Tài liệu Bài giảng mùa lá rụng trong vườn ngữ văn 12

BÀI GIẢNG NGỮ VĂN LỚP 12 NHÀ VĂN: MA VĂN KHÁNG I. TIỂU DẪN 1/ Tác giả - Ma Văn Kháng, tên khai sinh là Đinh Trọng Đoàn, sinh năm 1936. - Quê gốc ở phường Kim Liên, quận Đống Đa, Hà Nội. - Là người có nhiều đóng góp tích cực cho sự vận động và phát triển nhiều mặt của văn học nghệ thuật. - Ông được tặng giải thưởng văn học ASEAN năm 1998 và giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật năm 2001. - Là một trong số những cây bút có sức sáng tạo dồi dào trong đời sống văn học hiện nay. - Nét đặc sắc trong sáng tác: + Vốn sống phong phú, đa dạng + Tạo được nhiều hình tượng độc đáo, giàu cá tính. - Tác phẩm chính + Tiểu thuyết: Đồng bạc trắng hoa xòe (1979), Vùng biên ải (1983), Mùa lá rụng trong vườn (1985), Đám cưới không có giấy giá thú (1989), Ngược dòng nước lũ (1999)… + Tập truyện ngắn: Ngày đẹp trời (1986), Trăng soi sân nhỏ (1994), Một chiều dông gió (1998)… TIỂU THUYẾT: MÙA LÁ RỤNG TRONG VƯỜN 2/ Tác phẩm “Mùa lá rụng trong vườn” - Sáng tác: 1985 trong bối cảnh xã hội Việt Nam chuyển sang nền kinh tế thị trường. - Được tặng giải thưởng Hội nhà văn Việt Nam năm 1986. - Đề cập đến chủ đề: mối quan hệ gia đình truyền thống trước những biến động của xã hội thời chuyển đổi. - Thông qua câu chuyện xảy ra trong gia đình ông Bằng, một gia đình nề nếp, luôn giữ gia pháp nay trở nên chao đảo trước những cơn địa chấn tinh thần từ bên ngoài, nhà văn bày tỏ niềm lo lắng sâu sắc cho giá trị truyền thống trước những đổi thay của thời cuộc .  Đoạn trích: - Nội dung: Đoạn trích kể về cuộc gặp gỡ, sum họp của gia đình ông Bằng với người con dâu cũ trong không khí thiêng liêng của buổi chiều cuối năm. - Vị trí: rút từ chương 2 của tác phẩm. 3/ Tóm tắt đoạn trích Đoạn trích kể lại việc chị Hoài, người con dâu trưởng gia đình ông Bằng, vợ anh cả Tường liệt sĩ, nay đã có gia đình riêng, nhưng vẫn còn gắn bó sâu sắc với gia đình nhà chồng trước. Mặc dù công việc bận rộn quanh năm nhưng chị vẫn lên Hà Nội thăm gia đình ông Bằng đúng chiều ba mươi Tết, cúng tất niên cùng với bố chồng và các em. Chín năm, kể từ ngày lên dự đám cưới chú Luận và cô Phượng, nay chị mới lên được. Nhưng tình cảm của chị đối với gia đình ông Bằng thì vẫn như ngày nào, đằm thắm, sâu sắc. Và gia đình ông Bằng đối với chị cũng vậy. Từ ông Bằng cho đến các em chồng, tất cả đều quý mến, ngạc nhiên và vui mừng khi thấy chị xuất hiện đột ngột trong ngày cuối năm. Chị em vui mừng tíu tít bên nhau. Cảnh người bố chồng và người con dâu cũ gặp nhau làm cho mọi người không nén được xúc động. Rồi cảnh cúng gia tiến nghiêm trang, thiêng liêng và sau đó là bữa cơm sum họp gia đình đầm ấm, vui vẻ. Tất cả đã nói lên nét đẹp của tình người gắn bó với nhau và nét đẹp của truyền thông văn hóa dân tộc trong ngày Tết Nguyên đán. II. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN 1/ Nhân vật chị Hoài - Thời gian xuất hiện: chiều 30 Tết - Ngoại hình: + Người phụ nữ nông thôn trạc 50. + Người thon gọn trong chiếc áo bông trần hạt lựu => Đẹp một cách giản dị, tươi tắn. - Hành động: + Biết mọi việc trong nhà -> vẫn chia sẻ với gia đình. + Mang quà quê: gạo nếp và giò thủ do chồng chị làm. + Lúc gặp ông bằng: Chị Hoài gần như không chủ động, lao về phía ông Bằng (..) thốt lên một tiếng như tiếng nấc + Chắp tay trước bàn thờ tổ tiên ngay sau khi ông Bằng lui gót. + Tíu tít hỏi han khắp lượt mọi người trong gia đình. => Quan tâm, săn sóc mọi người thân tình. - Chị trở lại khi gia đình ấy đang cú những rạn vỡ trong mối quan hệ giữa các thành viờn do những biến động của xó hội. Sự cú mặt của chị gắn kết mọi người, đánh thức tình cảm thiêng liêng về gia tộc, khiến cho bữa cơm tất niên “sang trọng và hân hoan khác thường” trong thời buổi khó khăn. -Vẻ đẹp của người phụ nữ Việt Nam trong truyền thống gắn với mô hình gia đình nền nếp gia phong, sống nặng nghĩa tình thuỷ chung son sắt. 2/ Nhân vật ông Bằng - Ngoại hình: cao, gầy hơn mọi ngày nhưng trang trọng và chỉnh tề hơn, gương mặt ánh lên cảm xúc của con người trước ngưỡng cửa năm mới. - Tâm trạng khi gặp Hoài: sững lại, thoáng ngơ ngẩn, mắt chớp liên hồi, môi ông lật bật không thành tiếng, có cái cảm giác ông sắp khóc oà, giọng ông khê đặc khàn rè, rút khăn tay chấm kẽ mắt. => Nỗi niềm xúc động rưng rưng. - Tâm trạng khi đứng trước bàn thờ: + Quên hết mọi thứ xung quanh kể cả bản thân. + Trôi ngược về quá khứ: tri ân với cha mẹ, tổ tiên; tâm tình với vợ và con trai cả. + Trở lại thực tại: mắt cay xè, lòng lại bồn ngộn. => Ông là gạch nối giữa quá khứ và thực. - Ông Bằng là kiểu nhân vật đặc trưng cho lớp người rất phổ biến trong xã hội ta một thời trọng đạo đức gia đình và các chuẩn mực xã hội truyền thống nhưng đang phải gánh chịu nỗi đau từ cơn lốc kinh tế thị trường tàn phá vào giá trị của gia đình. 3/ Diễn biến tâm lí của ông Bằng và chị Hoài trong cảnh gặp lại - Ông Bằng: “nghe thấy xôn xao tin chị Hoài lên”, "ông sững lại khi nhìn thấy Hoài, mặt thoáng một chút ngơ ngẩn. Rồi mắt ông chớp liên hồi, môi ông bật bật không thành tiếng, có cảm giác ông sắp khó oà”, “giọng ông bỗng khê đặc, khàn rè: Hoài đấy ư, con? “.  Nỗi vui mừng, xúc động không dấu giếm của ông khi gặp lại người đã từng là con dâu trưởng mà ông rất mực quí mến. - Chị Hoài: “gần như không chủ động được mình, lao về phía ông Bằng, quên cả đôi dép, đôi chân to bản... kịp hãm lại khi còn cách ông già hai hàng gạch hoa”. Tiếng gọi của chị nghẹn ngào trong tiếng nấc “ông!”  Sự có mặt của chị Hoài khiến nỗi cô đơn của ông Bằng được giải toả như có thêm niềm tin trong cuộc đấu tranh âm thầm nhằm giành lại những gì tốt đẹp trong truyền thống gia đình mà giờ đây, trước bao tác động của thời cuộc, đang có nguy cơ bị băng hoại.  Cảnh gặp gỡ vui mừng xen lẫn nỗi tiếc thương đau buồn, lo lắng trước những biến động không vui của gia đình. 4/ Cảm xúc và suy nghĩ về truyền thống văn hóa riêng của dân tộc ta - Khung cảnh Tết và dòng tâm tư cùng với lời khấn của ông Bằng trước bàn thờ nêu được ý nghĩa của việc cúng tổ tiên trong ngày tết. - Lễ tục này mở ra những điều quan trọng về văn hóa dân tộc Việt Nam: + Hướng về cội nguồn, bảo vệ các giá trị truyền thống của dân tộc. + Phải biết giữ gìn và phát huy bao giá trị tốt đẹp trong quá khứ.  Dù cuộc sống hiện đại muôn sự đổi thay cùng sự thay đổi của những cách nghĩ, cách sống nhưng những quan niệm mới, nét đẹp truyền thống văn hóa ấy vẫn đang và rất cần được gìn giữ, trân trọng. III. TỔNG KẾT 1/ Giá trị nội dung - Bộc lộ niềm trăn trở của nhà văn về mối quan hệ của gia đình truyền thống trước những biến động của xã hội thời chuyển đổi. - Thể hiện niềm tin, thái độ trân trọng, lòng yêu quý đối với những giá trị truyền thống. 2/ Giá trị nghệ thuật - Xây dựng kết cấu truyện hợp lí. - Thành công trong việc miêu tả tâm lí nhân vật. THẢO LUẬN LỚP NHÓM 1 NHÓM 2 NHÓM 3 Nhân vật chị Hoài được miêu tả ở những phương diện nào? Nhà văn chú trọng nhất ở nhân vật này điều gì? Thông qua nhân vật này nhà văn muốn gửi gắm điều gì? NHÓM 4 CẢM ƠN CÔ VÀ CÁC BẠN ĐÃ THEO DÕI BÀI THUYẾT TRÌNH CỦA NHÓM EM