Mô tả:
ROÁI LOAÏN CHUYEÅN HOÙA PROTID
MUÏC TIEÂU:
1. Giaûi thích söï caân baèng protid.
2. Neâu nguyeân nhaân vaø haäu quaû cuûa söï thay
ñoåi protid huyeát töông.
3. Nhaéc laïi quaù trình ñieàu hoøa toång hôïp
protid.
4. Giaûi thích cô cheá moät soá beänh lyù do roái
loaïn toång hôïp protid.
5. Minh hoïa roái loaïn toång hôïp protid trong
beänh thieáu maùu hoàng caàu lieàm vaø beänh
Thalasseùmie.
ROÁI LOAÏN CHUYEÅN HOÙA PROTID
SÖÏ CAÂN BAÈNG PROTID:
Xeùt nghieäm veà caân baèng protid thöôøng ñeå xaùc ñònh möùc
protein taêng hay giaûm trong cô theå baèng caùch ño löôïng
protein ñöa vaøo cô theå vaø löôïng protein tieâu thuï. Vì
Nitrogen laø saûn phaåm thoaùi hoùa cuûa protid neân ngöôøi ta
goïi ñoù laø caân baèng Nitrogen. Löôïng protein tieâu thuï toång
coäng gaáp 6,9 laàn löôïng N trong nöôùc tieåu, vaø gaáp 6,25
laàn Nitrogen trong nöôùc tieåu vaø phaân. Xeùt nghieäm chæ coù
giaù trò khi tieáp tuïc ño 1 tuaàn trôû leân.
ROÁI LOAÏN CHUYEÅN HOÙA PROTID
SÖÏ CAÂN BAÈNG PROTID:
ù Caân baèng N döông tính: Khi cô theå nhaän, taân
taïo protid nhieàu; phaân huûy, thoaùi hoùa ít. Xaûy ra
ôû cô theå ñang tröôûng thaønh, coù thai, hoài phuïc
beänh, duøng nhöõng hormone laøm taêng toång hôïp
protid nhö testosterone.
ROÁI LOAÏN CHUYEÅN HOÙA PROTID
SÖÏ CAÂN BAÈNG PROTID:
Caân baèng N aâm tính: Khi protid thoaùi hoùa,
thaûi nhieàu hôn nhaän.
Xaûy ra ôû tröôøng hôïp ñoùi, suy dinh döôõng, sau
soát naëng keùo daøi, roái loaïn tieâu hoùa, tieåu ra
protein, duøng nhöõng hormone phaân huûy protid
nhö glucocorticoid laøm taêng taùch acid amin töø
caùc moâ ngoaøi gan.
ROÁI LOAÏN TOÅNG HÔÏP PROTID
CAÙC BÖÔÙC TOÅNG HÔÏP PROTID:
ROÁI LOAÏN TOÅNG HÔÏP PROTID
QUAÙ TRÌNH ÑIEÀU HOØA TOÅNG HÔÏP PROTID:
Ñôn vò bieåu hieän gen laø operon goàm:
Moät soá gen caáu truùc (Structural gene) lieân keát chaët vôùi nhau vaø
cuøng chòu söï ñieàu khieån cuûa gen taùc ñoäng.
Gen taùc ñoäng (Operator) hoaït ñoäng vôùi söï tham gia cuûa gen khôûi
ñoäng vaø chòu söï kieåm soaùt cuûa gen ñieàu hoøa.
Gen khôûi ñoäng (Promoter) laø nôi gaén RNA polymerase laø men
xuùc taùc quaù trình chuyeån maõ toång hôïp mRNA.
Gen ñieàu hoøa (Regulator) kieåm soaùt gen taùc ñoäng thoâng qua chaát
keàm haõm laø moät protein ñöôïc toång hôïp döôùi söï ñieàu khieån cuûa gen
ñieàu hoøa.
Chaát keàm haõm - tuøy tröôøng hôïp - coù theå öùc cheá hay khoâng öùc cheá
gen taùc ñoäng, qua ñoù öùc cheá hay khoâng öùc cheá caùc gen caáu truùc cuûa
operon, töùc laø laøm cho quaù trình giaûi maõ khoâng xaûy ra hay xaûy ra
ñoái vôùi caùc gen caáu truùc S1, S2, S3... ñoàng thôøi vaø cuøng möùc ñoä.
ROÁI LOAÏN TOÅNG HÔÏP PROTID
QUAÙ TRÌNH ÑIEÀU HOØA TOÅNG HÔÏP PROTID:
ROÁI LOAÏN TOÅNG HÔÏP PROTID
Hemoglobin goàm nhoùm ngoaïi laø heøme (protoporphyrin keát hôïp 1 nguyeân töû
Fe++) vaø phaàn protein laø globin. Globin goàm 4 chuoãi polypeptid lieân keát vôùi
nhau bôûi nhöõng töông taùc khoâng ñoàng hoùa trò. Moãi chuoãi keát hôïp vôùi 1
heøme, neân 1 phaân töû Hb coù theå nhaän 4 phaân töû oxy. Chuoãi polypeptid ñöôïc
goïi teân theo chöõ Hy Laïp , , , ... Moãi chuoãi polypeptid laø 1 döôùi ñôn vò
cuûa Hb.
ROÁI LOAÏN TOÅNG HÔÏP PROTID
Hoâ haáp ngoaïi
ROÁI LOAÏN TOÅNG HÔÏP PROTID
Hoâ haáp noäi
ROÁI LOAÏN TOÅNG HÔÏP PROTID
Tuøy theo giai ñoaïn phaùt trieån maø xuaát hieän nhöõng daïng Hb
khaùc nhau vôùi caáu truùc döôùi ñôn vò khaùc nhau.
Hb chuû yeáu cuûa baøo thai (95%) laø HbF (Fetal Hb)
coâng thöùc döôùi ñôn vò 2 2.
Hb chuû yeáu cuûa ngöôøi tröôûng thaønh laø HbA (Adult
Hb) coâng thöùc döôùi ñôn vò 2 2. HbA chieám löôïng
nhieàu nhaát vaø hoaït ñoäng laâu nhaát trong quaù trình soáng
cuûa ngöôøi. ÔÛ ngöôøi tröôûng thaønh: HbA hay HbA 1 chieám
97% Hb toaøn phaàn, HbA 2 (2 2) < 3%, HbF < 1%.
ROÁI LOAÏN TOÅNG HÔÏP PROTID
BEÄNH LYÙ DO ROÁI LOAÏN GEN CAÁU TRUÙC
BEÄNH LYÙ DO ROÁI LOAÏN GEN CAÁU TRUÙC
Beänh thieáu maùu hoàng caàu lieàm
(Sickle cell anemia)
BEÄNH LYÙ DO ROÁI LOAÏN GEN CAÁU TRUÙC
Beänh thieáu maùu hoàng caàu lieàm
(Sickle cell anemia)
1904, James Herrich phaùt hieän ñaàu tieân khi xeùt nghieäm maùu moät sinh vieân bò thieáu
maùu.
Hoàng caàu lieàm coù daïng gioáng caùi lieàm, xuaát hieän khi PO2 thaáp (nhö khi ñaët döôùi
lamelle moät thôøi gian khoâng khí khoâng loït vaøo ñöôïc).
BEÄNH LYÙ DO ROÁI LOAÏN GEN CAÁU TRUÙC
Beänh thieáu maùu hoàng caàu lieàm
(Sickle cell anemia)
Laàn ñaàu tieân Pauling phaùt hieän ñöôïc moät Hb baát thöôøng môû ra chöông môùi
trong beänh lyù hoïc: beänh lyù phaân töû. Pauling chaïy ñieän di Hb beänh nhaân
thieáu maùu hoàng caàu lieàm (HbS) vaø Hb ngöôøi bình thöôøng, keát quaû HbS veà
cöïc aâm, HbA veà cöïc döông, chöùng toû coù khaùc nhau veà tích ñieän cuûa Hb.
BEÄNH LYÙ DO ROÁI LOAÏN GEN CAÁU TRUÙC
Beänh thieáu maùu hoàng caàu lieàm
(Sickle cell anemia)
1954 -1958, duøng kyõ thuaät daáu veát ngoùn tay (finger print), Ingram phaùt hieän
nhöõng söï thay theá trong phaân töû HbS: 2 chuoãi bình thöôøng, trong khi coù
ñoät bieán acid amin ôû chuoãi : vò trí 6 laø Val (acid amin trung tính) thay vì
Glu (acid amin ñieän aâm). Do ñoù, ñieän tích HbS thay ñoåi, tích ñieän döông
nhieàu hôn HbA neân di chuyeån tôùi cöïc aâm trong pheùp ñieän di.
BEÄNH LYÙ DO ROÁI LOAÏN GEN CAÁU TRUÙC
CÔ CHEÁ HÌNH THAØNH HOÀNG CAÀU LIEÀM
BEÄNH LYÙ DO ROÁI LOAÏN GEN CAÁU TRUÙC
Nhaùnh beân cuûa Val (trong HbS) khoâng phaân cöïc, nhaùnh beân cuûa Glu
(trong HbA) phaân cöïc maïnh. Söï thay Glu 6 baèng Val ñaët acid
amin khoâng phaân cöïc treân maët ngoaøi cuûa HbS laøm giaûm nhieàu ñoä
hoøa tan cuûa deoxy HbS, nhöng ít taùc duïng treân oxy HbS. Do ñoù, khi
ñeå hoàng caàu giöõa lame vaø lamelle trong vaøi giôø, PO2 giaûm, daïng
deoxy HbS bò keát tuûa döôùi daïng sôïi laøm bieán daïng hoàng caàu .
BEÄNH LYÙ DO ROÁI LOAÏN GEN CAÁU TRUÙC
Trong cô theå, ôû maïch maùu nhoû ngoïai vi,
khi daïng deoxy HbS coù haøm löôïng lôùn,
chuùng keát hôïp vôùi nhau (polymer hoùa)
thaønh sôïi xoaén coù ñöôøng kính 170 A.
Nhöõng sôïi naøy taïo tình traïng gel hoùa laøm
cöùng maøng hoàng caàu, taêng ñoä nhôùt maùu,
gaây maát nöôùc, thoùat potassium ra vaø
calcium ñi vaøo laøm hoàng caàu bieán daïng
hình lieàm.
BEÄNH LYÙ DO ROÁI LOAÏN GEN CAÁU TRUÙC
Hoàng caàu lieàm maát khaû naêng uoán cong ñeå
coù theå ñi qua caùc mao maïch nhoû vaø coù
maøng deã dính keát (nhaát laø hoàng caàu löôùi)
neân bò dính vaøo noäi maïc caùc mao tónh
maïch gaây taéc maïch vaø vôõ hoàng caàu chöa
tröôûng thaønh daãn ñeán thieáu maùu taùn
huyeát.
- Xem thêm -