Tài liệu ảnh hưởng của giá thể và một số biện pháp kỹ thuật đến sinh trưởng, phát triển và khả năng ra hoa của cây mai vàng yên tử trồng tại gia lâm, hà nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ðÀO TẠO TRƯỜNG ðẠI HỌC NÔNG NGHIỆP HÀ NỘI TRƯƠNG HOÀNG GIANG ẢNH HƯỞNG CỦA GIÁ THỂ VÀ MỘT SỐ BIỆN PHÁP KỸ THUẬT ðẾN SINH TRƯỞNG, PHÁT TRIỂN VÀ KHẢ NĂNG RA HOA CỦA CÂY MAI VÀNG YÊN TỬ TRỒNG TẠI GIA LÂM – HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ NÔNG NGHIỆP Chuyên ngành: TRỒNG TRỌT Mã số : 60.62.01 Người hướng dẫn khoa học: TS. ðẶNG VĂN ðÔNG TS. PHẠM THỊ MINH PHƯỢNG HÀ NỘI - 2011 LỜI CAM ðOAN Tôi xin cam ñoan, số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực và chưa hề ñược sử dụng ñể bảo vệ một học vị nào. Tôi xin cam ñoan, mọi sự giúp ñỡ cho việc thực hiện luận văn này ñã ñược cảm ơn và các thông tin trích dẫn ñã ñược chỉ rõ nguồn gốc. Tác giả luận văn Trương Hoàng Giang Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn thạc sĩ khoa học nông nghiệp .................................. i LỜI CẢM ƠN Trong suốt quá trình học tập và thực hiện ñề tài nghiên cứu, tôi luôn nhận ñược sự quan tâm của cơ quan, nhà trường, sự giúp ñỡ tận tình của các thầy cô, các ñồng nghiệp, bạn bè và gia ñình. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc ñến TS. ðặng Văn ðông, TS Phạm Thị Minh Phượng người ñã tận tình giúp ñỡ, hướng dẫn tôi thực hiện ñề tài và hoàn thành công trình nghiên cứu này. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn ñến Lãnh ñạo Uỷ Ban Nhân Dân huyện Nga Sơn – tỉnh Thanh Hoá ñã tạo ñiều kiện giúp ñỡ cho tôi ñược tham gia khoá ñào tạo này. Tôi xin trân trọng cảm ơn Lãnh ñạo và tập thể cán bộ, giáo viên cũng như nhân viên Trường Trung Cấp Nghề Nga Sơn – Thanh Hoá, các cán bộ Bộ môn Hoa và cây cảnh –viện Nghiên cứu Rau Quả Trâu Quỳ - Gia Lâm – Hà Nội, các thầy cô giáo trong Bộ môn Rau Hoa Quả - Khoa Nông học - Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội ñã tạo ñiều kiện hướng dẫn, giúp ñỡ tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu ñể có thể hoàn thành luận văn. Nhân dịp này, tôi xin trân trọng cảm ơn toàn thể gia ñình, bạn bè ñã tạo ñiều kiện giúp ñỡ tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Hà Nội, ngày tháng năm 2011 Tác giả luận văn Trương Hoàng Giang Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn thạc sĩ khoa học nông nghiệp .................................. ii MỤC LỤC Lời cam ñoan i Lời cảm ơn ii Mục lục iii Danh mục các chữ viết tắt v Danh mục bảng vi Danh mục hình viii 1 MỞ ðẦU i 1.1 ðặt vấn ñề 1 1.2 Mục ñích, yêu cầu của ñề tài 2 1.3 Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của ñề tài 3 2 TỔNG QUAN TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU 4 2.1 Giới thiệu chung về cây hoa mai 4 2.2 Tình hình nghiên cứu và sản xuất mai vàng trên thế giới và ở việt nam. 2.3 9 Tình hình nghiên cứu cây hoa trên thế giới và Việt Nam liên quan ñến nội dung nghiên cứu của ñề tài 20 2.4 ðiều kiện tự nhiên và ñặc ñiểm khí hậu vùng trồng hoa Hà Nội 33 3 ðỐI TƯỢNG, ðỊA ðIỂM, THỜI GIAN, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 36 3.1 ðối tượng, ñịa ñiểm và thời gian nghiên cứu 36 3.2 Nội dung nghiên cứu 36 3.3 Phương pháp nghiên cứu 37 3.4 Các chỉ tiêu theo dõi 40 3.5 Phương pháp phân tích và xử lý số liệu 42 4 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN 43 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn thạc sĩ khoa học nông nghiệp .................................. iii 4.1 Nội dung 1: Nghiên cứu ảnh hưởng của giá thể ñến sinh trưởng phát triển cây Mai vàng Yên Tử tại Gia Lâm – Hà Nội 4.1.1 Nghiên cứu ảnh hưởng của các nền giá thể khác nhau tới cành giâm 4.1.2 43 43 Nghiên cứu ảnh hưởng của chế ñộ che sáng ñến khả năng sinh trưởng, phát triển của cây Mai vàng Yên Tử tại Gia Lâm – Hà Nội 4.1.3 Nghiên cứu ảnh hưởng của các loại giá thể trồng ñến khả năng sinh trưởng, phát triển của cây Mai vàng Yên Tử 4.1.4 56 Nghiên cứu ảnh hưởng của các chế phẩm dinh dưỡng ñến khả năng sinh trưởng, phát triển của cây Mai vàng Yên Tử 4.2 49 64 Nội dung 2: Nghiên cứu ảnh hưởng của một số biện pháp kỹ thuật ñến khả năng ra hoa của cây Mai vàng Yên Tử tại Gia Lâm – Hà Nội 4.2.1 Nghiên cứu ảnh hưởng của thời gian sốc khô ñến sự phát triển nụ hoa Mai vàng Yên tử tại Gia Lâm – Hà Nội 4.2.2 70 70 Nghiên cứu ảnh hưởng của thời ñiểm vặt lá tới sự phát triển nụ hoa Mai vàng Yên tử tại Gia Lâm – Hà Nội 76 5 KẾT LUẬN VÀ ðỀ NGHỊ 83 5.1 Kết luận 83 5.2 ðề nghị 83 TÀI LIỆU THAM KHẢO 85 PHỤ LỤC 91 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn thạc sĩ khoa học nông nghiệp .................................. iv DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Ký hiệu Nội dung CTTN Công thức thí nghiệm CCC Chiều cao cây CT Công thức ðK ðường kính CD Chiều dài ð/C ðối chứng T 0 Nhiệt ñộ TB Trung bình TGST Thời gian sinh trưởng TG Thời gian Gñ Giai ñoạn Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn thạc sĩ khoa học nông nghiệp .................................. v DANH MỤC BẢNG STT Tên bảng Trang 2.1 Diện tích gieo trồng mai tại TP.HCM năm 2009 12 2.2 Kết quả ñiều tra phân bố Mai vàng Yên Tử 19 4.1 Tỷ lệ bật mầm trên các nền giá thể khác nhau 43 4.2 Tỷ lệ sùi callus trên các nền giá thể khác nhau 45 4.3 Chiều dài mầm bật trên các nền giá thể khác nhau 46 4.4 Tỷ lệ cành ra rễ và xuất vườn trên các nền giá thể khác nhau 47 4.5 Tình hình sâu bệnh hại ở các nền giá thể khác nhau 48 4.6 Tỷ lệ sống, hồi xanh, nở hoa và TGST ở các chế ñộ che sáng khác nhau 4.7 50 Ảnh hưởng của chế ñộ che sáng ñến ñộng thái tăng trưởng chiều cao cây và số lá 52 4.8 Ảnh hưởng của chế ñộ che sáng ñến chất lượng hoa 54 4.9 Tình hình sâu, bệnh hại ở các ñiều kiện che sáng che sáng khác nhau 55 4.10 Tỷ lệ sống, hồi xanh, nở hoa và TGST ở các nền giá thể trồng khác nhau 57 4.11 Ảnh hưởng của giá thể trồng ñến ñộng thái tăng trưởng chiều cao cây và số lá 4.12 Ảnh hưởng của giá thể trồng ñến chất lượng hoa mai 60 62 4.13 Tỷ lệ sống, hồi xanh, nở hoa và TGST ở các loại chế phẩm khác nhau 64 4.14 Ảnh hưởng của chế phẩm ñến ñộng thái tăng trưởng chiều cao cây và số lá 66 4.15 Ảnh hưởng của chế phẩm dinh dưỡng ñến chất lượng hoa mai 68 4.16 Tình hình sâu bệnh hại khi sử dụng các loại chế phẩm 69 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn thạc sĩ khoa học nông nghiệp .................................. vi 4.17 Ảnh hưởng của thời gian sốc khô ñến ñộng thái tăng trưởng chiều cao và số lá 70 4.18 Ảnh hưởng của thời gian sốc khô ñến sự phát triển của nụ 72 4.19 Ảnh hưởng của thời gian sốc khô ñến chất lượng hoa mai 74 4.20 Tình hình sâu bệnh hại ở các thời gian sốc khô 75 4.21 Ảnh hưởng của thời ñiểm vặt lá ñến sự phát triển của nụ hoa 77 4.22 Ảnh hưởng của thời ñiểm vặt lá ñến chất lượng hoa 79 4.23 Tình hình sâu bệnh hại ở các thời ñiểm vặt lá 81 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn thạc sĩ khoa học nông nghiệp .................................. vii DANH MỤC HÌNH STT 2.1 Tên hình Hoa mai trắng 2.2 Hoa Mai vàng 3.1 Hoa Mai vàng yên tử 36 4.1 ðồ thị biểu diễn tỷ lệ bật mầm của cành giâm 43 4.2 Hình ảnh cành giâm bật mầm sau 60 ngày 44 4.3 ðồ thị biểu diễn tỷ lệ sùi Callus của cành giâm 45 4.4 ðộng thái tăng trưởng chiều dài mầm trên các nền giá thể khác nhau 4.5 Trang 4 5 46 Thời gian qua các giai ñoạn sinh trưởng của Mai vàng ở các chế ñộ che sáng 51 4.6 ðộng thái tăng trưởng chiều cao ở các chế ñộ che sáng 52 4.7 ðộng thái ra lá ở các chế ñộ che sáng 53 4.8 ðồ thị biểu biễn chất lượng hoa ở các chế ñộ che sáng 54 4.9 Thời gian qua các giai ñoạn sinh trưởng của Mai vàng ở các giá thể trồng khác nhau 58 4.10 ðộng thái tăng trưởng chiều cao cây ở các nền giá thể trồng 60 4.11 ðộng thái ra lá ở các nền giá thể trồng 61 4.12 ðồ thị biểu diễn chất lượng hoa ở các giá thể trồng khác nhau 62 4.13 Thời gian sinh trưởng của cây mai khi sử dụng chế phẩm 65 4.14 ðộng thái tăng trưởng chiều cao cây khi sử dụng chế phẩm 66 4.15 ðộng thái ra lá khi sử dụng chế phẩm 67 4.16 ðồ thị biểu diễn chất lượng hoa khi sử dụng chế phẩm 68 4.17 ðộng thái tăng trưởng chiều cao ở các thời gian sốc khô 71 4.18 ðộng thái ra lá ở các thời gian sốc khô 71 4.19 ðồ thị biểu diễn chất lượng nụ hoa ở các thời gian sốc khô 73 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn thạc sĩ khoa học nông nghiệp .................................. viii 4.20 ðồ thị biểu diễn chất lượng hoa ở các thời gian sốc khô 74 4.21 Quá trình vặt lá trên cây mai 77 4.22 ðồ thị biểu diễn chất lượng nụ hoa ở các thời ñiểm vặt lá 78 4.23 ðồ thị biểu diễn chất lượng hoa ở các thời ñiểm vặt lá 80 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn thạc sĩ khoa học nông nghiệp .................................. ix 1. MỞ ðẦU 1.1 ðặt vấn ñề Hoa là một sản phẩm không thể thiếu trong cuộc sống. Từ bao ñời nay chơi hoa ñã gắn bó mật thiết và ñi vào tiềm thức, thói quen của mọi người, mọi tầng lớp xã hội. Xã hội càng phát triển, mức sống của người dân càng nâng cao thì nhu cầu về hoa càng tăng cả về số lượng và chất lượng. Tổng giá trị tiêu thụ hoa trên thế giới năm 1995 là 31 tỉ USD (Hoàng Ngọc Thuận, 2006) [12] tăng lên gần 40 tỉ USD năm 1999 (Nguyễn Xuân Linh & cộng sự, 1998) [11] Việt Nam có truyền thống chơi hoa từ lâu ñời. Với khí hậu ña dạng, ñất ñai màu mỡ, phần ñông dân sống bằng nghề sản xuất nông nghiệp nên rất thuận lợi cho nghề trồng hoa phát triển, thực tế những năm gần ñây diện tích và sản lượng hoa ở Việt Nam ñã tăng lên nhanh chóng. Mai vàng ở Việt Nam là một loài cây cảnh rất phổ biến từ miền Trung trở vào, ñược người dân trồng rộng rãi trong vườn nhà, làm cây cảnh trồng chậu, bonsai. Nhưng sử dụng nhiều nhất vẫn là vào dịp Tết Nguyên ðán cổ truyền vì ñây là một loài hoa chưng tết chủ ñạo. Cây mai ngày tết ñược xem như là vật mang lại may mắn cho năm mới. Tuy nhiên sự phân bố Mai vàng hiện nay chưa có sự cân bằng giữa các vùng miền. Ở Miền Bắc cây mai vàng Yên Tử ñược phát hiện vào những năm 2007-2008 tại dãy núi Yên Tử thuộc thị xã Uông Bí và huyện ðông Triều của tỉnh Quảng Ninh. Các cây mai vàng sinh sống thành từng khu vực và có ñộ tuổi ước chừng khoảng 700 năm tuổi. ðây cũng là thời ñiểm vua Trần Nhân Tông về Yên Tử tu hành (1285-1288), nên rất nhiều người cho rằng có khả năng rừng Mai vàng Yên Tử là do ông trồng. Chính vì vậy, dân ñịa phương và du khách khắp nơi gọi rừng mai Yên Tử là “ðại lão Mai vàng Yên Tử”. (ðặng Văn ðông, 2008)[9] Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn thạc sĩ khoa học nông nghiệp .................................. 1 Kết quả nghiên cứu gần ñây cho thấy cây mai vàng Yên tử ngoài ñặc tính giống mai vàng Miền Nam, còn có các ñặc tính rất quý khác ñó là hoa nở thành chùm to, tập trung, hoa bền và ñặc biệt là có mùi hương quyến rũ, nên rất ñược nhiều người ưa thích. ( ðặng Văn ðông, 2008)[6] Do ñặc tính quý giá ñó, nên khu rừng “ðại lão mai vàng Yên Tử” ñã và ñang bị người dân ñịa phương khai thác bừa bãi, làm số lượng cây giảm ñi nhanh chóng, nhất là các cây có ñộ tuổi trên 100 năm tuổi. Cây mai vàng Yên Tử là một nguồn gen quý cần ñược bảo tồn và phát triển trên diện rộng. Mặt khác ñể ñáp ứng ñược thị yếu ngày càng cao của người tiêu dùng ñối với cây mai vàng, ñồng thời xây dựng hoàn thiện quy trình kỹ thuật phù hợp nhằm nâng cao năng xuất, chất lượng và hiệu quả sản xuất, xuất phát từ lý do trên tôi tiến hành thực hiện ñề tài: “Ảnh hưởng của giá thể và một số biện pháp kỹ thuật ñến sinh trưởng, phát triển và khả năng ra hoa của cây mai vàng Yên tử trồng tại Gia Lâm-Hà Nội”. 1.2. Mục ñích, yêu cầu của ñề tài 1.2.1. Mục ñích Nghiên cứu ảnh hưởng của giá thể và một số biện pháp kỹ thuật ñến sinh trưởng phát triển và khả năng ra hoa của cây mai vàng Yên Tử trồng tại Gia Lâm – Hà Nội nhằm mở rộng diện tích trồng, nâng cao chất lượng và hiệu quả sản xuất của cây mai vàng Yên Tử . 1.2.2. Yêu cầu - Xác ñịnh ñược nền giá thể thích hợp sử dụng ñể giâm cành mai vàng Yên Tử trong ñiều kiện sinh thái Hà Nội - Xác ñịnh ñược phương thức chiếu sáng phù hợp ñối với khả năng sinh trưởng, phát triển của cây mai vàng Yên Tử trong ñiều kiện sinh thái Hà Nội - Xác ñịnh ñược giá thể trồng phù hợp ñối với khả năng sinh trưởng, phát triển của cây mai vàng Yên Tử trong ñiều kiện sinh thái Hà Nội Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn thạc sĩ khoa học nông nghiệp .................................. 2 - Xác ñịnh ñược chế phẩm dinh dưỡng phù hợp ñối với khả năng sinh trưởng, phát triển của cây mai vàng Yên Tử trong ñiều kiện sinh thái Hà Nội - Xác ñịnh ñược thời gian sốc khô phù hợp ñối với sự phát triển nụ hoa mai vàng Yên Tử trong ñiều kiện sinh thái Hà Nội - Xác ñịnh ñược thời ñiểm vặt lá phù hợp ñối với sự phát triển nụ hoa mai vàng Yên Tử trong ñiều kiện sinh thái Hà Nội 1.3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của ñề tài 1.3.1. Ý nghĩa khoa học - Kết quả nghiên cứu của ñề tài là cơ sở khoa học ñể xác ñịnh ảnh hưởng của giá thể và một số biện pháp kỹ thuật ñến khả năng sinh trưởng phát triển và khả năng ra hoa của cây mai vàng Yên Tử tại Gia Lâm – Hà Nội. - Kết quả nghiên cứu của ñề tài là tài liệu tham khảo trong giảng dạy, nghiên cứu hoa nói chung và hoa mai vàng nói riêng. 1.3.2. Ý nghĩa thực tiễn của ñề tài - Kết quả nghiên cứu tạo tiền ñề cho ta giống mai vàng có năng xuất cao và chất lượng tốt, ñáp ứng ñược nhu cầu thị yếu của ñời sống xã hội. Từ ñó góp phần tăng thu nhập cho người sản xuất. - Kết quả nghiên cứu của ñề tài góp phần hoàn thiện quy trình thâm canh tăng năng xuất, chất lượng cho giống hoa mai vàng Yên Tử. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn thạc sĩ khoa học nông nghiệp .................................. 3 2. TỔNG QUAN TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU 2.1. Giới thiệu chung về cây hoa mai 2.1.1. Nguồn gốc Nói về mai thì có hai loài mai, một loài mai xuất phát từ Trung Quốc, lan qua Nhật Bản và miền Bắc Việt Nam, có hoa màu trắng, ñây chính là loài quốc hoa của Trung Quốc mà các tao nhân mặc khách hay tả trong các ñiển tích, văn thơ Trung Quốc như “ðạp tuyết tầm mai”, “Tuế hàn tam hữu”, “Tứ quý (Mai Lan Cúc Trúc)”.., Hình 2.1: Hoa mai trắng Loài mai thứ hai hoa màu vàng. Trên thế giới khoảng 50 loại mai vàng rải rác ở vùng nhiệt ñới và cận nhiệt ñới, song tập trung chủ yếu ở châu Phi và ðông Nam Á nguyên sản ở vùng núi Tây Nam Trung Quốc. Ở Việt Nam, Mai vàng dễ tìm thấy ở rừng Trường Sơn và là một loài cây cảnh phổ biến từ miền Trung trở vào. Nguyễn Anh Huy (2011). [52] Việc miền Bắc chơi ñào, miền Nam chơi mai ñón Tết, ñược người ta truyền rằng sau khi Nam tiến, mỗi lúc xuân về, những người ñi khai hoang nhớ ñến cành ñào ngoài Bắc nhưng không thể có ñược, vì miền Nam vốn có Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn thạc sĩ khoa học nông nghiệp .................................. 4 khí hậu nóng không thích hợp với việc trồng ñào, nên ñã chọn cành mai ñể thay thế. [51] Hình 2.2: Hoa Mai vàng Gần ñây, cây Mai vàng Yên Tử mới ñược phát hiện và chú ý tới. Có nhiều nhận ñịnh cho rằng, rừng “ðại lão Mai vàng” ở Yên Tử có trên 800 năm tuổi và rất có thể ñược hình thành khi vua Trần Nhân Tông sáng lập Thiền Phái Trúc Lâm Yên Tử (1285-1288). Theo nhóm nghiên cứu viện Nghiên cứu Rau Quả thì cây Mai vàng Yên Tử tập trung nhiều ở khu vực Yên Tử của thị xã Uông Bí và một số vùng lân cận của tỉnh Quảng Ninh như ðông Triều, Hoành Bồ, … Tuy nhiên, vẫn chưa có một nghiên cứu chuyên sâu nào về sự phân bố và xuất xứ của Mai vàng Yên Tử. Xung quanh vấn ñề này cũng ñã có nhiều ý kiến khác nhau. Họ cho rằng, có thể cây Mai vàng Yên Tử và Mai vàng Miền Nam có chung nguồn gốc hay nói ñúng hơn là cùng loài (Ochna integerrima (Lour.) Merr.). Lại có những ý kiến cho rằng, Mai vàng Yên Tử và Mai vàng Miền Nam không phải cùng loài. ðể có thể xác ñịnh chính xác nguồn gốc và xuất xứ cây Mai vàng Yên Tử cần phải có những nghiên cứu chuyên sâu về vấn ñề này.[6] Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn thạc sĩ khoa học nông nghiệp .................................. 5 2.1.2. Phân loại thực vật Có hai loại mai: Một loài hoa mai màu trắng có tên khoa học là Prunus mume, thuộc chi Mận mơ (Prunus) thuộc họ Hoa hồng (Rosaceae) [6]. Loài hoa mai vàng còn gọi là Huỳnh mai có tên khoa học là Ochna integerrima (Lour.) Merr., thuộc họ lão mai (Ochnaceae) nguyên sản ở vùng núi Tây Nam Trung Quốc, có hơn 300 loài Mai khác nhau . Những loại Mai trước kia thường ñược dùng chơi cảnh là Mai vàng, Mai Chiếu Thuỷ, Mai Tứ Quý, Mai Hồng, Mai Rồng cuốn...(Trần Hợp, 1993)[1]; (T.Tsukamôt 2001)[37] 2.1.3. ðặc ñiểm thực vật học Mai vàng là loại cây rụng lá hàng năm. Thân có chiều cao trung bình 27m, ñường kính thân 10-25cm. Cành thưa và có màu xám nâu. Lá Mai vàng có màu xanh, lá ñơn, mọc cách, mặt trên thường bóng. Kích thước lá 7-19 x 3-5,5cm. Hoa màu vàng, có thể có mùi thơm. ðường kính hoa trung bình 34cm. Hoa có từ 5-7 cánh hình ô van, cánh hoa dài 1,3-2cm, chiều rộng 11,4cm. Hoa Mai vàng có nhiều nhị, số lượng thay ñổi, có chiều cao từ 0,91,2cm. Nhuỵ thường cao hơn nhị, trung bình 1-1,4cm. ðài hoa màu xanh, số lượng thay ñổi từ 4-6 chiếc, kích thước lá ñài 10-12 x 6-7mm. Cây Mai vàng thích hợp trồng ở ñộ cao 300-1400m so với mực nước biển. Hoa của cây Mai vàng ñể tươi có thể cất ñược tinh dầu thơm, dùng ñể chữa vết bỏng nước và uống có thể chữa khỏi bệnh ngứa trẻ con. Hoa phơi khô dùng ñể chữa ho, suyễn. (Jiang Qing Hai, 2006)[39] ðặc ñiểm của cây mai vàng theo phân tích của Phạm Hoàng Hộ trong cuốn Cây Cỏ Việt Nam – NXB Trẻ 1999 quyển I [5]: Mai vàng Miền nam Ochna integerrima (Lour.) Merr. (syn. Elaeocarpus integerrima Lour. ; Ochna harmandii Lec.) Tiểu mộc hay ñại mộc nhỏ. Lá có phiến bầu dục, dai, không lông, gân phụ 8-10 cặp, mép lá có răng thấp, cuống lá dài từ 4 – 7 mm. Cụm hoa có cọng ngắn, từng hoa có cuống dài, lá ñài 5 màu xanh, cánh hoa Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn thạc sĩ khoa học nông nghiệp .................................. 6 10 màu vàng tươi, dễ rụng, nhị nhiều màu nâu. Số lá noãn từ 5 – 20, không lông, vòi nhụy 1. Quả từ 1-10 hạt màu ñen, có nhân cứng nằm trên ñế hoa lồi. Mai vàng 5 cánh chia làm nhiều loại như Mai sẻ, Mai trâu, Mai cánh tròn, Mai cánh dún. Mai sẻ là giống có rất nhiều hoa, mỗi hoa có 5 cánh vàng nhợt. Tuy ñoá hoa nhỏ (ñường kính 2cm), chỉ nhỉnh hơn các chủm cau nhưng màu sắc lại rất ñậm ñà. ðây là giống Mai ñược nhiều người ưa thích do có ưu ñiểm là nhiều hoa. Mai trâu là giống Mai vàng 5 cánh, có ưu ñiểm là ra hoa với ñóa lớn hơn Mai sẻ (ñường kính 3,5cm). Hoa Mai trâu có cánh lớn, dày và có màu vàng nghệ tươi tắn hơn Mai sẻ. Tuy nhiên, Mai trâu có số lượng hoa ít, chỉ khoảng một nửa so với Mai sẻ. Giống Mai cánh tròn có ñoá hoa lớn như Mai trâu, cũng có màu vàng rực rỡ, năm cánh hoa vừa to vừa tròn cạnh tạo nên nét khác lạ. Mai cánh dún có hoa to, màu sắc rực rỡ nhưng cánh không trơn láng và ngoài rìa dún dợn sóng như lá rau diếp trông lạ mắt và hấp dẫn, … (Việt Chương, Nguyễn Việt Thái, 2005)[3] Theo ðặng Văn ðông, 2008[6]: ñể khẳng ñịnh ñược nguồn gốc, xuất xứ cây mai vàng Yên Tử, nhóm nghiên cứư viện Nghiên cứu Rau Quả ñã tiến hành giải phẫu phân tích hình thái. Kết quả cho thấy, cây Mai vàng Yên Tử là tiểu mộc hoặc ñại mộc nhỏ, vỏ thân xám trắng, cành non có bì khổng rất rõ, có chồi búp vào mùa bất lợi. Lá có phiến bầu dục, dai, mọc chụm ở ñầu cành, cuống dài 0,3-0,5 cm, gân phụ rất rõ gồm 8-9 gân, mép lá có răng cưa. Cụm hoa có cuống chung ngắn, từng hoa có cuống dài, lá ñài 5 màu xanh, cánh hoa 5 màu vàng tươi, có mùi thơm, nhị nhiều màu nâu. Số lá noãn 10, vòi nhụy 1. Quả có 1- 10 hạt màu ñen. Cây mai vàng Yên Tử cao từ 5-7m, thân cành gân guốc, có dáng và thế rất ñẹp và ña số mọc trên vách ñá ở ñộ cao từ 400 m ñến 900 m so với mực nước biển. Qua ñiều tra chúng tôi thấy ña số các cây mai ñều có tuổi rất cao, nhưng xung quanh gốc có rất ít cây con thay thế, mặc dù các cây mai này ñều ñang trong trạng thái sinh trưởng và phát triển tốt, nhưng trong tương lai gần Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn thạc sĩ khoa học nông nghiệp .................................. 7 nếu không có biện pháp nhân giống và bảo tồn thích hợp thì ta khó có thể lưu giữ ñược rừng mai ñẹp ñến vậy. 2.1.4. Yêu cầu ngoại cảnh ñối với Mai vàng Ánh sáng: Là yếu tố quan trọng trong quá trình sinh trưởng và phát triển của mai vàng, nên ñảm bảo thời gian nhận ánh sáng ñược 6 tiếng trở lên. Những nơi có thời gian chiếu sáng quá ít, cây mai thường sinh trưởng kém và ra hoa ít. ðộ ẩm: Mai vàng thích hợp khí hậu nóng ẩm hoặc có thể chịu ñựng ở nhiệt ñộ cao hơn trong nhiều ngày và nhiều tháng. Nhiệt ñộ: Nhiệt ñộ thích hợp nhất cho cây mai vàng sinh trưởng là từ 250C – 300C). Năm nào thời tiết cuối năm thay ñổi như mưa nhiều hoặc giá lạnh thì cây mai cũng nở hoa không ñúng ngày. Tuy nhiên, với những vùng có khí hậu mát lạnh dưới 100C thì mai sinh trưởng kém. Trong mùa nắng nên tưới mỗi ngày ñể ñất ñủ ẩm, mùa mưa cần ñảm bảo tiêu thoát nước tốt và chỉ tưới khi ñất khô. Có thể tưới tràn, tưới phun lên cả thân lá hay tưới rãnh, tưới nhỏ giọt. Mai trồng trong chậu bốc thoát hơi nước nhanh nên cần tưới nhiều lần hơn so với mai trồng trong ñất. Chỉ nên tưới vào sáng sớm hay chiều mát (khi trời không quá nắng). Không nên tưới quá ñẫm vào buổi chiều tối vì rất dễ phát sinh sâu bệnh do ẩm ñộ ban ñêm rất cao.[53] 2.1.5. Giá trị kinh tế và sử dụng của cây mai vàng. Mai vàng là cây cảnh rất phổ biến từ miền Trung trở vào. Nó ñược trồng rộng rãi trong vườn nhà, làm cây cảnh trồng chậu, bonsai. Nhưng sử dụng nhiều nhất vẫn là vào dịp Tết Nguyên ðán cổ truyền vì ñây là một loài hoa chưng tết chủ ñạo. Cây mai ngày tết ñược xem như là vật mang lại may mắn cho năm mới nên người ta rất kị nếu chưng cành mai mà ñúng mùng một không nở hoặc héo rũ. Hoa của cây mai vàng ñể tươi có thể cất ñược tinh dầu thơm, dùng ñể Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn thạc sĩ khoa học nông nghiệp .................................. 8 chữa vết bỏng nước và uống có thể chữa khỏi bệnh ngứa trẻ con. Hoa phơi khô dùng ñể chữa ho, suyễn. (Jiang Qing Hai, 2006)[39] Mặt khác hoa mai là biểu tượng của xuân về, hình ảnh hoa Mai vàng khoe sắc, ñâm chồi nảy lộc với hàm ý mong một năm mới nhiều tài lộc và thịnh vượng. Vì lẽ ñó hoa Mai vàng luôn ñược ưa chuộng hơn hoa mai trắng Bên cạnh việc phục vụ nhu cầu giải trí, thưởng thức…cây hoa Mai vàng còn mang lại nguồn lợi kinh tế cao. Ở Việt Nam vào dịp Tết Nguyên ðán cây hoa Mai vàng bán ñược bán với giá trung bình 200 - 500 nghìn/cây, có những cây lên ñến hàng triệu ñồng . 2.2. Tình hình nghiên cứu và sản xuất mai vàng trên thế giới và ở việt nam. 2.2.1. Tình hình nghiên cứu và sản xuất mai vàng trên thế giới Cách ñây 5 thế kỷ, các nhà thực vật học Trung Quốc ñã phát hiện và ñưa giống mai vàng dùng ñể chơi làm cảnh. ðặc ñiểm cơ bản của giống Mai vàng là nhị màu nâu, nở hoa vào dịp tết Nguyên ñán, rất phù hợp ñể trong nhà, trên bàn uống nước chơi vào dịp tết. Ngoài ý nghĩa ñón xuân, hoa Mai vàng còn có ý nghĩa của sự khoẻ khoắn, may mắn nên rất ñược người Trung Quốc ưa chuộng. Mai vàng còn có ñặc tính quý khác là tỷ lệ ñậu quả khá cao, quả chín hình thuôn dài màu vàng rất ñẹp, vì vậy không những dùng ñể chơi hoa mà còn có thể dùng ñể chơi quả trong nhiều tháng (Hà Văn Sinh, Miếu Thường Hổ, 2000)[38] Ở Trung Quốc, các nhà làm vườn nhân giống mai vàng bằng chủ yếu 3 phương pháp là chiết cành, giâm cành, ghép cành. Trong ñó, phương pháp ghép cành ñược áp dụng rộng dãi hơn. Gốc ghép thường là gốc ñào và gốc mai dại. Cây ghép từ lúc trồng ñến lúc ra hoa kéo dài ít nhất 2 năm. Cây Mai vàng có thể ñược trồng ngoài ñất hay trồng trong chậu. Nếu trồng trong chậu thì dùng giá thể có trộn xỉ than là tốt nhất. Các kết quả nghiên cứu ở Trung Quốc cho thấy, cây Mai vàng có thời gian rụng lá vào mùa ñông, nhiệt ñộ Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn thạc sĩ khoa học nông nghiệp .................................. 9 thích hợp cho sinh trưởng là 18-300C, thích hợp lúc phân hoá mầm hoa từ 12180C. ðiều này rất phù hợp với khí hậu Miền Nam Việt Nam nên có triển vọng phát triển tốt. (Hà Văn Sinh, Miếu Thường Hổ, 2000) [38] Một nhược ñiểm của cây mai vàng là khi vận chuyển ñi xa làm hoa tàn nhanh và mặc dù tỷ lệ ñậu quả cao nhưng số quả còn lại ít. ðể khắc phục ñiều này, các nhà khoa học của Viện Nghiên cứu Rau-Hoa Quảng Châu (Trung Quốc) ñã sử dụng các loại chất ñiều tiết sinh trưởng và phân bón dưỡng cây, kết quả cho thấy ñã khắc phục ñược những ñiểm yếu này. (Jiang Qing Hai, 2006)[39] Nhìn chung, các kết quả nghiên cứu về mai vàng tập trung nhiều ở Trung Quốc, các nước khác hầu như ít có công trình nghiên cứu chuyên sâu về loại cây này. Ở các nước khác nhau mai vàng có những ñặc trưng riêng cụ thể: Mai vàng Campuchia: Loài mai này có tên khoa học là Ochna integerrima (lour.)Merr. Hoa thường có 5 ñến 9 cánh, khi nở tối ña những cánh hoa úp ngược về phía cuống. Màu hoa hơi vàng tái. Loài này còn ñược tìm thấy ở Việt Nam. Chúng là loài cây hoang dã mọc trong rừng ở miền Nam và miền Trung, phân bố từ nơi khô cằn cát nóng cho tới chỗ ven sông râm mát. Mai vàng Campuchia thuộc dạng thân gỗ, nhánh gầy mảnh và dài, lá ñơn màu xanh nhạt bóng. Mọc thưa trên cành, mép lá có răng cưa nhỏ. Hoa mọc thành chùm ở nách lá. Cuống hoa ngắn, ñài hoa xanh bóng không che kín nụ. Nhìn chung, loài này ở Campuchia hay Việt Nam ñều ñã ñược nâng cấp số lượng cánh lên rất nhiều. Ngày nay, người ta có thể nhìn thấy loài này có hoa 40 cánh trở lên. Và không chỉ có màu vàng, mà còn có thêm màu trắng hoặc màu ñỏ. Vương Trung Hiếu (2006)[15] Mai vàng Nam Phi: có khoảng 12 loài mai vàng thuộc chi Ochna, bao gồm dạng cây lẻ và cây bụi, trong ñó có hai loài phổ biến là: Ochna pretoriensis (magalies plane) và Ochna pulchra (peeling plane). Hai loài này xuất hiện rộng khắp vùng ñồi thuộc Koppie. Loài Ochna pulchra cao khoảng Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn thạc sĩ khoa học nông nghiệp .................................. 10