Tài liệu Bài giảng bảo tồn đa dạng sinh học chương 6 ts. viên ngọc nam

Chöông 6 Caùc Vöôøn Quoác gia vaø Khu Baûo toàn thieân nhieân Noäi dung 1. Ñònh nghóa veà caùc vuøng ng ñöôïc baûo veä 2. Cô sôû phaùp lyù cho vieäc baûo toàn thieân nhieân vaø taøi nguyeân di truyeàn ôû Vieät Nam 3. Ñònh nghóa veà caùc khu baûo veä ôû Vieät Nam 1. Ñònh nghóa veà caùc vuøng ng ñöôïc baûo veä Phân loại các Khu bảo tồn theo IUCN Hiệp hội Bảo tồn thiên nhiên quốc tế (IUCN) đã xây dựng một hệ thống phân loại các khu bảo tồn, trong đó định rõ các mức độ sử dụng tài nguyên như sau: I. Khu bảo tồn thiên nhiên là những khu được bảo vệ nghiêm ngặt, chỉ dành cho các hoạt động nghiên cứu khoa học, đào tạo và quan trắc môi trường. Các khu bảo tồn thiên nhiên này cho phép gìn giữ các quần thể của các loài cũng như các quá trình của hệ sinh thái không hoặc ít bị nhiễu loạn. II. Vườn quốc gia là những khu vực rộng lớn có vẻ đẹp thiên nhiên (ở biển hay ở đất liền) được gìn giữ để bảo vệ một hoặc vài hệ sinh thái trong đó, đồng thời được dùng cho các mục đích giáo dục, nghiên cứu khoa học, nghỉ ngơi giải trí và tham quan du lịch. Tài nguyên ở đây thường không được phép khai thác cho mục đích thương mại. III. Khu dự trữ thiên nhiên là những công trình quốc gia, có diện tích hẹp hơn được thiết lập nhằm bảo tồn những đặc trưng về sinh học, địa lý, địa chất hay văn hoá của một địa phương nào đó. IV. V. VI. VII. VIII. Khu quản lý nơi cư trú của sinh vật hoang dã có những điểm tương tự với các khu bảo tồn nghiêm ngặt nhưng cho phép duy trì một số hoạt động để đảm bảo nhu cầu đặc thù của cộng đồng. Khu bảo tồn cảnh quan trên đất liền và trên biển được thành lập nhằm bảo tồn các cảnh quan. Ở đây cho phép khai thác, sử dụng tài nguyên theo cách cổ truyền, không có tính phá hủy, đặc biệt tại những nơi mà việc khai thác, sử dụng tài nguyên đã hình thành nên những đặc tính văn hóa, thẩm mỹ và sinh thái học đặc sắc. Những nơi này tạo nhiều cơ hội phát triển cho ngành du lịch và nghỉ ngơi giải trí. Khu bảo vệ nguồn lợi được thành lập để bảo vệ tài nguyên thiên nhiên cho tương lai. Ở đây việc khai thác, sử dụng tài nguyên được kiểm soát phù hợp với các chính sách quốc gia. Các khu bảo tồn sinh quyển và các khu dự trữ nhân chủng học được thành lập để bảo tồn nhưng vẫn cho phép các cộng đồng truyền thống được quyền duy trì cuộc sống của họ mà không có sự can thiệp từ bên ngoài. Thông thường, cộng đồng trong một chừng mực nhất định vẫn được phép khai thác các tài nguyên để đảm bảo cuộc sống của chính họ. Các phương thức canh tác truyền thống thường vẫn được áp dụng để sản xuất nông nghiệp. Các khu quản lý đa dụng cho phép sử dụng bền vững các nguồn tài nguyên thiên nhiên, trong đó có tài nguyên nước, động vật hoang dã, chăn nuôi gia súc, gỗ, du lịch và đánh bắt cá. Hoạt động bảo tồn các quần xã sinh học thường được thực hiện cùng với các hoạt động khai thác một cách hợp lý. Ñònh nghóa caùc khu baûo veä ƒ ƒ ƒ ƒ ƒ ƒ ƒ Khu baûo toàn thieân nhieân Vöôøn quoác gia Khu baûo veä caûnh nh quan Coâng vieân thieân nhieân nhieân Di tích thieân nhieân Boä phaän caûnh nh quan ñöôïc baûo veä Khu döï tröõ sinh quyeån Khu baûo toàn thieân nhieân ƒ Khu ñöôïc luaät phaùp quy ñònh ñeå baûo veä nghieâm ngaët toaøn theå hay töøng ng phaàn thieân nhieân vaø caûnh nh quan do: ƒ Duy trì nhöõng quaàn laïc sinh vaät vaø biotop cuûa nhöõng loaøi ñoäng ng thöïc vaät nhaát ñònh ƒ Muïc ñích khoa hoïc, c, lòch söû thieân nhieân hoaëc ñòa lyù ƒ Hieám, m, ñoäc ñaùo vaø ñeïp Vöôøn quoác gia ƒ VQG laø vuøng ng ñöôïc luaät phaùp quy ñònh baûo veä coù nhöõng tính chaát vaø chöùc naêng ñaëc bieät nhö: ƒ Dieän tích roäng, ng, ñoäc ñaùo ƒ Ñaùp öùng ng nhöõng ñieàu kieän cuûa moät khu BTTN ƒ Vuøng ng ít bò aûnh nh höôûng ng do con ngöôøi ƒ Baûo veä ña daïng ng sinh thaùi,i, loaøi ñoäng ng thöïc vaät baûn ñòa Khu baûo veä caûnh nh quan ƒ Laø vuøng ng ñöôïc luaät phaùp quy ñònh ñeå baûo veä thieân nhieân vaø caûnh nh quan ƒ Ñeå duy trì vaø taùi laäp laïi naêng suaát cuûa caûnh nh quan vvì caàn giuõ nhöõng chöùc naêng quan troïng ng cuûa noù ƒ Do coù tính ña daïng, ng, ñaëc tröng vaø thaåm myõ cuûa caûnh nh quan ƒ Giaù trò ñaëc bieät cho söï giaûi trí, nghó döôõng Coâng vieân thieân nhieân ƒ Laø khu ñöôïc chaêm soùc vaø phaùt trieån moät caùch ch thoáng ng nhaát do khu naøy ñaït caùc ñieàu kieän sau: Coù dieän tích lôùn Dieän tích khu baûo veä caûnh nh quan vaø baûo toàn thieân nhieân chieám ña soá ƒ Tieâu chuaån thaåm myõ caûnh nh quan ñeå nghó ngôi vaø giaûi trí ƒ Laø khu ñöôïc quy hoaïch ch laø khu du lòch phuø vôùi quy hoaïch ch toång ng theå. ƒ ƒ Di tích thieân nhieân ƒ Laø caù theå thieân nhieân ñöôïc baûo veä ñaëc bieät vaø hôïp phaùp ƒ Vì lyù do khoa hoïc, c, lòch söû thöï nhieân hoaëc lòch söû ñòa lyù ƒ Söï hy höõu, ñaëc bieät vaø thaåm myõ rieâng Boä phaän caûnh nh quan ñöôïc baûo veä ƒ Laø nhöõng boä phaàn cuûa caûnh nh quan vaø boä phaän thieân nhieân ñöôïc quy ñònh baûo veä moät caùch ch hôïp phaùp ñeå: Baûo ñaûm caân baèng ng sinh thaùi Linh ñoäng, ng, boá trí vaø chaêm soùc chaân dung cuûa caûnh nh quan vaø tính caùch ch ñoäc ñaùo cuûa ñòa phöông ƒ Choáng ng laïi caùc taùc ñoäng ng phaù hoaïi ƒ ƒ Khu döï döï tröõ sinh quyeån (Biosphere reserve) ƒ Laø caûnh nh quan coù khoâng gian roäng ng raõi vôùi nhöõng heä sinh thaùi ñaëc tröng vaø nhöõng ví duï ñieån hình cuûa söï söû duïng ng ñaát ñai hoaø hôïp vôùi moâi tröôøng ng (thuoäc UNESCO trong chöông trình con ngöôøi vaø sinh quyeån –Man And Biosphere ƒ Muïc ñích cuûa khu DTSQ ƒ Baûo veä chaêm soùc vaø phaùt trieån caûnh nh quan nhaân vaên ñöôïc hình thaønh nh qua quùa trình lòch söû. ƒ Ñeà cao söï xöû lyù cuûa con ngöôøi vôùi thieân nhieân moät caùch ch göông maãu vaø haøi hoaø vôùi moâi tröôøng ng ƒ Nghieân cöùu vaø toái öu hoaù caùc taùc ñoäng ng töông hoå giöõa caùc yeáu toá sinh thaùi,i, kinh teá, xaõ hoäi vaø vaên hoaù trong caûnh nh quan nhaân vaên. ƒ 368 khu DTSQ ôû 91 Quoác gia (tính ñeán 4/2000) Caùc vuøng ng trong khu DTSQ ƒ ƒ ƒ ƒ ƒ ƒ Khu quan saùt moâi tröôøng ng sinh thaùi Vuøng ng nghó ngôi vaø du lòch Traïm nghieân cöùu Ñieåm giaùo duïc veà moâi tröôøng ng Khu daân cö Trung taâm thoâng tin vaø cô sôû giaùo duïc MT Phaân vuøng ng khu DTSQ Nghieân cöùu Theo doõi Du lòch, giaûi trí Giaùo duïc VUØNG NG LOÕI VUØNG NG ÑEÄM Du lòch, giaûi trí VUØNG NG CHUYEÅN TIEÁP Nghieân cöùu CQ quaûn lyù Caùc CQ ng/cöuù Luaät phaùp Baûo toàn Nghieân cöùu & giaùm saùt VUØNG NG LOÕI Phaùt trieån ñòa phöông VUØNG NG ÑEÄM VUØNG NG CHUYEÅN TIEÁP 2. Cô sôû phaùp lyù cho vieäc baûo toàn thieân nhieân vaø taøi nguyeân di truyeàn ôû Vieät Nam 2. Caùc vaên baûn cuûa vieät nam coù lieân quan ñeán baûo toàn ÑDSH ƒ VN ñaõ chuù troïng ng coâng taùc naøy töø naêm 1962 khi xaây döïng ng Vöôøn QG Cuùc Phöông laø khu BTTN ñaàu tieân cuûa VN. ƒ Coù 2 boä luaät quan troïng ng coù lieân quan laø: ƒ Luaät baûo veä vaø phaùt trieån röøng ng (2004) ƒ Nghò ñònh 17-HÑBT ngaøy 17/01/1992 cuûa Hoäi ñoàng ng Boä tröôûng ng veà vieäc thi haønh nh Luaät baûo veä vaø phaùt trieån röøng ng ƒ Nghò ñònh 18-HÑBT ngaøy 17/01/1992 cuûa Hoäi ñoàng ng Boä tröôûng ng quy ñònh danh muïc thöïc vaät röøng, ng, ñoäng ng vaät röøng ng quùy, y, hieám vaø cheá ñoä quaûn lyù, baûo veä. ƒ Coâng vaên soá 687/KGVX ngaøy 31/12/1993 thoâng baùo cuûa Chính phuû ta chính thöùc gia nhaäp CITES. ƒ Luaät baûo veä moâi tröôøng ng (27/12/1993) ƒ Quyeát ñònh 845/TTg ban haønh nh ngaøy 22/12/1995 cuûa Thuû töôùng ng Chính phuû veà vieäc pheâ duyeät keá hoaïch ch haønh nh ñoäng ng baûo veä ÑDSH cuûa VN ƒ Quyeát ñònh soá 08/2001/QÑ-TTg ngaøy 11/01/2001 cuûa Thuû töôùng ng Chính phuû veà vieäc ban haønh nh quy cheá quaûn lyù röøng ng ñaëc duïng, ng, röøng ng phoøng ng hoä vaø röøng ng saûn xuaát laø röøng ng töï nhieân ƒ QuyÕt ®Þnh sè 58/2001/Q§-BNN ngµy 23 th¸ng 05 n¨m 2001 cña Bé truëng Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n V/v Ban hµnh Danh môc gièng c©y trång, gièng vËt nu«i quý hiÕm cÊm xuÊt khÈu, Danh môc gièng c©y trång, gièng vËt nu«i ®uîc nhËp khÈu. ƒ Quyeát ñònh soá 192/2003/QÑ-TTg ngaøy 17/9/2003 cuûa Thuû töôùng ng Chính phuû veà vieäc pheâ duyeät chieán löôïc quaûn lyù heä thoáng ng Khu baûo toàn thieân nhieân Vieät Nam ñeán naêm 2010 ƒ Nghị định của Chính phủ số 109/2003/NĐ-CP ngày 23 tháng 9 năm 2003 về bảo tồn và khai thác bền vững các vùng đất ngập nước. ƒ Phaùp leänh nh gioáng ng caây troàng ng soùâ5/2004/PL-UBTVQH11 ngaøy 24/3/2004 cuûa UB Thöôøng ng vuï Quoác hoäi Quyeát ñònh soá 192/2003/QÑ-TTg ngaøy 17/9/2003 cuûa Thuû töôùng ng Chính phuû veà vieäc pheâ duyeät chieán löôïc quaûn lyù heä thoáng ng Khu baûo toàn thieân nhieân Vieät Nam ñeán naêm 2010 Caùc haønh nh ñoäng ng cuûa chieán löôïc 1. Quy hoaïch ch heä thoáng ng khu baûo toàn thieân nhieân 2. Xaây döïng ng khu baûo toàn thieân ng khung phaùp lyù veà quaûn lyù heä thoáng nhieân 3. Taêng cöôøng ng quaûn lyù taøi nguyeân thieân nhieân vaø baûo toàn ña daïng ng sinh hoïc 4. Ñoåi môùi toå chöùc quaûn lyù caùc khu baûo toà thieân nhieân 5. Ñoåi môùi cô cheá thieát laäp, p, ñaàu tö vaø cung caáp taøi chaùnh nh cho caùc khu BTTN 6. Ñaøo taïo phaùt trieån nguoàn nhaân löïc, c, naâng cao kieán thöùc vaø kyõ naêng baûo toàn 7. Ñaåy maïnh nh coâng taùc Thoâng tin – Giaùo duïc – Tuyeân truyeàn vaø thu huùt coäng ng ñoàng ng tham gia vaøo coâng taùc baûo toàn ña daïng ng sinh hoïc 8. Taêng cöôøng ng hôïp taùc quoác teá 9. Caùc öu tieân cuûa chieáùn löôïc ( XD môùi luaät Baûo toàn thieân thieân …)