Tài liệu Bài giảng đáp ứng miễn dịch

TEÁ BAØO MIEÃN DÒCH VAØ CÔ QUAN LYMPHOÂ ThS BS Quaùch Thanh Laâm/ ThS BS. Ñoã Ñaïi Haûi MUÏC TIEÂU 1. Trình baøy quaù trình bieät hoaù vaø tröôûng thaønh cuûa lymphoâ baøo T vaø B 2. Neâu caùc daáu aán vaø phaân töû beà maët cuûa lymphoâ baøo T vaø B 3. Trình baøy chöùc naêng cuûa teá baøo trình dieän KN 4. Trình baøy caáu truùc vaø chöùc naêng cuûa cô quan lymphoâ 2 NGUOÀN GOÁC TEÁ BAØO MIEÃN DÒCH Teá baøo goác taïo maùu (hematopoietic stem cells) Teá baøo vaïn naêng (pluripotent stem cells) Teá baøo doøng tuûy Teá baøo doøng lymphoâ (myeloid progenitor) (lymphoid progenitor) 3 Bieät hoùa caùc doøng teá baøo töø teá baøo goác Teá baøo goác taïo maùu Maãu tieåu caàu Tieàn thaân doøng tuûy Tieàn thaân doøng lymphoâ Ñaïi thöïc baøo Teá baøo mast BC ñôn nhaân 4 CÔ SÔÛ NHAÄN DAÏNG VAØ PHAÂN BIEÄT TEÁ BAØO MIEÃN DÒCH Teá baøo tröïc tieáp tham gia MDÑH: Lymphoâ T vaø lymphoâ B Tham gia moät phaàn MDÑH: Ñôn nhaân thöïc baøo (xöû lyù vaø trình dieän KN) 5 Kính hieån vi thöôøng Khoâng phaân bieät ñöôïc caùc quaàn theå Kích thöôùc 6-10 Lymphocyte nhoû vaø lymphocyte coù haït to (LGL) Lymphocyte nhoû 6-8 TH 95% lymphocyte nhoû vaø 5% laø LGL TC 50% TC (T-) laø lymphocyte nhoû Lymphocyte B laø caùc lymphocyte nhoû Teá baøo NK (lymphokin activated killer cells: LAK cells) thuoäc loaïi LGL Lymphocyte coù haït to 8-10 6 Nhaän dieän nhôø daáu aán beà maët Nhaän dieän ñöôïc caùc quaàn theå lymphoâ B,T, caùc döôùi quaàn theå, giai ñoaïn bieät hoùa. Teá baøo T coù 2 döôùi quaàn theå: TH coù CD4, Tc coù CD8 Nhaän dieän nhôø maùy taùch teá baøo töï ñoäng (khaùng theå ñôn clon hoaït taùc huyønh quang) Daáu aán beà maët (surface markers): CD (Cluster Determinant hay Cluster of Differenciation) Nhôø khaùng theå ñôn clon (specific monoclonal antibodies) 7 Nhaän dieän nhôø daáu aán teá baøo 8 Daáu aán beà maët (surface marker) CD: (cluster of differentiation) laø KN xuaát hieän theo töøng giai ñoaïn bieät hoùa teá baøo. CD ñaõ ñöôïc thoáng nhaát ñöa vaøo söû duïng töø naêm 1981 Hoäi nghi laàn thöù 5 (1993, Boston, USA): 125 CD Hoäi nghò laàn thöù 6 (1996, Kobe, Japan): 160 CD, ñeán nay >200 Caáu truùc CD: 4 nhoùm CD xuyeân maøng loaïi I: coù COOH naèm trong baøo töông CD xuyeân maøng loaïi II: coù COOH naèm ngoaøi teá baøo CD xuyeân maøng loaïi III: xuyeân maøng nhieàu laàn CD gaén treân GPI (glucosylphosphatidyl-inositol anchor) 9 10 11 12 Huyønh Quang laø gì ? Naêng löôïng cuûa tia tôùi  = 488 nm KT coù gaén phaân töû Fluorescein Naêng löôïng huyønh quang phaùt ra  = 530 nm Maøu huyønh quang (Fluorochrome) haáp thu naêng löôïng töø laser Sau khi haáp thu moät photon aùnh saùng thích hôïp, moät electron trong hôïp chaát ñöôïc chuyeån leân möùc naêng löôïng cao hôn. Electron kích thích nhanh choùng trôû veà traïng thaùi oån ñònh vaø phoùng thích naêng löôïng kích thích döôùi daïng moät photon aùnh saùng coù böôùc soùng daøi hôn, vaäy: Maøu huyønh quang phoùng thích naêng löôïng ñaõ haáp thu baèng caùch: Rung vaø toûa nhieät Phaùt ra photon aùnh saùng coù böôùc soùng daøi hôn 13 KHV ñieän töû Lymphocyte nhoû coù theå Gall (lysosomes vaø haït môõ) Lymphocyte to coù boä Golgi vaø mitochodria Teá baøo B khoâng coù theå Gall, chæ coù ribosome rôøi raïc. Nhaän dieän nhôø chaát gaây phaân baøo (mitogens) Teá baøo T: Concavalin A (Con A), Phytohemagglutinin (PHA) Teá baøo B: Lipopolysaccharide (LPS) 14 CAÙC TEÁ BAØO THAM GIA TRÖÏC TIEÁP VAØO ÑÖMD ÑAËC HIEÄU Teá baøo B vaø teá baøo T ñeàu qua hai giai bieät hoùa Giai ñoaïn bieät hoùa ñoäc laäp vôùi KN Taïi cô quan lympho trung öông: (central lymphoid organs: thymus, bursa of Fabricius, tuûy xöông) Giai ñoaïn bieät hoùa phuï thuoäc KN Taïi cô quan lympho ngoaïi vi: (secondary lymphoid tissue: laùch, haïch, caùc toå chöùc lympho ôû nieâm maïc) 15 Söï bieät hoùa cuûa teá baøo mieãn dòch 16 Lymphocyte B Bieät hoùa ñoäc laäp vôùi KN laï Xeáp laïi caùc nhoùm gene nhoû V, D, J  toång hôïp chuoãi naëng  Xeáp laïi caùc nhoùm gene nhoû V, J  toång hôïp chuoãi nheï IgM ñöôïc hình thaønh  S-IgM (teá baøo B vaãn chöa tröôûng thaønh) S-IgD coù cuøng ñaëc hieäu KN  Teá baøo B tröôûng thaønh Hai phaân töû Ig vaø Ig noái nhau baèng caàu noái S-S coù vai troø truyeàn tín hieäu BCR: S-IgM S-IgD Ig (B-cell antigen receptor complex) 17 Bieät hoùa phuï thuoäc KN laï S-Ig tieáp nhaän KN töông öùng Nhaän giuùp ñôõ töø TH Bieät hoùa thaønh  Töông baøo (cuøng ñaëc hieäu KN)  Teá baøo trí nhôù (cuøng ñaëc hieäu KN) KT ñöôïc saûn xuaát ban ñaàu thuoäc lôùp IgM Sau ñoù coù chuyeån thaønh lôùp IgG, IgA, IgE 18 Bieät hoùa cuûa teá baøo B KN PreB Chöa chín Töông baøo Chín Teá baøo B trí nhôù 19 Caùc daáu aán cuûa teá baøo B S-Ig: thuï theå cuûa KN FCR: thuï theå Fc (CD16), coøn coù treân ÑTB, coù theå taïo rosette vôùi KT choáng hoàng caàu cöøu EBV-R: thuï theå vôùi EpsteinBarr virus (CD21)  teá baøo B bò nhieãm EBV trôû thaønh baát töû  ung thö HLA lôùp II (HLA-DR) cuøng coù treân teá baøo trình dieän KN 20