Tài liệu ảnh hưởng của chế phẩm men vi sinh bactizyme lên sức tăng trưởng của heo con cai sữa

TR NG I H C C N TH KHOA NÔNG NGHI P & SINH H C NG D NG THÁI TÍNH TOÀN NH H NG C A CH PH M MEN VI SINH BACTIZYME LÊN S C T NG TR NG C A HEO CON CAI S A Lu n v n t t nghi p Ngành: CH N NUÔI - THÚ Y n Th , 2011 TR NG I H C C N TH KHOA NÔNG NGHI P & SINH H C NG D NG Lu n v n t t nghi p Ngành: CH N NUÔI THÚ Y Tên tài: NH H NG C A CH PH M MEN VI SINH BACTIZYME LÊN S C T NG TR NG C A HEO CON CAI S A Giáo viên h ng d n: TS. Võ Anh Khoa Sinh viên th c hi n: Thái Tính Toàn MSSV: 3076477 p: CNTY K33 n Th , 2011 TR NG I H C C N TH KHOA NÔNG NGHI P & SINH H C NG D NG THÁI TÍNH TOÀN NH H NG C A CH PH M MEN VI SINH BACTIZYME LÊN S C T NG TR NG C A HEO CON CAI S A n Th , Ngày Tháng N m 2011 CÁN B H NG D N TS. C n Th , Ngày Tháng N m 2011 DUY T B MÔN Võ Anh Khoa n Th , Ngày Tháng N m 2011 DUY T C A KHOA NÔNG NGHI P & SINH H C n Th , 2011 NG D NG IC MT Trong su t 4 n m h c t p và rèn luy n tr ng HCT, c s quan tâm c a quý th y cô ã yêu th ng và d y d , truy n t nh ng ki n th c vô cùng quý báu. Và sau 4 tháng th c t p t i Tr i ch n nuôi Th c nghi m Hòa An HCT, c s quan tâm và t o u ki n thu n l i c a Th y và các anh chú tr i, em ãh ch i c m t s ki n th c và kinh nghi m quý giá cho b n thân và hoàn thành t t tài này. n áp nh ng t m lòng chân tình ó em xin chân thành tri n: - Cha, m ng i ã sinh ra em. Anh Hai, anh Ba và nh ng ng i thân trong gia ình luôn ng h em nh ng lúc khó kh n trong su t quãng ng i h c. - Th y Võ Anh Khoa ã t n tình h ng d n, giúp em hoàn thành t t tài này và em xin t lòng bi t n sâu s c n toàn th cán b ang gi ng d y t i tr ng. - Cô Nguy n Th H ng Nhân ã làm c v n cho em và giúp em v kh n trong h c t p. t qua nh ng lúc khó - Xin g i l i cám n n các chú, các anh trong tr i ch n nuôi th c nghi m ã o u ki n và t n tình giúp cho em trong su t quá trình nghiên c u và th c hi n tài. - Chân thành c m n anh Lê Thanh Tú, s h tr men vi sinh và tài li u nghiên u t anh t o u ki n thu n l i trong quá trình nghiên c u và th c hi n tài. - Xin g i tình c m thân th ng n b n Kha Thanh S n, Võ Chí Thanh ã t n tình giúp các công vi c t i tr i. Các b n l p CNTY khóa 33, ã giúp tôi hoàn thành t t tài này. i CL C Trang I C M T .......................................................................................................i C L C ...........................................................................................................ii DANH M C CH VI T T T ..........................................................................iv DANH M C B NG ............................................................................................ v DANH M C HÌNH VÀ BI U CH NG 1: TV N CH NG 2: C S ....................................................................vi ............................................................................... 1 LÝ LU N......................................................................... 2 2.1 GI NG HEO ................................................................................................. 2 2.1.1 Gi ng heo ngo i ........................................................................................... 2 2.1.1.1 Yorshire ..................................................................................................... 2 2.1.1.2 Landrace ................................................................................................... 2 2.1.1.3 Duroc ........................................................................................................ 3 2.1.2 Gi ng heo n i .............................................................................................. 4 2.1.2.1 Heo Ba Xuyên............................................................................................ 4 2.1.2.2 Heo Thu c Nhiêu....................................................................................... 4 2.1.3 Công tác gi ng heo....................................................................................... 4 2.1.3.1 Ch n heo nuôi th t ..................................................................................... 4 2.1.3.2 Ch n heo sinh s n...................................................................................... 4 2.2 2.2.1 C c M SINH H C C A HEO CON ................................................... 5 m sinh tr 2.2.2 Kh n ng 2.2.3 c ng c a heo con............................................................. 5 u hòa thân nhi t .................................................................... 6 m tiêu hóa c a heo con ................................................................... 7 2.2.3.1 Tiêu hóa mi ng ....................................................................................... 8 2.2.3.2 Tiêu hóa d dày ...................................................................................... 8 2.2.3.3 Tiêu hóa ru t .......................................................................................... 9 2.2.4 S pghát tri n c a h vi sinh v t ng ru t ............................................ 9 2.2.5 S phát tri n c a h th ng mi n d ch ........................................................ 9 2.2.6 H th ng enzim tiêu hóa ............................................................................. 9 ii 2.2.6.1 Enzim tiêu hóa Glucid.............................................................................. 10 2.2.6.2 Enzim phân gi i protein........................................................................... 10 2.2.6.3 Enzim tiêu hóa lipid................................................................................. 10 2.3 NHU C U DINH D 2.3.1 Nhu c u n ng l NG C A HEO CON............................................. 10 ng.................................................................................. 10 2.3.2 Nhu c u protein và acid amin(aa)............................................................ 11 2.3.3 Nhu c u khoáng ........................................................................................ 12 2.3.4 Nhu c u vitamin (vit)................................................................................ 12 2.3.5 Nhu c u ch t béo ...................................................................................... 13 2.3.6 Nhu c u n c ............................................................................................ 13 2.3.7 Nhu c u x ................................................................................................ 13 2.4 CH PH M SINH H C............................................................................. 14 2.4.1 Probiotic .................................................................................................... 14 2.4.1.1 Khái ni m ................................................................................................ 14 2.4.1.2 Tác d ng c a probiotic trong ng ru t ................................................ 14 2.4.1.3 các lo i probiotic..................................................................................... 14 2.4.2 Prebiotic .................................................................................................... 15 2.4.3 Ch ph m men vi sinh Bactizime............................................................. 16 2.4.3.1 Thành ph n men vi sinh Bactizime........................................................... 16 2.4.3.2 Công d ng c a men vi sinh Bactizime...................................................... 16 CH NG 3: PH 3.1 PH NG TI N VÀ PH NG PHÁP THÍ NGHI M ........... 17 NG TI N THÍ NGH M .................................................................. 17 3.1.1 Th i gian và a m ............................................................................... 17 3.1.2 Chu ng tr i thí nghi m ............................................................................ 18 3.1.3 it ng thí nghi m................................................................................ 18 3.1.4 D ng c thí nghi m................................................................................... 29 3.1.5 Th c n dùng trong thí nghi m ............................................................... 29 3.1.6 N c u ng dùng trong thí nghi m ........................................................... 20 3.1.7 Thu c thú y dùng trong thí nghi m ......................................................... 21 3.1.8 M t s b nh th 3.2 PH ng g p heo nái và heo con ........................................ 21 NG PHÁP THÍ NGHI M................................................................ 21 iii 3.2.1 B trí thí nghi m....................................................................................... 21 3.2.2 Ch m sóc và nuôi d ng .......................................................................... 22 3.2.3 Các ch tiêu theo dõi ................................................................................. 22 3.2.3.1 Sinh tr ng c a heo thí nghi m ............................................................... 22 3.2.3.2 Tiêu t n th c n và d ng ch t tiêu th c a heo thí nghi m .................... 22 3.2.3.3 T l tiêu ch y.......................................................................................... 23 3.2.3.4 T l ch t.................................................................................................. 23 3.2.3.5 Hi u qu kinh t ....................................................................................... 23 3.2.3 Ph ng pháp ti n hành ............................................................................ 24 2.2.4 X lý s li u............................................................................................... 24 CH NG 4: K T QU TH O LU N ........................................................... 25 4.1 GHI NH N T NG TH ............................................................................. 25 4.2 K T QU SINH TR NG C A HEO THÍ NGHI M ........................... 26 4.2.1 K t qu v sinh tr ng c a heo thí nghi m theo nghi m th c ............... 26 4.2.2 K t qu v sinh tr ng heo thí nghi m theo phái tính ........................... 27 4.2.3 K t qu v sinh tr ng c a heo thí nghi m theo nghi m th c * phái tính ..................................................................................................................... 28 4.3 L NG TH C N VÀ D NG CH T TIÊU TH H NG NGÀY A HEO THÍ NGHI M ................................................................................ 29 4.4 TIÊU T N TH C N (TTT ) VÀ H S CHUY N HÓA TH C N (HSCHT ) C A HEO THÍ NGHI M ............................................................ 29 4.5 T L TIÊU CH Y C A HEO THÍ NGHI M ....................................... 30 4.6 HI U QU KINH T ................................................................................. 31 CH NG 5: K T LU N VÀ NGH ......................................................... 32 5.1 K T LU N.................................................................................................. 32 5.2 NGH ..................................................................................................... 32 TÀI LI U THAM KH O................................................................................. 33 PH CH NG ................................................................................................. 35 iv DANH M C CH VI T T T aa Acid amin D Duroc i h c C n Th Béo thô Yorkshire Acid Chlohydric Histidine H s chuy n hoá th c n Isoleucine Leucine Lysine Landrace mòm long móng Methionine Nation Research Council Nghi m th c Nhà xu t b n Porcine Reproductive and Respiratory Syndrome Pietrain Phenylalanine Th c n h n h p Threonine Tiêu t n th c n Valine t ch t khô HCT EE Y HCl His HSCHT Ile Leu Lys L LMLM Met NRC NT NXB PRRS P Phe HH Thr TTT Val VCK v DANH M C B NG ng 2.1: Nhi t thích h p cho heo con trong nh ng u sau ........................ 7 ng 2.2: S phát tri n c a b máy tiêu hóa heo con............................................. 8 ng 2.3: L ng d ch v bi n ng 2.4: Nhu c u n ng l i tùy theo tu i và ngày êm c a he ...................... 8 ng cho heo con......................................................... 11 ng 2.5: Nhu c u aa trong kh u ph n heo (90% VCK)...................................... 11 ng 2.6: Nhu c u khoáng trong kh u ph n heo con ........................................... 12 ng 2.7: Nhu c u vitamin h ng ngày c a heo cho n t do (90% VCK) ............ 13 ng 4.1: Tr ng l ng và sinh tr ng c a heo thí nghi m theo nghi m th c ...... 25 ng 4.2: Tr ng l ng và sinh tr ng c a heo thí nghi m theo phái tính ............ 27 ng 4.3: Tr ng l ng và sinh tr ng c a heo theo NT phái tính....................... 28 ng 4.4: M c n và d ng ch t tiêu th c a heo thí nghi m.............................. 29 ng 4.5: Tiêu t n th c n và h s chuy n hóa th c n c a heo thí nghi m ....... 29 ng 4.6: K t qu t l tiêu ch y c a heo thí nghi m .......................................... 30 ng 4.7: Hi u qu kinh t .................................................................................. 31 vi DANH M C HÌNH VÀ BI U Hình 2.1: Heo Yorkshire ....................................................................................... 2 Hình 2.2: Heo landrace.......................................................................................... 3 Hình 2.3: heo Duroc .............................................................................................. 3 Hình 3,1: T ng th dãy nuôi heo ......................................................................... 18 Hình 3.2: Heo con thí nghi m theo m ................................................................ 19 Hình 3.3: Heo thí nghi m sau cai s a .................................................................. 19 Hình 3.4: Th c n heo m ................................................................................... 19 Hình 3.5: Th c n t p n heo con ........................................................................ 20 Hình 3.6: Th c n heo sau cai s a ....................................................................... 20 Hình 3.7: B n c, h th ng x lí n c khu v c tr i ........................................ 21 Bi u 3.1:S tr i ch n nuôi th c nghi m tr Bi u 3.2: S Bi u 4.1: Tr ng l ng cu i k c a heo thí nghi m theo nghi m th c ............. 26 Bi u 4.2: Tr ng l ng cu i k c a heo thí nghi m theo phái tính ................... 27 Bi u 4.3: Tr ng l ng cu i k c a heo thí nghi m theo NT * phái tính .......... 28 Bi u 4.4: H s chuy n hóa th c n c a heo thí nghi m ................................. 30 ng HCT ............................... 17 b trí thí nghi m .................................................................... 21 vii CH NG 1: TV N Ch n nuôi heo là m t thành ph n quan tr ng c a các mô hình s n xu t nông nghi p Vi t Nam nói chung và c ng nh ng b ng sông C u Long nói riêng, ng th i còn góp ph n a ch n nuôi tr thành ngành s n xu t hàng hóa trong t ng lai. Theo nh h ng phát tri n ch n nuôi n n m 2020 c a B Nông nghi p và Phát tri n nông thôn thì t ng àn heo t 26,8 tri u con n m 2006 s t ng lên 35 tri u con m 2020. Trong ó, àn heo ngo i nuôi trang tr i, công nghi p t 14.1% (2006) s ng lên 37 % (2020). Tuy nhiên, trong quá trình s n xu t ch n nuôi gia ình c ng nh các c s t p trung thì giai n nuôi heo con theo m và sau cai s a là v n áng quan tâm và có ý ngh a kinh t i v i ng i ch n nuôi heo vì h ã g p không ít khó kh n v nh c a heo. c bi t là b nh tiêu ch y trong nh ng giai n này mà a s các àn heo ã g p ph i, gây thi t h i kinh t không nh cho ng i ch n nuôi. Heo b tiêu ch y là do nhi u nguyên nhân: do c m c a h th ng tiêu hóa heo con, h th ng enzyme, h vi sinh v t có l i ng ru t,… Ngoài ra, còn do các y u t : qu n lý, ch m sóc nuôi d ng, hay do heo b stress,… ho c do b nhi m khu n c bi t là khi b nhi m vi khu n E. coli làm t ng tr ng ch m, t l hao h t l n và d n n hi u qu kinh t kém. kh c ph c tình hình trên, khuynh h ng hi n nay là h n ch s d ng kháng sinh trong ch n nuôi vì d gây r i lo n h vi sinh v t có l i ng ru t. Thay vào ó là d ng các ch ph m sinh h c g i chung là probiotic nh m cân b ng h vi sinh v t ng ru t, kích thích t ng tr ng và làm t ng ho t ng c a h mi n d ch. Xu t phát t th c ti n ó chúng tôi ti n hành th c hi n tài: nh h ng c a ch ph m men vi sinh Bactizyme lên s c t ng tr ng c a heo con cai s a”. is ng d n c a Th y Võ Anh Khoa. c tiêu tài: kh o sát hi u qu c a vi c b sung ch ph m Bactizyme lên kh ng sinh tr ng, t l tiêu ch y và hi u qu s d ng th c n t ó có nh ng khuy n cáo s d ng ch ph m này trong quy mô c a tr i và áp d ng r ng rãi trong các mô hình ch n nuôi. 1 CH NG 2: C S LÝ LU N 2.1 GI NG HEO 2.1.1 Gi ng heo ngo i 2.1.1.1 Yorkshire Heo có xu t x t n c Anh, là gi ng kiêm d ng h ng n c – m . Ngày nay, ây là gi ng heo qu c t b i s hi n di n c a chúng kh p n i trên th gi i. Heo Yorshire có 3 ngo i hình: kích th c l n g i là i B ch, Trung B ch và c nh . mi n Nam ph n l n heo Yorshire nh p n i thu c 2 lo i i B ch và Trung B ch. Heo i B ch có t m vóc l n, thân mình dài nh ng không n ng n , dáng i ch c kh e và linh ho t, s c lông tr ng có ánh vàng, u to, trán r ng, mõm khá r ng, m t lanh i, tai to ng và có hình tam giác h i ng v tr c, vành tai có nhi u lông m n và dài, l ng th ng và r ng, b ng g n, ng c r ng và sâu, ùi to và dài b n chân kh e. Heo cái c s d ng làm gi ng vào lúc 6 – 8 tháng tu i, lúc này heo t tr ng ng trên 100 kg. Heo nái sai và t t s a, bình quân m i l a có t 10 – 11 heo con còn s ng. Tr ng l ng s sinh heo con cai s a không ng u l m, kho ng cách hai l a kho ng 231 – 240 ngày. Heo nuôi th t 6 tháng tu i t 90 – 100 kg. Tiêu t n th c n cho 1 kg t ng tr ng kho ng 3 – 4 kg, t l n c 51 – 54 % (Nguy n Ng c Tuân và Tr n Th Dân, 2000). Hình 2.1: Heo Yorkshire ( Ngu n: www.fwi.co.uk) 2.1.1.2 Landrace Heo Landrace có h ng s n xu t n c. Màu lông da tr ng tuy n, t m vóc to, dài mình, ng c nông, th ch t không v ng ch c. Heo Landrace có c m là tai to r xu ng m t, heo nuôi 8 tháng tu i t 90 kg, 12 tháng tu i t 145 kg. V sinh s n s con s sinh trên là 8 – 11 con, kh i l ng s sinh trên con là t 1,3 – 1,4 kg, kh i ng 60 ngày tu i trên con 14 – 16 kg. Tuy các ch tiêu sinh s n, sinh tr ng heo nuôi n c ta có th p h n so v i gi ng g c t 10 – 15 % nh ng heo c dùng nhi u trong lai kinh t v i các gi ng l n n i nh m nâng cao kh i l ng và t l n c ( Ph m H u Doanh và L u K , 2004). 2 Hình 2.2: Heo Landrace (Ngu n: www.cedarridgegenetics.com) 2.1.1.3 Duroc Heo có ngu n g c t M , hình thành t dòng heo Duroc c a New York và dòng heo Jersey. Heo c ng có máu c a heo Tamworth. ây là gi ng heo h ng n cvà ph m ch t th t heo t t và ngon (th t có vân m , àn h i, màu s c , không r d ch). Ngo i hình: Heo có màu hung ho c nâu s m. u to, tai to ng n và x t n a vành phía tr ùi mông to. Chân cao, ch c và kh e. Kh n ng s n xu t: heo nái c. òn dài, l ng heo v ng. Vai n , 7-9 con/l a. Heo nái th Heo th t t ng tr ng t t: heo Heo ch u u ki n ch n nuôi ch a t t (dinh d c ng khó và ít s a. t 100 kg 5-6 tháng tu i. ng, môi tr ng). ng su t th t cao. T l n c/th t x : 58%. Ph m ch t th t ngon (Lê Th M n, 2010) Hình 2.3: Heo duroc (Ngu n: www.cedarridgegenetics.com) 3 2.1.2 Gi ng heo n i. 2.1.2.1 Heo Ba Xuyên Th ng th y nhi u các vùng ven bi n c a ng B ng Sông C u Long nh Cà Mau, B c Liêu, Sóc Tr ng, Kiên Giang, Trà Vinh.... Heo Ba Xuyên là k t qu lai a nhi u con gi ng qua nhi u th h nh : heo Tàu, heo Craonnais, heo Tamworth, heo Berkshire. K t qu cho ra con b x , s c lông en có bông tr ng, t m vóc to n heo C , l ng o n, b ng x , tai nh x , nuôi n 10 tháng tu i có th t tr ng ng 80 – 90 kg, khi tr ng thành n c nái có th t 160 – 180kg th tr ng. Heo nái m i n m có th t 1,6 l a tr lên, m i l a trung bình 10 – 12 con. Tr ng ng heo con s sinh là 0,6 – 0,7kg/con. Heo nái nuôi con gi i, t l nuôi con s ng cao, t t s a. Heo Ba Xuyên có s c kháng b nh cao, d nuôi, th c n không òi h i u k nh heo ngo i nh p. Tuy nhiên ph m ch t th t không cao, nhi u m , khó nh tranh trên th tr ng xu t kh u (Võ V n Ninh, 1999). 2.1.2.2 Heo Thu c Nhiêu Gi ng heo này c hình thành t s lai t o gi a heo B X và heo Yorkshire. Gi ng này c các nhà ch n nuôi trong n c phát tri n m t s t nh có n n nông nghi p trù phú nh : Ti n Giang, Long An, C n Th ...(Nguy n Thi n et al., 2004). Gi ng heo Thu c Nhiêu có s c lông tr ng xen l n en nh , l ng o n b ng x , th ng i bàn chân, lông ng n th a, m t nh n, th t ch a nhi u m . 10 tháng tu i heo Thu c Nhiêu có th t tr ng l ng 80 – 100kg, khi tr ng thành heo c và nái có th t 160 – 180kg, tiêu t n th c n cho m t kg t ng tr ng là 4 – 4,5kg, t l c là 48 – 52%, dày m l ng 30 – 34 mm. Heo nái trên 1,6 l a/n m, m i l a 10 – 12 con, tr ng l ng heo con s sinh t 0,7 – 0,85 kg/con (Võ V n Ninh, 2001). 2.1.3 Công tác gi ng heo 2.1.3.1 Ch n heo nuôi th t Heo con cai s a nuôi th t là NT heo sinh tr ng thu c các công th c lai sau: D x YL (n c Duroc lai v i nái Yorkshire x Landrace) D x LY (n c Duroc lai v i nái Landrace x Yorkshre). PiD x YL (n c 2 máu Pietrain x Duroc lai v i nái 2 máu Yorkshire x Landrace) PiL x YL (n c 2 máu Pietrain x Landrace lai v i nái 2 máu Yorkshire x Landrace) PiY x YL (n c 2 máu Pietrain x Yorkshire lai v i nái 2 máu Yorkshire x Landrace) Các n c PiD, PiL, PiY có th sinh s n v i nái 2 máu Landrace x Yorkshire t o con nuôi th t. Các gi ng heo thu n Yorkshire, Landrace, Duroc, Pietrain…nh ng không c tuy n làm gi ng nên chuy n qua nuôi th t (c c l n cái). Các heo lai PiD, PiL, PiY nh ng không c tuy n làm gi ng, c cái u c tuy n qua nuôi th t. Heo lai gi a c ngo i thu n, c 2 máu ngo i, sinh s n v i heo nái n i a ho c nái n i lai t o heo con th ng ph m nuôi th t (Võ V n Ninh, 2006). 2.1.3.2 Ch n heo sinh s n c mau l n: là tr ng l ng lên cân c a heo trong m t kho ng th i gian nào ó c tính b ng tr ng l ng lên cân trung bình/ngày các giai n nuôi. 4 s chuy n hóa th c n: các thành ph n v t ch t trong th c n qua quá trình dinh ng s chuy n hóa thành các y u t c a c th (th t, m , x ng...) c l ng chuy n hóa y th ng dùng m t h s . Là s l ng th c n (kg) c n thi t t o ra 1 kg t ng tr ng trong m t giai n nuôi nào ó. C ng có th c tính b ng VT /kg t ng tr ng. HSCHT s thay i tùy theo tu i, gi ng c a heo c ng nh ch t l ng c a th c n. nuôi: heo không kén n, n l n mi ng, n mau r i b a. c ch u th i ti t, ng: heo có s c kháng c a c th cao, ít b nh khi có s thay u ki n ch n nuôi... sai: s l a trong n m, s heo con sinh ra, tr ng l iv ng s sinh t s a: o l ng tr ng l ng heo con lúc 21 ngày tu i ho c m t tháng tu i. Ch n gi ng heo (ph i phù h p v i m c tiêu s n xu t heo th t, heo gi ng và u ki n ch m sóc t t hay x u). Có ít nh t 12 vú, th ng hàng. Kh n ng sinh tr ng: mau n, kh e m nh.... Kh n ng sinh s n: S heo con s sinh và còn s ng, s heo con cai s a và ch n l a heo con s sinh. u m cùng th i gian và môi tr ng s ng. Nh c m quan sát không nhi u heo, th i gian lâu. i sau c a heo t t (h u sinh): ánh giá qua ch t l ng c a àn heo con (ngo i hình, kh n ng sinh tr ng...). u m kh o sát c th i gian, môi tr ng nh h ng n heo c ch n. Nh c m là th i gian khá lâu (Võ V n Ninh, 1999). Các heo nái thu c gi ng heo thu n Yorshire, Landrace có kh n ng sinh s n t t v i các n c cùng gi ng ho c khác gi ng, sinh s n nuôi con t t ( sai, t t s a) các heo con dung nuôi th t ho c tái t o nái h u b sinh s n ti p (nh ng tránh dùng c Pietrain hay Duroc s sinh s n kém n u mu n t o nái h u b ). Nhóm heo lai Yorshire x Landrace, Landrace x Yorshire là nái 2 máu c các nhà ch n nuôi xem nh nhóm heo có kh n ng sinh s n t t nh t hi n nay (Võ V n Ninh, 2006). 2.2 2.2.1. C c M SINH H C C A HEO CON m sinh tr ng c a heo con Giai n bú s a m , heo con có t c t ng tr ng nhanh: sau khi 8 ngày tr ng ng t ng g p 2 l n, sau 10 ngày t ng g p 4 l n, sau 55 – 60 ngày tu i t ng g p 15 – 20 l n so v i tr ng l ng s sinh (Tr ng L ng, 2003). Kh i l ng heo con t c các th i m s sinh, cai s a, xu t chu ng có m i ng quan thu n v i nhau khá ch c ch , có ngh a là kh i l ng lúc s sinh càng cao thì có hy v ng kh i l ng lúc cai s a cao. Vì v y ph i coi tr ng c m này nuôi d ng t t heo nái s a cho heo con bú t ng kh i l ng s sinh c a heo con (V ình Tôn và Tr n Th Thu n, 2005). Heo con m i v m t sinh lý t ng i thành th c kh n ng phát tri n c a heo nhanh h n so v i các gia súc khác. Quá trình sinh tr ng c a heo con t khi m i n khi cai s a g p ph i hai th i k kh ng ho ng. Cu c kh ng ho ng tu n th 3 do nhu c u s a c a heo con t ng, trái l i l ng s a c a heo m b t u gi m, m t s ch t d tr trong c th heo con ã gi m d n. Th i k kh ng ho ng lúc cai s a do heo con tách h n m t dinh d ng ph thu c vào s a m chuy n sang dinh d ng 5 a th c n có nhi u ch t thô. N u s chuy n bi n này u n sinh tr ng c a heo con (Tr n C ,1972). 2.2.2 Kh n ng t ng t s có nh h ng u hòa thân nhi t heo s sinh do l p v i não ch a hoàn ch nh nên kh n ng u hòa thân nhi t a chúng r t kém. Khi có s thay i t ng t c a môi tr ng, heo con d b tác ng a n s c kháng gi m, d m c b nh c bi t là r i lo n tiêu hóa, tiêu ch y…. Ngoài ra, l p m d i da heo con r t m ng, ch chi m 1% tr ng l ng c th nên kh n ng ch ng l nh, gi nhi t cho c th còn h n ch , heo d m t nhi t, d b nh (Tr n C , 1972). heo con h th n kinh u khi n s cân b ng nhi t ch a phát tri n y , c th heo con m i sinh ch y u là n c (82%), mô m d i da ch a phát tri n và glucose tr còn th p, da mõng, lông th a, nên ch ng l nh kém. Sau khi sanh 30 phút thân nhi t heo con gi m 1 – 20C, do v y heo con d b l nh, ho t ng ch c n ng a các b ph n trong c th b r i lo n, òi h i ph i s i m cho c th heo con trong 7 ngày u m b o cho s trao i n ng l ng và trao i ch t. Chu ng nuôi heo nên n r m, d m bào, èn s i m có nhi t 32 – 340C trong tu n u, 29 – 300C trong tu n l sau. T sau 10 ngày tu i heo con m i u ch nh cân ng c thân nhi t (Lê H ng M n, 2006). Yêu c u nhi t i v i heo con: t s sinh n 7 ngày tu i: 32 – 340C và sau 7 ngày tu i 29 – 310C (H i ch n nuôi Vi t Nam, 2002). Kh n ng u ti t thân nhi t c a heo non r t kém, do ó nó r t nh y c m v i s thay i khí h u bên ngoài, nh t là nhi t l nh d làm cho heo con b b nh. gia heo con t 15 – 20 ngày tu i thân nhi t m i d n n nh (Tr n Th Dân, 2006). c ta tuy là x nóng nh ng ph i ch ng l nh cho heo con m i sinh n cai s a, vì nhi t ban êm th ng d i 300C. Heo con ch ng l nh b ng cách nâng cao chuy n hóa c b n, t ng sinh nhi t, nh ng không kéo dài c. Nhi t c a heo con sau khi gi m xu ng ph thu c kh i l ng s sinh, l ng và ch t dinh d ng thu c và nhi t môi tr ng. Khi sinh ra, 20 phút u tiên thân nhi t h r t 0 nhanh gi m 2 – 3 C. Heo con có kh i l ng d i 0,5 kg không duy trì thân nhi t bình th ng. Do nh h ng c a nhi t không khí và t c b ch ic an c u i, nhi t heo con h t 38,60C xu ng 37,70C. N u sau khi t 5 – 16 gi heo 0 con không c bú s a, thân nhi t h xu ng 36,9 C thì heo con có th hôn mê và d ch t. N u nhi t bên ngoài d i 120C, sau khi 20 phút n 24 gi mà thân nhi t heo con ch a nâng c 380C thì s ch t. Vì v y, ph i có m cho heo s sinh, heo con nhanh tr l i nhi t c th bình th ng. N n chu ng, vách chu ng l nh làm t ng b c x nhi t c a c th heo con, t a nhi t nhi u, t n n ng ng. Chu ng m áp, nhi u r m n, t s i ban êm là bi n pháp c n thi t nâng cao t l nuôi s ng (Tr ng L ng, 2003). Heo con m i có s thay i r t l n v u ki n s ng so v i bên trong c th heo m có nhi t n nh 390C, ra bên ngoài u ki n nhi t r t thay i tùy theo t ng mùa khác nhau. Do v y heo con r t d b nhi m l nh, gi m ng huy t và có th d n n ch t. u này có th do m t s v n sau: Lông heo con th a, p m d i da m ng, di n tích b m t so v i kh i l ng c th cao nên kh n ng ch ng l nh kém; L ng m và glycogen d tr trong c th th p nên kh n ng cung 6 p n ng l ng ch ng l nh b h n ch ; h th n kinh u khi n cân b ng thân nhi t ch a hoàn ch nh. B i vì trung khu u khi n thân nhi t n m võ não là c quan phát tri n mu n nh t c hai giai n trong thai và ngoài thai (Nguy n Thi n và Võ Tr ng H t, 2007). Nhi t trong khu v c chu ng nái v a thích h p cho heo m v a thích h p cho heo con là m t v n không d , vì yêu c u v nhi t i v i heo m và yêu c u nhi t i v i heo con trong t ng giai n khác nhau. i v i heo m nhi t 0 dao ng thích h p t 15 – 24 C. Khi nhi t trong chu ng cao h n 240C thì tính thèm n gi m và s gi m n ng su t s a. i v i heo con, c bi t là nh ng ngày u sau khi m i ra, biên dao ng nhi t i v i heo con trong th i k 0 theo m là t 25 – 35 C. Vì v y, có c nhi t thích h p cho heo con mà không nh h ng n heo m thì nh t thi t ph i có bóng èn s i m vào nh ng tháng mùa ông, mùa thu và các ngày u sau khi c a t t c các mùa trong n m. Bóng èn có th là bóng n 100W, n u t t h n có th mua bóng èn h ng ngo i công su t 250W, ngoài tác d ng s i m bóng èn h ng ngo i còn có tác d ng di t khu n trong ô chu ng heo con. D i ây là khuy n cáo nhi t thích h p cho heo con trong th i k theo m (Tr n V n Phùng, 2005) ng 2.1: Nhi t Ngày thích h p cho heo con trong nh ng u sau 350C u (m i l t lòng m ) Ngày th 2 330C Ngày th 3 310C Ngày th 4 Ngày th 5 Ngày th 6 tr 290C 270C 25 - 270C i (Ngu n: Tr n V n Phùng, 2005) 2.2.3 c m tiêu hóa c a heo con heo con các c quan u ch a thành th c v ch c n ng, c bi t là h th n kinh, do ó heo con ph n ng r t ch m ch p các y u t tác ng lên chúng. M t c m n l u ý, heo con có m t giai n không có HCl trong d dày. Giai n này c coi nh m t tình tr ng thích ng t nhiên c a heo con, do v y m i t o c kh n ng th m th u các kháng th có trong s a u c a heo m . Trong giai n này, d ch v không có ho t tính phân gi i protien mà ch có ho t tính làm vón s a u và s a. Còn huy t thanh ch a albumin và globulin c chuy n xu ng ru t và th m th u vào máu. heo con n 14 – 16 ngày tu i tình tr ng thi u HCl d dày không còn là tr ng thái sinh lý bình th ng n a vi c t p cho heo con n s m c bi t là khi cai s a s m ã rút ng n c giai n thi u HCl, ho t hóa ho t ng ti t ch, t o kh n ng xây d ng nhanh chóng các áp ng mi n d ch c a chúng ( ào Tr ng t et al., 1996). Th i k này c m n i b t c a c quan tiêu hóa heo con ó chính là s phát tri n t nhanh song ch a hoàn thi n. S phát tri n nhanh th hi n s t ng v dung tích và kh i l ng c a b máy tiêu hóa. Còn ch a hoàn thi n th hi n s l ng c ng nh ho t l c c a m t s men trong ng tiêu hóa heo con b h n ch . Tuy nhiên, heo và các loài gia súc khác u th c hi n quá trình tiêu hóa theo trình t sau: quá 7 trình tiêu hóa mi ng r i a xu ng d dày ti p t c nghi n và nh các lo i acid HCl và các lo i men tiêu hóa khác nh men pepsin chuy n hóa protein (Nguy n Thi n, 2008). ng 2.2: S phát tri n c a b máy tiêu hóa heo con Th i gian quan dày Ru t non Ru t già sinh 70 ngày 2,5 ml 100 ml 40 ml 1815 ml 6000ml 2100ml l n t ng > 70 l n 60 l n > 50 l n (Ngu n: Nguy n Thi n, 2008) 2.2.2.1 Tiêu hóa mi ng Heo dùng m i i t tìm th c n và nh môi d i nh n a th c n vào mi ng. Khi l y th c n máng thì nó nh r ng, l i và nh v n ng l c c a u x c mõm vào máng l y th c n. Tiêu hóa mi ng g m 3 giai n: u tiên là l y th c n và n c u ng, ti p theo là nhai và t m t th c n v i n c b t sau cùng là nu t, (Cù Xuân D n, 1996). ti t n c b t heo bi n i theo tu i, l ng n c b t, v t ch t khô, và nit trong n c b t t ng theo tu i (Tr n C , 1972). Trong n c b t ch a men amylase, maltase (ch y u là amylase). heo s sinh, nh ng ngày u ho t tính amylase c b t cao và l ng amylase t cao nh t lúc 2 – 3 tu n tu i, sau ó gi m 50 %. mi ng h u nh không có s h p th vì th c n d ng l i ây không lâu, ch có kh n ng h p thu ng glucose, nh ng l ng này không áng k (Tr ng L ng, 1993). 2.2.2.2 Tiêu hóa d dày Tiêu hóa d dày là giai n tiêu hóa quan tr ng, t i ây th c n ch u tác ng c c do s co bóp, v n ng c a d dày, và tác ng hóa h c do d ch v ti t ra (Cù Xuân D n, 1996). Thì tiêu hoá d dày c nghiên c u khá y . Khi m i sinh d ch v ti t ra ít và sau ó t ng nhanh theo s t ng dung tích c a d dày. L ng d ch v t ng nhanh nh t vào 3 – 4 tu n tu i và sau ó gi m d n. Trong m t ngày êm l ng d ch v ti t ra khác nhau và bi n i theo tu i. Tr c khi cai s a, ban êm heo con ti t nhi u d ch nhi u h n do heo m ban êm ti t nhi u s a kích thích s ti t d ch v c a heo con. Khi cai s a l ng d ch v ti t ra ngày êm g n b ng nhau, (Theo V ình Tôn và Tr n Th Thu n (2005) và Tr ng L ng, 2000). ng 2.3: L ng d ch v bi n i tùy theo tu i và ngày êm c a heo Lo i heo Th i gian Ngày êm (Ngu n: Tr Heo l n Heo con 62 % 38 % 31 % 69 % ng L ng, 2003) 8 2.2.2.3 Tiêu hóa ru t Heo s sinh dung tích ru t non 100 ml, 20 ngày tu i t ng 7 l n, tháng th 3 t 6 lít, 12 tháng t 20 lít. Ru t già heo s sinh dung tích 40 – 50 ml, 20 ngày là 100 ml, tháng th 3 kho ng 2,1 lít, tháng th 4 là 7 lít, tháng th 7 là 11 – 12 lít. Heo tiêu hoá ru t nh tuy n t y, enzyme trypsin trong d ch t y th y phân protein thành acid amin. ki m c a dich t y t ng theo tu i và c ng ti t. Ho t tính enzyme amylase t 1000 – 8000 n v và gi m theo tu i. Các enzyme tiêu hoá trong d ch ru t heo con g m: amino peptidase, dipeptidase, lipase và amylase. Trong m t ngày êm, heo con m t tháng tu i ti t d ch t 1,2 – 1,7 lít; 3 – 5 tháng có t 6 – 9 lít d ch. ng d ch tiêu hoá ph thu c vào tu i và tính ch t kh u ph n th c n. Heo con t tháng r i n 2 tháng tu i, l ng d ch ngày êm t ng áng k n u t ng th c n thô xanh vào kh u ph n (Tr ng L ng, 2003). 2.2.4. S phát tri n c a h vi sinh v t ng ru t heo con m i sinh h vi sinh v t ng ru t ch a phát tri n, ch a s l ng, vi khu n có l i ch a kh n ng kháng l i vi khu n gây b nh nên r t d nhi m b nh nh t là các b nh ng tiêu hóa. Trong quá trình phát tri n bình th ng ng ru t c a gia súc có nhi u lo i vi khu n nh t là vi khu n sinh acid lactic, vi khu n bifidium và m t s c u khu n ng ru t i kháng m nh v i vi khu n phó th ng hàn, và các vi khu n sinh th i r a. C ch i kháng này là nh ho t tính c a acid lactic ã có tác d ng ng n ch n s ho t ng c a nhi u lo i vi khu n gây b nh và gây th i r a. Vi khu n lactic có ngay t ngày u con v t m i sinh ra, chúng phát tri n và t ng d n s l ng n m c có th kh ng ch s phát tri n c a vi khu n E. Coli ( ào Tr ng t et al., 1996). máy tiêu hóa c a thú s sinh th ng không có vi sinh v t nh ng sau ó h vi sinh v t riêng bi t c a m i loài thú phát tri n nhanh. S phát tri n c a h vi sinh v t n nh giúp thú kháng l i s nhi m trùng c bi t trong ng ru t. Trong ru t c a thú d dày n kh e m nh, có r t nhi u typ vi khu n hi m khí. Trong ó nhóm vi khu n hi m khí b t bu c nh Bifidobacteria, Lactobacilli và Bacteroidaceae chi m n 90 % c a t ng vi sinh v t (Tr n Th Dân, 2005). 2.2.5. S phát tri n c a h th ng mi n d ch heo s sinh quá trình h p thu imminoglobulin và nh ng ti u ph n protein khác a s a m b ng con ng ch ng ch n l c ho c b ng m bào. Nh ó imminoglobulin ngay nh ng gi u sau khi ã t ng trong máu heo con (t 3,5 – 7 %). Nh ng ti u ph n protein s a tu n hoàn trong máu không gây nguy hi m v i heo con vì trong th i gian này heo con không hình thành kháng th b n thân và protein i v i chúng không ph i là kháng nguyên. S thành th c v mi n d ch h c a heo con xu t hi n sau m t tháng tu i (Tr ng L ng, 2003). 2.2.6. H th ng enzyme tiêu hóa Quá trình tiêu hóa hóa h c heo c ng nh các ng v t khác nh vào h th ng enzym có th chia ra 3 nhóm chính enzym tiêu hóa protid g m có pepsin, trypsin, chimotrypsin,… Enzym tiêu hóa lipid g m có lipase. Enzym tiêu hóa glucid có amylase, maltase và lactase (Tr n C ,1972). 9 u ý khi thay th s a m b ng m t ch th c n heo con s có nhi u r i lo n v tiêu hóa do thi u m t s enzyme c n thi t ph i b sung protein ng v t c n thi t. Vì v i protein th c v t thì các enzyme tiêu hóa tác ng ít h n so v i protein ng t. Cai s a 5 tu n tu i thì heo con s d ng c protein th c v t t ng i d dàng (Tr ng L ng, 2003). 2.2.6.1 Enzyme tiêu hóa glucid Glucid c tiêu hóa nh các men: amylase, maltase, lactase, saccharase. Các enzyme tiêu hóa bi n i r t rõ theo tu i: amylase do tuy n n c b t ti t ra heo con có ho t l c th p, t ng cao nh t lúc 2 – 3 tu n tu i sau ó l i gi m, còn amylsae y l i có ngay trong th i k s sinh song ho t l c th p và t ng cao d n 4 – 6 tu n tu i. ây là lo i men có vai trò r t quan tr ng trong tiêu hóa tinh b t do l ng men n và th i gian ti p c n v i c ch t dài. Maltase và saccharase c ng t ng t nh amylase cho nên kh n ng tiêu hóa tinh b t c a heo con trong 4 tu n tu i u còn kém ch t 50 % l ng tinh b t n vào (Nguy n Thi n, 2008). 2.2.6.2 Enzyme phân gi i protein Các enzyme tiêu hóa protein bao g m: pepsin, trypsin, chymotrypsin. Men pepsin có ngay t khi s sinh và t ng d n t i 5 – 6 tu n tu i, song không có ch c n ng tiêu hóa protein b i vì d ng pepsinogen. Pepsinogen c n có HCl d ng t do ho t hóa nó bi n thành d ng ho t ng (V ình Tôn và Tr n Th Thu n, 2005). 2.2.6.3 Enzyme tiêu hóa lipid Thì s a heo r t nhi u ch t béo và kh n ng tiêu hóa s c th c hi n t t nh enzyme tiêu hóa lipid là lipase, men này ho t ng m nh ngay t khi m i sinh và ng i n nh trong su t th i k bú s a. heo s sinh b ng tác ng c a lipase và c nh t ng hóa b i mu i m t, ch t béo trong s a heo có th c tiêu hóa trên 95 %. Hàm l ng lipase trong d ch t y ph thu c vào m c ho t ng c a tuy n t y, tuy n t y ho t ng càng nhi u thì hàm l ng tiêu hóa lipase càng cao nh ng c n chú ý kh n ng thích ng c a tuy n t y v i ch n. Ho t ng lipase ng khi ch có nhi u lipid (Nguy n Thi n, 2008). 2.3.2 Nhu c u dinh d ng c a heo con Heo con sinh tr ng nhanh, t c t ng tr ng cao. Sau khi 8 ngày t ng g p ôi, 10 ngày t ng g p 3 – 4 l n, 55 – 60 ngày t ng g p 15 – 20 l n. Heo con càng l n, nhu c u s a càng nhi u, nh ng l ng ti t s a c a heo m l i gi m t tu n th 3, tu n th 4 rõ r t. Có heo m thi u s a ngay t tu n l u, ho c do con nhi u, sinh tr ng nhanh, t c t ng tr ng cao, vú ít. Tu n th 3, do l ng s a gi m nên không cung c p n ng l ng cho heo con, nên t p n s m cho heo con (Tr ng ng, 2003) 2.3.1. Nhu c u n ng l ng Heo s sinh òi h i c cung c p n ng l ng l p t c ngay sau khi sinh vì gi m glucose huy t và ói là nguyên nhân ch y u gây ch t heo s sinh (Tr n Th Dân, 2006). có c s b sung n ng l ng cho heo con c n c n c vào m c n ng l ng c cung c p t s a m và nhu c u c a heo con, t ó quy t nh m c b sung cho heo 10