Tài liệu Bài giảng bài ảnh của một vật tạo bởi thấu kính phân kỳ vật lý 9

1 GV: Võ Văn Cường 1. Cách nhận biết một thấu kính phân kì ? (3đ) Thấu kính phân kì có phần giữa mỏng hơn phần rìa, Chùm tia tới song song qua thấu kính phân kì cho chùm tia ló phân kì. 2. Đặc điểm của các tia sáng qua thấu kính phân kì (3đ) Tia tới qua quang tâm thì tia ló truyền thẳng Tia tới song song trục chính thì tia ló kéo dài đi qua tiêu điểm 3. Từ 1 điểm sáng S trước thấu kính phân kì, hãy vẽ vẽ hai tia sáng đặc biệt đi qua thấu kính?(4đ) I S. . S’ F’ 0 F Đáp án Bạn Đông bị cận thị nặng. Nếu bỏ kính ra, ta nhìn thấy mắt bạn to hơn hay nhỏ hơn khi nhìn mắt bạn lúc đang đeo kính ? I. Đặc điểm ảnh của một vật tạo bởi thấu kính phân kì: 1. Thí nghiệm: Quan sát ảnh của một vật tạo bởi thấu kính phân kì Bố trí thí nghiệm như hình 45.1 C1: Hãy nêu cách làm thí nghiệm để chứng tỏ rằng không thể hứng được ảnh của vật trên màn với mọi vị trí của vật . C2: Làm thế nào để quan sát được ảnh của vật tạo bởi thấu kính phân kì ? Ảnh đó là ảnh thật hay ảnh ảo ? Cùng chiều hay ngược chiều với vật ? 4 I. Đặc điểm ảnh của một vật tạo bởi thấu kính hội tụ: 1. Thí nghiệm: 2. Nhận xét:  Vật sáng đặt ở mọi vị trí trước thấu kính phân kì luôn cho ảnh ảo, cùng chiều, nhỏ hơn vật.  Muốn quan sát ảnh ảo tạo bởi thấu kính phân kì, ta phải đặt mắt trên đường truyền của chùm tia ló. 5 I. Đặc điểm ảnh của một vật tạo bởi thấu kính hội tụ: II. Cách dựng ảnh: C3 : Dựa vào kiến thức đã học ở bài trước; hãy nêu cách dựng ảnh của vật AB qua thấu kính phân kì ; biết AB vuông góc với trục chính, A nằm trên trục chính. I B B’ A F’ A’ 0 F Từ điểm B ta vẽ đường truyền của hai tia sáng đặt biệt, ¶nh B’ lµ giao ®iÓm cña chïm tia lã kÐo dµi Tõ B’ h¹ vu«ng gãc xuèng trôc chÝnh , c¾t trôc chÝnh t¹i A’, A’ lµ ¶nh cña ®iÓm A 6 I. Đặc điểm ảnh của một vật tạo bởi thấu kính hội tụ: II. Cách dựng ảnh: C4 : Vật AB vuông góc với trục chính của TKPK A nằm trên trục chính. OA = 24cm ; f = OF = OF’ = 12cm * Dựng ảnh A’B’ của AB * Dựa vào hình vẽ, lập luận ảnh này luôn nằm trong khoảng OF K B A I B’ F’ A’ 0 F Khi di chuyển AB luôn vuông góc với trục chính tại mọi vị trí , tia BI là không đổi , cho tia ló IK kéo dài luôn đi qua tiêu điểm F . Tia BO luôn cắt tia IK kéo dài tại B’ nằm trong đoạn FI . Chính vì vậy A’B’ luôn ở trong khoảng tiêu cự OF. 7 III. Độ lớn của ảnh ảo tạo bởi các thấu kính: C5 : f = OF = OF’ = 12cm; OA = 8cm B’ * Ảnh ảo tạo bởi thấu kính hội tụ:  Ảnh ảo, cùng chiều và lớn hơn vật B A’  F * Ảnh ảo tạo bởi thấu kính phân kì:  Ảnh ảo, cùng chiều và nhỏ hơn vật A’ O  F/ A B  F O  F/ A B’ 8 IV. Vận dụng: C6 : Hãy cho biết ảnh ảo của một vật tạo bởi TKHT và TKPK có đặc điểm gì giống nhau, khác nhau. Từ đó hãy nêu cách nhận biết nhanh chóng một TK là hội tụ hay phân kì . Giống nhau: Ảnh ảo cùng chiều với vật Khác nhau: -TKHT: ảnh ảo lớn hơn vật và cách xa thấu kính hơn vật. -TKPK: ảnh ảo nhỏ hơn vật và gần thấu kính hơn vật. Cách nhận biết: Đưa vật gần thấu kính thấy ảnh cùng chiều nhỏ hơn vật đó là thấu kính phân kì. Ảnh cùng chiều lớn hơn vật đó là thấu kính hội tụ. IV. Vận dụng: C7 : Vận dụng kiến thức hình học, tính khoảng cách từ ảnh đến thấu kính và chiều cao của ảnh trong hai trường hợp ở C5 khi vật có chiều cao h = 6mm. B’ C7. AB = 6mm = 0,6cm OA = d = 8cm OF=OF’= f = 12cm A’B’ = ? cm OA’ =? A’ OAB OA ' B ' AB OA 0,6 8  ' ' ' ' ' ' A B OA A B OA OIF ' A ' B ' F '  OI OF '  A' B ' A' F ' Mà OI = AB I B F (1) A O F’ 0,6 OF ' 12 (2)   ' ' ' A B OA ' OF ' OA  12 8 12 (1);(2)   OA ' OA ' 12  8(OA ' 12)  12.OA '  8.OA ' 96  12.OA ' OA’ = 24cm , A’B’ = 1,8cm C7. AB = 6mm = 0,6cm OA = d = 8cm OF=OF’= f = 12cm A’B’ = ? cm OA’ =? OAB OA ' B ' AB OA 0,6 8  ' ' ' ' ' ' A B OA A B OA OIF ' A ' B ' F '  I B OI OF '  A' B ' A' F ' Mà OI = AB B’  A F/ (1) A’  O F 0,6 OF ' 12 (2)   ' ' ' A B OF ' OA ' 12  OA 8 12 (1);(2)   OA ' 12  OA '  8(12  OA ')  12.OA '  96  8.OA '  12.OA ' OA’ = 4,8cm , A’B’ = 0,36cm IV. Vận dụng: C8 : Trả lời câu hỏi phần mở bài: Bạn Đông bị cận thị nặng. Nếu bỏ kính ra, ta nhìn thấy mắt bạn to hơn hay nhỏ hơn khi nhìn mắt bạn lúc đang đeo kính ? Bạn Đông bị cận thị nặng. Nếu bạn bỏ kính ra, ta nhìn thấy mắt bạn to hơn khi nhìn mắt bạn lúc đang đeo kính, vì kính của bạn là thấu kính phân kì. Khi ta nhìn mắt bạn qua thấu kính phân kì, ta đã nhìn thấy ảnh ảo của mắt, nhỏ hơn mắt khi không đeo kính. 1) Thấu kính phân kì là thấu kính có a) nằm trong khoảng tiêu cự của thấu kính. 2) Chùm sáng song song tới thấu kính phân kì cho b) ảnh ảo, cùng chiều, nhỏ hơn vật. 3) Một vật đặt ở mọi vị trí trước trước thấu kính phân kì luôn cho c) phần giữa mỏng hơn phần rìa 4) Ảnh của vật tạo bởi thấu kính phân kì luôn d) chùm tia ló phân kì, nếu kéo dài các tia ló thì chúng đều đi qua tiêu điểm của thấu kính. Học thuộc ghi nhớ của bài Làm các bài tập 44-45.2 đến 44-45.4 SBT trang 52; 53 SBT Chuẩn bị bài mới “ Thực hành: Đo tiêu cự của thấu kính hội tụ” Lưu ý : xem thấu kính phân kỳ khác thấu kính hội tụ ở những điểm nào 15