Tài liệu áp dụng pháp luật trong giải quyết khiếu nại về đất đai từ thực tiễn huyện đông sơn, tỉnh thanh hóa

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN VĂN CHUYÊN ÁP DỤNG PHÁP LUẬT TRONG GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI VỀ ĐẤT ĐAI - TỪ THỰC TIỄN HUYỆN ĐÔNG SƠN, TỈNH THANH HÓA LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH HÀ NỘI, 2016 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN VĂN CHUYÊN ÁP DỤNG PHÁP LUẬT TRONG GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI VỀ ĐẤT ĐAI - TỪ THỰC TIỄN HUYỆN ĐÔNG SƠN, TỈNH THANH HÓA LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH Chuyên ngành: Luật Hành Chính - Luật Hiến Pháp Mã số: 60380102 NGƯỜI HƯỚNG DẪN: TS. NGUYỄN MINH SẢN HÀ NỘI, 2016 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu và kết quả trình bày trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất cứ công trình nào khác, các thông tin trích dẫn trong luận văn đều đã được chỉ rõ nguồn gốc. Hà Nội, ngày……tháng……năm 2016 Người cam đoan Nguyễn Văn Chuyên LỜI CẢM ƠN Trước tiên, tôi xin bày tỏ sự cảm ơn sâu sắc đến người hướng dẫn khoa học TS. Nguyễn Minh Sản đã tận tình hướng dẫn và đóng góp nhiều ý kiến khoa học trong quá trình nghiên cứu và thực hiện luận văn này. Tôi cũng xin chân thành cảm ơn Ban Giám đốc Học viện Hành chính Quốc gia, Khoa Sau đại học cùng toàn thể các thầy, cô giáo đã nhiệt tình giảng dạy và tạo điều kiện cho tôi hoàn thành nhiệm vụ học tập của mình. Cuối cùng, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành nhất tới tất các thầy giáo, cô giáo, gia đình, bạn bè và đồng nghiệp. Sự động viên giúp đỡ của thầy, cô giáo, gia đình, bạn bè và đồng nghiệp là nguồn động viên quý báu cho tôi hoàn thành luận văn này! Hà Nội, ngày……tháng……năm 2016 Học viên MỤC LỤC MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ ÁP DỤNG PHÁP LUẬT TRONG GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI VỀ ĐẤT ĐAI CỦA UỶ BAN NHÂN DÂN CẤP HUYỆN .................................................................................................... 9 1.1. Áp dụng pháp luật trong giải quyết khiếu nại về đất đai ......................... 9 1.1.1. Khái niệm áp dụng pháp luật trong giải quyết khiếu nại về đất đai .. 9 1.1.2. Đặc điểm áp dụng pháp luật trong giải quyết khiếu nại về đất đai .. 14 1.1.3. Hình thức Áp dụng pháp luật trong giải quyết khiếu nại về đất đai 17 1.1.4. Vai trò Áp dụng pháp luật trong giải quyết khiếu nại về đất đai ..... 18 1.2. Áp dụng pháp luật trong giải quyết khiếu nại về đất đai của Ủy ban nhân dân cấp huyện ...................................................................................... 22 1.2.1. Khái niệm áp dụng pháp luật trong giải quyết khiếu nại về đất đai của Ủy ban nhân dân cấp huyện ................................................................. 22 1.2.2. Thẩm quyền áp dụng pháp luật trong giải quyết khiếu nại về đất đai của Ủy ban nhân dân cấp huyện ........................................................... 31 1.2.3. Các giai đoạn áp dụng pháp luật trong giải quyết khiếu nại về đất đai của Ủy ban nhân dân cấp huyện ........................................................... 34 1.3. Những yếu tố ảnh hưởng đến áp dụng pháp luật trong giải quyết khiếu nại về đất đai của ủy ban nhân dân cấp huyện.................................... 39 1.3.1. Yếu tố chính trị ................................................................................. 39 1.3.2. Yếu tố lịch sử, văn hóa ..................................................................... 40 1.3.3. Yếu tố kinh tế- xã hội ....................................................................... 42 1.3.4. Yếu tố thể chế quản lý ...................................................................... 43 TIỂU KẾT CHƯƠNG 1.................................................................................. 46 CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG ÁP DỤNG PHÁP LUẬT TRONG GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI VỀ ĐẤT ĐAI TỪ THỰC TIỄN HUYỆN ĐÔNG SƠN, TỈNH THANH HÓA............................................................................. 47 2.1. Khái quát chung về huyện Đông Sơn, tỉnh Thanh Hóa......................... 47 2.1.1. Điều kiện địa lý - tự nhiên và kinh tế - xã hội ................................. 47 2.1.2. Tình hình quản lý và sử dụng đất đai ở huyện Đông Sơn, Tỉnh Thanh Hóa .................................................................................................. 51 2.2. Thực trạng áp dụng pháp luật trong khiếu nại về đất đai ở huyện Đông Sơn, tỉnh Thanh Hóa ........................................................................... 55 2.2.1. Thực trạng thẩm quyền áp dụng pháp luật trong giải quyết khiếu nại về đất đai ở huyện Đông Sơn, tỉnh Thanh Hóa .................................... 55 2.2.2. Thực trạng các giai đoạn áp dụng pháp luật trong giải quyết khiếu nại về đất đai ở huyện Đông Sơn, tỉnh Thanh Hóa .................................... 60 2.3. Đánh giá chung áp dụng pháp luật trong giải quyết khiếu nại về đất đai ở huyện Đông Sơn, tỉnh Thanh Hóa ....................................................... 64 2.3.1. Kết quả đạt được .............................................................................. 64 2.3.2. Những hạn chế, bất cập .................................................................... 68 2.3.3. Nguyên nhân của những hạn chế, bất cập ........................................ 70 TIỂU KẾT CHƯƠNG 2.................................................................................. 73 CHƯƠNG 3. QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP ÁP DỤNG PHÁP LUẬT TRONG GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI VỀ ĐẤT ĐAI Ở HUYỆN ĐÔNG SƠN, TỈNH THANH HÓA............................................................................. 74 3.1. Quan điểm áp dụng pháp luật trong giải quyết khiếu nại về đất đai ở huyện Đông Sơn, tỉnh Thanh Hóa ................................................................ 74 3.1.1. Áp dụng pháp luật trong giải quyết khiếu nại về đất đai phải trên cơ sở bảo đảm bảo sự lãnh đạo thống nhất của Đảng về quản lý và sử dụng đất đai ................................................................................................ 75 3.1.2. Áp dụng pháp luật trong giải quyết khiếu nại về đất đai phải trên cơ sở bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của người sử dụng đất ................. 77 3.1.3. Áp dụng pháp luật trong giải quyết khiếu nại đất đai phải phát huy dân chủ, đảm bảo công khai, minh bạch trong hoạt động nhà nước .......... 78 3.1.4. Áp dụng pháp luật trong giải quyết khiếu nại đất đai phải đặt trong bối cảnh cải cách hành chính ............................................................ 79 3.2. Giải pháp áp dụng pháp luật trong giải quyết khiếu nại đất đai ở huyện Đông Sơn, tỉnh Thanh Hóa ................................................................ 81 3.2.1. Hoàn thiện pháp luật trong giải quyết khiếu nại về đất đai ............. 81 3.2.2. Quy định thẩm quyền, trách nhiệm áp dụng pháp luật trong giải quyết khiếu nại về đất đai........................................................................... 84 3.2.3. Nâng cao chất lượng và hiệu quả các giai đoạn áp dụng pháp luật trong giải quyết khiếu nại về đất đai .......................................................... 85 3.2.4. Đào tạo bồi dưỡng nâng cao phẩm chất cán bộ, công chức thực thi áp dụng pháp luật trong giải quyết khiếu nại về đất đai ............................ 86 3.2.5. Thanh tra, kiểm tra, giám sát và sử lý vi phạm trong áp dụng pháp luật trong giải quyết khiếu nại về đất đai ................................................... 90 KẾT LUẬN ..................................................................................................... 91 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................ 93 DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1: Biểu tổng hợp diện tích phân theo các loại đất .............................. 52 Bảng 2.2. Chỉ tiêu sử dụng đất kỳ đầu đến năm 2015 .................................... 53 Bảng 2.3. Diện tích đất chuyển mục đích theo từng năm ............................... 53 Bảng 2.4: Số liệu thống kê đơn thư khiếu nại về đất đai ở huyện Đông Sơn từ năm 2011 đến 2015................................................................... 55 Bảng 2.5: Giải quyết khiếu nại về đất đai ở huyện Đông Sơn từ năm 20112015............................................................................................... 63 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Đất đai là tài nguyên thiên nhiên vô cùng quý giá, là tư liệu sản xuất đặc biệt là thành phần quan trọng của môi trường sống, là địa bàn phân bổ các khu dân cư, xây dựng các cơ sở kinh tế, văn hoá, xã hội, an ninh quốc phòng và là thành quả cách mạng của cả dân tộc Việt Nam. C.Mác đã chỉ rõ “Đất là không gian, yếu tố cần thiết của tất thảy mọi quá trình sản xuất và mọi hoạt động của loài người” [33, tr.473-474]. Bất kỳ quốc gia nào, nếu biết quản lý, sử dụng hợp lý đất đai thì nguồn tài nguyên này được bảo vệ và mang lại hiệu quả, lợi ích to lớn, thiết thực phục vụ cho mỗi con người và cả cộng đồng. Từ lịch sử đến hiện tại quản lý, sử dụng đất đai ở nước ta, đặc biệt qua 30 năm đổi mới đã cho thấy nhiều vấn đề cần được tiếp tục nghiên cứu tổng kết để có những bài học kinh nghiệm cả về tích cực kế thừa cả về mặt yếu kém để khắc phục. Vấn đề này lại phải đặt trong bối cảnh mới, yêu cầu mới của quá trình đô thị hóa; của công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập kinh tế quốc tế. Về lý luận, quản lý nhà nước đối với đất đai luôn tác động trực tiếp đến các quan hệ về đất đai để nhằm đạt các mục tiêu đề ra. Trong khi đó, chưa có một nghiên cứu chuyên sâu nhằm hệ thống hóa cơ sở lý luận áp dụng pháp luật trong giải quyết khiếu nại về đất đai cấp huyện. Do đó, việc nghiên cứu cơ sở lý luận của vấn đề này là cấp thiết. Trên thực tế, việc quản lý, sử dụng đất đai ở cấp huyện, đặc biệt quá trình áp dụng pháp luật trong giải quyết khiếu nại về đất đai còn nhiều hạn chế như: các quy định pháp luật về đất đai còn nhiều bất cập; việc phân cấp quản lý đất đai còn thiếu rõ ràng, chưa cụ thể; về tổ chức bộ máy quản lý đất đai và giải quyết khiếu nại về đất đai còn chồng chéo; trình độ, năng lực của đội ngũ cán bộ làm công tác quản lý đất đai và giải quyết khiếu nại về đất đai chưa đáp ứng được yêu cầu, nhiệm vụ. 1 Hiện tượng lãng phí đất đai, giao cấp, cho thuê đất đai không đúng thẩm quyền; công tác kiểm tra, giám sát và xử lý vi phạm pháp luật đất đai và giải quyết khiếu nại về đất đai chưa được quan tâm kịp thời, còn phổ biến nhiều biểu hiện tiêu cực. Hệ luỵ của tình trạng trên là tình hình khiếu nại về đất đai có chiều hướng gia tăng cả về số lượng, quy mô và mức độ, phức tạp về tính chất. Điều này trở thành vấn đề hết sức bức xúc xã hội gây ảnh hưởng không nhỏ đến an ninh, chính trị, trật tự và ổn định xã hội ở một số địa phương trong cả nước; có nơi đã trở thành điểm nóng xã hội, thậm chí đã có dấu hiệu chuyển sang điểm nóng chính trị- xã hội. Vấn đề cơ bản hiện nay là phải hoàn thiện các quy định pháp luật về khiếu nại và giải quyết khiếu nại về đất đai; khắc phục những điểm bất hợp lý, những bất cập về cơ chế, thẩm quyền, trình tự, thủ tục giải quyết các khiếu nại khiến cho việc áp dụng các quy định pháp luật vào thực tế gặp những khó khăn, vướng mắc. Nâng cao hiệu quả của việc giải quyết khiếu nại bằng các giải pháp hữu hiệu. Thực tiễn cho thấy, không ít trường hợp làm cho vụ việc trở nên gay gắt, kéo dài là do việc áp dụng pháp luật chưa đúng. Điều này không những chưa bảo đảm tính đúng đắn, nghiêm minh của pháp luật mà còn chưa bảo vệ được quyền và lợi ích chính đáng của nhân dân. Áp dụng pháp luật trong giải quyết khiếu nại về đất đai không chỉ bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của công dân mà còn giữ vững lòng tin của nhân dân đối với Đảng và Nhà nước, tạo sự động thuận giữa Đảng, Nhà nước và nhân dân trong sự nghiệp xây dựng Nhà nước pháp quyền ở nước ta hiện nay. Đông Sơn là một huyện nằm ở phía Tây Thành Phố Thanh Hóa, có tổng diện tích tự nhiên gần 8.240,62 ha, dân số trên 77.730 người, có 16 đơn vị hành chính (15 xã, 1 thị trấn), có vị trí địa lý thuận lợi, có quốc lộ 45 và 47 đi qua trên địa bàn huyện, có nhiều doanh nghiệp trong nước và liên doanh với người nước ngoài đầu tư phát triển, thu hút hàng vạn lao động của địa 2 phương và các địa phương khác vào làm việc, nhưng cũng như nhiều địa phương khác trong cả nước, cùng với việc thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa xây dựng và phát triển thành phố,việc sát nhập một số xã ở huyện Đông Sơn về Thành Phố Thanh Hóa, mà mở rộng, mới các quốc lộ dẫn dấn tình hình khiếu nại về đất đai ở huyện Đông Sơn những năm gần đây có những diễn biến phức tạp. Diện tích đất bị thu hồi lớn đã ảnh hưởng đến tâm tư, tình cảm, tâm lý, thói quen truyền thống của một bộ phận nhân dân đã làm phát sinh đơn thư khiếu kiện. Số lượng đơn thư khiếu nại hành chính tuy không tăng không đáng kể song lại có nhiều đơn thư kéo dài. Tỷ lệ giải quyết đơn thư so với nhiều huyện trong Tỉnh cao nhưng đã được giải quyết kịp thời, song nhiều vụ việc người dân vẫn không hài lòng với kết quả giải quyết của cơ quan hành chính địa phương. Thực trạng và nguyên nhân khiếu nại về đất đai và giải quyết khiếu nại về đất đai ở huyện Đông Sơn, tỉnh Thanh Hóa có những điểm chung như các địa phương của cả nước song cũng có nhiều nét riêng biệt. Xuất phát từ các lý do trên, việc nghiên cứu đề tài: “Áp dụng pháp luật trong giải quyết khiếu nại về đất đai - Từ thực tiễn huyện Đông Sơn Tỉnh Thanh Hóa” là yêu cầu khách quan và tất yếu, có tính cấp thiết về lý luận, pháp lý và thực tiễn. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Áp dụng pháp luật trong giải quyết khiếu nại nói chung, áp dụng pháp luật trong giải quyết khiếu nại về đất đai của cơ quan hành chính nói riêng là vấn đề nhận được sự quan tâm nghiên cứu của nhiều nhà khoa học và các nhà quản lý. Với nhiều góc độ tiếp cận khác nhau, đã có nhiều bài viết, sách chuyên khảo, đề tài khoa học nghiên cứu làm rõ cơ sở lý thuyết; phân tích, đánh giá thực trạng khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai để đề xuất những giải pháp thực hiện có giá trị tham khảo. Một số công trình nghiên cứu như: 3 “Một số vấn đề đổi mới cơ chế giải quyết khiếu kiện hành chính ở Việt Nam” của TS. Nguyễn Văn Thanh và Luật gia Đinh Văn Minh, Nxb. Tư pháp năm 2004; Sách chuyên khảo: “Pháp luật về khiếu nại, tố cáo”, Nxb. Thành phố Hồ Chí Minh do PGS.TS Phạm Hồng Thái làm chủ biên; Đề tài khoa học cấp Bộ: “Nghiên cứu những vấn đề lý luận, thực tiễn giải quyết khiếu nại, tố cáo của cán bộ, công chức hiện nay” do ông Nguyễn Sỹ Cương - Quyền Chánh Thanh tra Bộ Nội vụ làm chủ nhiệm được nghiệm thu năm 2007; đề tài: “ Xây dựng quy chế phối hợp giải quyết khiếu nại, tố cáo đông người vượt cấp lên Trung ương” do ông Nguyễn Tiến Binh - Phó Chánh Văn phòng Thanh tra Chính phủ làm chủ nhiệm, được nghiệm thu năm 2008; đề tài: “Đổi mới cơ chế giải quyết tố cáo hiện nay” do TS. Đỗ Gia Thư - Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Thanh tra Chính phủ làm chủ nhiệm, được nghiệm thu năm 2009; đề tài “Hoàn thiện pháp luật về khiếu nại, tố cáo ở nước ta trong giai đoạn hiện nay” do TS. Phạm Hồng Thái làm chủ nhiệm, được hoàn thành vào năm 2002; Luận văn thạc sĩ Quản lý hành chính công của Phan Văn Châu với đề tài: “Một số giải pháp nâng cao chất lượng giải quyết khiếu nại đảm bảo quyền công dân (qua thực tiễn tỉnh Đồng Nai)”. Luận văn thạc sỹ Luật học của Nguyễn Thị Thu Hằng (2011), về đề tài: “Giải quyết khiếu nại về đất đai tại các khu công nghiệp của các cơ quan hành chính nhà nước ở tỉnh Bắc Giang hiện nay”. Ngoài ra, còn nhiều bài báo khoa học được đăng trên Tạp chí Thanh tra, Tạp chí Quản lý nhà nước và các tạp chí chuyên ngành khác. Tình hình nghiên cứu trên đây cho thấy, các công trình khoa học, đề tài nghiên cứu, sách chuyên khảo, bài báo trong chừng mực nhất định đã góp phần làm sáng tỏ một số vấn đề lý luận và thực tiễn quan trọng trong áp dụng pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai của cơ quan hành chính nhà nước. Tuy vậy, cho đến nay chưa có công trình nào nghiên cứu một cách toàn diện và chuyên biệt tới áp dụng pháp luật trong giải quyết khiếu nại về đất đai 4 của Ủy ban nhân dân cấp huyện. Có thể nói, đây là công trình khoa học đầu tiên nghiên cứu một cách toàn diện và chuyên biệt về “Áp dụng pháp luật trong giải quyết khiếu nại về đất đai - Từ thực tiến huyện Đông Sơn, tỉnh Thanh Hóa” dưới góc độ khoa học Quản lý công. Với kết quả nghiên cứu, tác giả luận văn hy vọng sẽ góp phần khắc phục những bất cập nêu trên. 3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn 3.1. Mục đích luận văn: Luận văn hướng tới việc đề xuất các giải pháp cơ bản nhằm nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật trong giải quyết khiếu nại về đất đai của Uỷ ban nhân dân huyện Đông Sơn, tỉnh Thanh Hóa. 3.2. Nhiệm vụ luận văn: Để thực hiện mục đích trên, luận văn có nhiệm vụ sau: Thứ nhất, xây dựng cơ sở lý luận áp dụng pháp luật trong giải quyết khiếu nại về đất đai của Ủy ban nhân dân cấp huyện. Thứ hai, phân tích, đánh giá thực trạng áp dụng pháp luật trong giải quyết khiếu nại về đất đai ở huyện Đông Sơn, tỉnh Thanh Hóa, chỉ ra những kết quả đạt được; những hạn chế, yếu kém và nguyên nhân những hạn chế, yếu kém trong áp dụng pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai ở huyện Đông Sơn tỉnh Thanh Hóa. Thứ ba, đề xuất quan điểm và giải pháp cơ bản nhằm nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật trong giải quyết khiếu nại về đất đai của huyện Đông Sơn Tỉnh Thanh Hóa. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn 4.1. Đối tượng nghiên cứu: Các quan hệ pháp luật về đất đai phát sinh giữa Uỷ ban nhân dân cấp huyện với các chủ thể khiếu nại về đất đai, trong đó nghiên cứu chủ yếu về hoạt động áp dụng pháp luật của Uỷ ban nhân dân Huyện Đông Sơn, tỉnh Thanh Hóa. 5 4.2. Phạm vi nghiên cứu: Áp dụng pháp luật trong giải quyết khiếu nại về đất đai được giới hạn ở phạm vi thẩm quyền của cơ quan hành chính nhà nước cấp huyện để xây dựng cơ sở lý luận chung. Về không gian: áp dụng pháp luật trong giải quyết khiếu nại về đất đai của Uỷ ban nhân dân huyện Đông Sơn, tỉnh Thanh Hóa. Về thời gian: áp dụng pháp luật trong giải quyết khiếu nại về đất đai của Uỷ ban nhân dân huyện Đông Sơn, tỉnh Thanh Hóa từ 2011 đến nay. 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn 5.1. Cơ sở lý luận: Luận văn được nghiên cứu dựa trên cơ sở phương pháp luận của Chủ nghĩa Mác- Lênin về duy vật biện chứng và duy vật lịch sử; tư tưởng Hồ Chí Minh về quản lý nhà nước bằng pháp luật. Các quan điểm, đường lối của Đảng cộng sản Việt Nam về pháp chế và xây dựng nhà nước pháp quyền của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân, nhất là quan điểm chỉ đạo của Đảng về chính sách quản lý nhà nước về đất đai và giải quyết khiếu nại về đất đai. Đồng thời, luận văn còn dựa trên những vấn đề lý luận chung về áp dụng pháp luật xã hội chủ nghĩa. 5.2. Phương pháp nghiên cứu: Để phù hợp với nội dung và mục đích nghiên cứu những vấn đề đặt ra cần giải quyết dưới góc độ quản lý công, luận văn đã sử dụng các phương pháp nghiên cứu cụ thể như: phân tích, tổng hợp, thống kê, so sánh, v.v… 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn cua luận văn 6.1. Ý nghĩa lý luận: Luận văn là công trình khoa học đầu tiên nghiên cứu áp dụng pháp luật trong giải quyết khiếu nại về đất đai của Uỷ ban nhân dân huyện Đông Sơn, tỉnh Thanh Hóa. Luận văn nghiên cứu, hệ thống hóa cơ sở lý luận thông qua việc: Xây dựng khái niệm áp dụng pháp luật trong giải quyết khiếu nại về đất 6 đai của Ủy ban nhân dân cấp huyện; xác định hình thức, vai trò và thẩm quyền áp dụng pháp luật trong giải quyết khiếu nại về đất đai của Ủy ban nhân dân cấp huyện; từ phân tích các giai đoạn áp dụng pháp luật trong giải quyết khiếu nại về đất đai, luận văn đã chỉ rõ những yếu tố ảnh hưởng đến áp dụng pháp luật trong giải quyết khiếu nại về đất đai của Ủy ban nhân dân cấp huyện. Kết quả nghiên cứu của luận văn sẽ là những bổ sung quan trọng hệ thống lý thuyết quản lý công nói chung và áp dụng pháp luật áp dụng pháp luật trong giải quyết khiếu nại về đất đai của Ủy ban nhân dân cấp huyện nói riêng. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn: Luận văn có ý nghĩa góp phần làm phong phú thêm lý luận về áp dụng pháp luật trong lĩnh vực cụ thể. Đồng thời luận văn cũng có thể dùng làm tài liệu tham khảo cho hoạt động nghiên cứu hay phục vụ cho công tác giảng dạy ở các trường như: Trung cấp chính trị; quản lý nhà nước của tỉnh tổ chức. Đây cũng là tài liệu có giá trị nâng cao lý luận và nghiệp vụ đối với cán bộ làm công tác thực tiễn. Kết quả nghiên cứu của luận văn trực tiếp góp phần nâng cao nhận thức của nhân dân, của cán bộ quản lý về vị trí, vai trò và tầm quan trọng của giải quyết khiếu nại và áp dụng pháp luật trong giải quyết khiếu nại về đất đai. Luận văn có thể được dùng làm tài liệu tham khảo trong việc xây dựng nội dung, thủ tục và quy trình giải quyết khiếu nại về đất đai; trong công tác nghiên cứu, giảng dạy ở các cơ sở đào tạo, bồi dưỡng kiến thức về Luật học, Quản lý công và Quản lý đất đai. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn được chia làm 3 chương. Chương 1: Cơ sở lý luận về áp dụng pháp luật trong giải quyết khiếu nại đất đai của ủy ban nhân dân cấp huyện; 7 Chương 2: Thực trạng áp dụng pháp luật trong giải quyết khiếu nại về đất đai ở huyện Đông Sơn, Tỉnh Thanh Hóa; Chương 3: Quan điểm và giải pháp áp dụng pháp luật trong giải quyết khiếu nại về đất đai ở huyện Đông Sơn, Tỉnh Thanh Hóa. 8 CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ ÁP DỤNG PHÁP LUẬT TRONG GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI VỀ ĐẤT ĐAI CỦA UỶ BAN NHÂN DÂN CẤP HUYỆN 1.1. Áp dụng pháp luật trong giải quyết khiếu nại về đất đai 1.1.1. Khái niệm áp dụng pháp luật trong giải quyết khiếu nại về đất đai Áp dụng pháp luật vừa là hình thức thực hiện pháp luật vừa là giai đoạn đặc thù của sự thực hiện pháp luật . Mục đích trực tiếp của áp dụng pháp luật là đảm bảo cho những quy đinh pháp luật được thực hiện trong thực tế đời sống. Thiếu sự đảm bảo này thì trong nhiều trường hợp các quy phạm pháp luật không thể phát huy được hiệu lực trong hoạt động thực tế của các chủ thể pháp luật.Thực tế đã cho thấy có những trường hợp nếu không có sự can thiệp của nhà nước thì nhiều quy định pháp luật sẽ không thực hiện hoặc thực hiện không đúng. Theo lý luận chung đã được giới khoa học pháp lý thừa nhận, thực hiện pháp luật bao gồm các hình thức sau: Tuân thủ pháp luật; Chấp hành pháp luật; Sử dụng pháp luật và Áp dụng pháp luật. Áp dụng pháp luật là một trong những hình thức cơ bản của thực hiện pháp luật, trong đó Nhà nước thông qua các cơ quan nhà nước hoặc cán bộ, công chức có thẩm quyền tổ chức cho các chủ thể thực hiện những quy định của pháp luật hoặc tự mình căn cứ vào các quy định của pháp luật ra các quyết định làm phát sinh, thay đổi hay chấm dứt những quan hệ pháp luật cụ thể. Ngoài ra, trong một số trường hợp đặc biệt theo quy định của pháp luật, một số tổ chức xã hội cũng có thể được thực hiện hoạt động áp dụng pháp luật khi nhà nước trao quyền. Trong bốn hình thức thực hiện pháp luật, nếu như tuân thủ pháp luật, chấp hành pháp luật và sử dụng pháp luật là những hình thức có tính phổ biến mà các chủ thể pháp luật có thể thực hiện thì áp dụng pháp luật mang tính đặc thù riêng, nhất thiết phải có sự tham gia trực tiếp của cơ quan nhà nước hay 9 của cán bộ, công chức có thẩm quyền. Do đó hoạt động áp dụng pháp luật là hoạt động mang tính quyền lực của cơ quan nhà nước nói chung và của Uỷ ban nhân dân cấp tỉnh, cấp huyện nói riêng. Biểu hiện rõ nét nhất là các chủ thể pháp luật khi thực hiện các quy định của pháp luật luôn có sự can thiệp của Nhà nước hay của cán bộ, công chức có thẩm quyền, đảm bảo cho các quy phạm pháp luật được thực hiện triệt để, hiệu lực và hiệu quả khi tác động vào cuộc sống, vào các quan hệ xã hội. Hoạt động áp dụng pháp luật của các cơ quan hành chính nhà nước có thẩm quyền từ Chính phủ đến Uỷ ban nhân dân cấp xã được thực hiện trong các trường hợp sau: Thứ nhất, khi cần truy cứu trách nhiệm pháp lý đối với những chủ thể vi phạm pháp luật hoặc cần áp dụng các biện pháp cưỡng chế nhà nước đối với tổ chức hay cá nhân nào đó. Ví dụ: Một chủ thể pháp luật thực hiện hành vi tội phạm thì không phải ngay sau đó trách nhiệm hình sự tự động phát sinh và người vi phạm tự giác chấp hành hình phạt tương ứng. Vì vậy cần có hoạt động của Tòa án và các cơ quan bảo vệ pháp luật có liên quan nhằm điều tra, đối với pháp luật để xét xử, ra bản án trong đó ấn định trách nhiệm hình sự đối với người phạm tội và buộc họ phải chấp hành bản án đó. Thứ hai, khi những quyền và nghĩa vụ pháp lý của chủ thể không mặc nhiên phát sinh, thay đổi hoặc chấm dứt nếu thiếu sự can thiệp của nhà nước;Ví dụ tại điều 55 của Hiến pháp 1992 quy định “ lao động là quyền và nghĩa vụ của công dân’’ Những quan hệ pháp luật lao động với những quyền và nghĩa vụ lao động cụ thể giữa một công dân với một cơ quan, tổ chức nhà nước chỉ phát sinh khi có quyết định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền tuyển dụng người công dân đó vào làm việc. Thứ ba, khi xảy ra tranh chấp về quyền chủ thể và nghĩa vụ pháp lý giữa các bên tham gia quan hệ pháp luật mà giữa họ không thể tự điều hoà, giải quyết với nhau được. Trong trường hợp này quan hệ pháp luật đã phát 10 sinh, những quyền và nghĩa vụ của các bên không được thực hiện và có sự tranh chấp. Thứ tư, áp dụng pháp luật được thực hiện trong một số quan hệ pháp luật quan trọng mà nhà nước thấy cần thiết phải tham gia để kiểm tra, giám sát hoạt động của các bên tham gia vào quan hệ đó, hoặc nhà nước xác nhận sự tồn tại hay không tồn tại của một số sự việc, sự kiện thực tế nào đó. Từ phân tích trên ta có thể định nghĩa: Áp dụng pháp luật là hoạt động mang tính tổ chức, tính quyền lực nhà nước, được thực hiện thông qua những cơ quan nhà nước có thẩm quyền, nhà chức trách hoặc các tổ chức xã hội khi được nhà nước trao quyền, nhằm cá biệt hóa những quy phạm pháp luật vào các trường hợp cụ thể đối với các cá nhân tổ chức cụ thể. Hoạt động áp dụng pháp luật chỉ do các cơ quan nhà nước có thẩm quyền tiến hành. Mỗi loại cơ quan nhà nước trong phạm vi thẩm quyền được giao thực hiện một số những hoạt động áp dụng pháp luật nhất định. Trong quá trình áp dụng pháp luật mọi khía cạnh mọi tình tiết đều phải được xem xét cẩn trọng và dựa trên các cơ sở các quy định yêu cầu của quy phạm pháp luật để ra các quy định cụ thể. Như vậy pháp luật là cơ sở để xuất phát điểm để cơ quan nhà nước cơ quyền áp dụng pháp luật thực hiện chức năng của mình. Có một số trường hợp cá biệt khi nhà nước trao quyền một số tổ chức xã hội cũng có thể tiến hành áp dụng pháp luật. Theo Luật đất đai 2013, “Đất đai thuộc sở hữu toàn dân do nhà nước đại diện chủ sở hữu”[44, tr.13]. Do đó, với tư cách đại diện chủ sở hữu, Nhà nước giao quyền sử dụng đất cho người sử dụng đất và quy định cụ thể những quyền cũng như nghĩa vụ pháp lý đối với người sử dụng đất. “người sử dụng đất” qui định tại Điều 5 Luật Đất đai năm 2013, người sử dụng đất bao gồm: Tổ chức trong nước gồm cơ quan nhà nước, đơn vị vũ trang nhân dân, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức kinh tế, tổ chức chính trị 11 xã hội - nghề nghiệp, tổ chức xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp, tổ chức sự nghiệp công lập và tổ chức khác theo quy định của pháp luật về dân sự (thường gọi là tổ chức sử dụng đất); Hộ gia đình, cá nhân trong nước; Cộng đồng dân cư gồm cộng đồng người Việt Nam sinh sống trên cùng địa bàn thôn, làng, ấp, bản, buôn, phum, sóc, tổ dân phố và điểm dân cư tương tự có cùng phong tục, tập quán hoặc có chung dòng họ; Cơ sở tôn giáo gồm chùa, nhà thờ, nhà nguyện, thánh thất, thánh đường, niệm phật đường, tu viện, trường đào tạo riêng của tôn giáo, trụ sở của tổ chức tôn giáo và cơ sở khác của tôn giáo; Tổ chức nước ngoài có chức năng ngoại giao gồm cơ quan đại diện ngoại giao, cơ quan lãnh sự, cơ quan đại diện khác của nước ngoài có chức năng ngoại giao được Chính phủ Việt Nam thừa nhận; cơ quan đại diện của tổ chức thuộc Liên hợp quốc, cơ quan hoặc tổ chức liên chính phủ, cơ quan đại diện của tổ chức liên chính phủ; Người Việt Nam định cư ở nước ngoài theo quy định của pháp luật về quốc tịch; Doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài gồm doanh nghiệp 100% vốn đầu tư nước ngoài, doanh nghiệp liên doanh, doanh nghiệp Việt Nam mà nhà đầu tư nước ngoài mua cổ phần, sáp nhập, mua lại theo quy Ở Việt Nam, khiếu nại là một khái niệm được đề cập nhiều, sử dụng rộng rãi trong đời sống xã hội, không giới hạn trong một lĩnh vực nào mà bao trùm tất cả các phạm vi chủ yếu của đời sống xã hội và trong hoạt động quản lý nhà nước. Tuỳ thuộc mục đích và góc độ nghiên cứu mà khiếu nại được hiểu theo những nghĩa khác nhau. Theo Đại từ điển tiếng Việt, khiếu nại được hiểu là “thắc mắc, đề nghị xem xét lại những kết luận, quyết định do cấp có thẩm quyền đã làm, đã chuẩn y” [63, tr.904]. 12