn nhất định ,đặc biệt là tiêu chuẩn về thời hạn và tỷ lệ so với vốn thự có cơ bản . Ví dụ Pháp quy định thời hạn vốn tự có tối thiểu là 5 năm , Mỹ qui định là vốn tự có bổ sung không được lớn quá 50% vốn tự có cơ bản . - Các khoản mục dự phòng tổn thất từ cho vay và cho thuê . Vốn tự có có vai trò hết sức quan trọng trong tổng vốn của ngân hàng các vai trò đó là : + Tạo lập và đáp ứng các yêu cầu của cơ quan quản lý vĩ mô . + Vốn tự có là điều kiện bắt buộc để ngân hàng có được giấy phép tổ chức và hoạt động trước khi nó có thể huy động được những khoản tiền gửi đầu tiên .Một ngân hàng mới luôn cần vốn ban đầu để mua đất, xây dựng cơ sở hạ tầng , trang bị những điều kiện làm việc ,thuê nhân viên ngay cả trước ngày hoạt động chính thức . + NH nhà nước ,bảo hiểm tiền gửi luôn có những yêu cầu đối với mức vốn tự có tối thiểu của các NHTM . điều này liên quan không chỉ đến an toàn của ngân hàng mà còn của cả hệ thống NH . + Vai trò làm tấm đệm tự vệ ,làm cơ sở điều chỉnh mọi hoạt động kinh doanh của ngân hàng ,tạo niềm tin với công chúng và là sự đảm bảo với các chủ nợ ( gồm cả người gửi tiền ) về sức mạnh tài chính của ngân hàng : vấn đề vốn và tính tương hợp ý muốn giải thích tại sao những người gửi tiền ,người cho vay thích những ngân hàng có vốn tự có lớn . + Điều chỉnh khả năng mở rộng kinh doanh của ngân hàng ,NH có càng 18 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 nhiều vốn sẽ càng có cơ hội đầu tư vào các tài sản sinh lời , từ đó đạt mục tiêu lợi nhuận của mình – Vai trò làm cơ sở đầu tư vào các tài sản sinh lời . + Điều chỉnh mức cho vay tối đa đối với một khách hàng ,điều chỉnh việc mua sắm TSCĐ, - Theo luật tài chính tín dụng các NH không được đầu tư quá 50% vốn tự có vào TSCĐ,điều chỉnh hoạt động mua vốn góp , mua cổ phần : Mỗi tổ chức tín dụng được sử dụng tối đa 30% vốn tự có để mua vốn góp , mua cổ phần của các tổ chức khác ( quyết đinh 492/ 2000) + Điều chỉnh việc phát triển các dịch vụ mới ,cho những chương trình và trang thiết bị mới .Khi một ngân hàng phát triển nó cần bổ sung để thúc đẩy tăng trưởng và chấp nhận rủi ro gắn với sự ra đời những dịch vụ mới và trang thiết bị mới .Hầu hết các NH đều mở rộng và phát triển cơ sở vật chất so với lúc đầu và sự bổ sung vốn sẽ cho phép ngân hàng mở rộng trụ sở , xây dựng thêm những văn phòng , chi nhánh để theo kịp với sự phát triển của thị trường và tăng cường chất lượng phục vụ khách hàng . 6. Các biện pháp huy động vốn của NHTM . 6.1 Nội dung các biện pháp tạo vốn tiền gửi . 6.1.1. Nhóm các biện pháp kinh tế . NH dùng đòn bẩy kinh tế để tác động vào khách hàng từ đó đạt được các mục tiêu về vốn của mình .đòn bẩy kinh tế thể hiện ở lãi suất huy động và phí dịch vụ . Cơ sở của biện pháp : - NH xây dựng hệ thống biện pháp trên cơ sở xác định nhu cầu của khách hàng .ở đây là nhu cầu tiền gửi để sinh lời ,để hưởng lãi . - NH phải hoạt động trong môi trường cạnh tranh gắt gao ,những NH trả lãi suất huy động cao và thu phí dịch vụ thấp sẽ là người có nhiều khả năng thắng trong cuộc chiến giành nguồn đầu vào . - NH nhằm mục tiêu lợi nhuận nên cầu vốn tiền gửi có đặc tính : + Có nhiều tài khoản với số dư lớn ( thuận tiện cho vay và đầu tư ) + Kỳ hạn dài ( ổn định ) 19 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 + NH cần giữ những khách hàng truyền thống .vì nhóm khách hàng này sẽ giúp NH có lượng tiền lớn và ổn định .Biện pháp này để duy trì mối quan hệ với khách hàng truyền thống . Phương pháp thực hiện : - Sử dụng chính sách lãi suất cạnh tranh ( tức là NH tăng lãi suất huy động và hạ phí dịch vụ so với bình quân thị trường ). - Chính sách định giá có điều kiện NH tạo nên sự chênh lệch lãi suất và phí dịch vụ đối với các loại tiền gửi trong danh mục tiền gửi để đạt mục tiêu đề ra về vốn ,ở đây là cả mục tiêu về cấu trúc và lượng tiền gửi . - Đinh giá để có thể có sự ổn định của lượng tiền gửi . - Chính sách ưu tiên khách hàng truyền thống . 6.1.2. Nhóm biện pháp về tâm lý : Nguyên lý tác động đến niềm tin ,tình cảm của khách hàng ,để từ đó củng cố sự trung thành của những người gửi tiền truyền thống và khuyến khích những khách hàng tiềm năng gửi tiền vào NH mình . Cơ sở đưa ra biện pháp : - Những người gửi tiền ngoài mục tiêu sinh lời còn mong muốn tìm thấy sự an toàn và trạng thái yên tâm khi gửi tiền vào ngân hàng . - Khách hàng nhiều khi chọn NH theo cảm tính . - Tạo dựng hình ảnh tốt về NH với khách hàng . Phương pháp thực hiện : - Sử dụng yếu tố con người để tác động đến tình cảm của khách hàng đối với NH , cụ thể NH thực hiện những công việc sau : + tạo lập được ấn tượng tốt về cơ sở vật chất – kỹ thuật của NH . + Sử dụng các kỹ thuật quảng cáo ,quảng bá và chăm sóc khách hàng để thông báo ,thuyết phục và củng cố mối quan hệ với khách hàng . 6.1.3. Nhóm biện pháp về kỹ thuật . Cơ sở đưa ra biện pháp : - Tác động vào tâm lý thích sự thuận tiện trong mọi hoạt động của mỗi con 20