Tài liệu ảnh hưởng các mức protein lên năng suất sinh sản của gà ác

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ KHOA NÔNG NGHIỆP & SINH HỌC ỨNG DỤNG NGUYỄN VĂN CHUẨN ẢNH HƯỞNG CÁC MỨC PROTEIN LÊN NĂNG SUẤT SINH SẢN CỦA GÀ ÁC LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC NGÀNH CHĂN NUÔI - THÚ Y CẦN THƠ, 2013 TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ KHOA NÔNG NGHIỆP & SINH HỌC ỨNG DỤNG NGUYỄN VĂN CHUẨN ẢNH HƯỞNG CÁC MỨC PROTEIN LÊN NĂNG SUẤT SINH SẢN CỦA GÀ ÁC LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC NGÀNH CHĂN NUÔI – THÚ Y CÁN BỘ HƯỚNG DẪN PGs.Ts. NGUYỄN NHỰT XUÂN DUNG Ths. TRƯƠNG VĂN PHƯỚC CẦN THƠ, 2013 TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ KHOA NÔNG NGHIỆP & SINH HỌC ỨNG DỤNG ẢNH HƯỞNG CÁC MỨC PROTEIN LÊN NĂNG SUẤT SINH SẢN CỦA GÀ ÁC LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP NGÀNH: CHĂN NUÔI – THÚ Y Cần Thơ, Ngày ….Tháng ….Năm …. Cần Thơ, Ngày ….Tháng ….Năm ….. CÁN BỘ HƯỚNG DẪN DUYỆT BỘ MÔN PGs.Ts. NGUYỄN NHỰT XUÂN DUNG Ths. TRƯƠNG VĂN PHƯỚC ……………………………... Cần Thơ, Ngày ……Tháng …….Năm …… DUYỆT CỦA KHOA NÔNG NGHIỆP VÀ SINH HỌC ỨNG DỤNG ……………………………………… iii LỜI CẢM TẠ Con xin vô cùng biết ơn bà nội, cha và mẹ những đấng sinh thành đã sinh ra con, nuôi nấng, dạy dỗ, yêu thương và dành trọn tình cảm cho con. Cảm ơn chị hai và anh ba đã quan tâm chăm sóc và động viên em trong suốt thời gian qua, đã tiếp cho em sức mạnh để vượt qua mọi khó khăn. Em xin chân thành cảm ơn: Toàn thể quý thầy cô trong bộ môn Chăn nuôi - Thú Y đã tận tình hướng dẫn, chỉ dạy và truyền đạt cho em những kiến thức vô cùng quý báo. Cô Nguyễn Thị Kim Đông đã hết lòng chỉ dạy và hướng dẫn em trong suốt quá trình học tập. Cô Nguyễn Nhựt Xuân Dung đã tận tình dạy dỗ, hướng dẫn và truyền đạt cho em nguồn kiến thức quý báo trong suốt quá trình học tập, tạo điều kiện tốt nhất để em hoàn thành tốt đề tài này. Thầy Trương Văn Phước chủ trại chăn nuôi gà đẻ trứng thương phẩm ở xã Trung An - Tp. Mỹ Tho - tỉnh Tiền Giang đã tận tình hướng dẫn và tạo mọi điều kiện để em hoàn thành tốt thí nghiệm. Tất cả anh em ở trại đã giúp đỡ trong suốt thời gian thí nghiệm. Chị Ngô Thị Minh Sương và tất cả các bạn ở phòng thí nghiệm dinh dưỡng đã tận tâm giúp đỡ và chia sẻ những buồn vui và khó khăn trong thời gian qua. Các anh chị và bạn bè trong ngành Chăn Nuôi - Thú Y đã giúp đỡ và sát cánh cùng tôi trong suốt quá trình học tập. Cuối lời, xin chúc mọi người nhiều sức khỏe và có nhiều niềm vui trong cuộc sống! Cần Thơ, Ngày …..Tháng …..Năm ….. Sinh viên thực hiện NGUYỄN VĂN CHUẨN i Tóm Lược Một thí nghiệm được thực hiện để đánh giá khả năng ảnh hưởng của các mức độ protein lên năng suất sinh sản của gà Ác từ 24-33 tuần tuổi. Thí nghiệm được bố trí theo thể thức hoàn toàn ngẫu nhiên với 4 nghiệm thức (NT) là đối chứng (NTDC) có 16,0% CP, NT1 có 15,5% CP (CPT), NT2 có 16,5% CP (CPV) và NT3 có 17,5% CP (CPC), được lập lại 10 lần. Các chỉ tiêu theo dõi gồm tỉ lệ đẻ, tiêu tốn thức ăn, khối lượng trứng và hiệu quả sử dụng thức ăn. Các mức độ protein không ảnh hưởng lên tỉ lệ đẻ của gà Ác (P=0,18). Tỉ lệ đẻ của các nghiệm thức lần lượt là 57,16% (DC); 58,29% (CPT); 54,76% (CPV) và 56,44% (CPC). Khối lượng trứng cũng không bị ảnh hưởng bởi các mức độ protein (P=0,76). Khối lượng trứng của các nghiệm thức lần lượt là 34,48 (DC); 34,25 (CPT); 34,74 (CPV) và 34,67 (CPC). Tương tự các mức độ protein cũng không ảnh hưởng lên hiệu quả sử dụng thức ăn của gà Ác (P=0,15), kết quả lần lượt là 2,97 (DC); 2,90 (CPT); 3,02 (CPV) và 2,86 (CPC). Tuy nhiên các mức độ protein có ảnh hưởng lên tiêu tốn thức ăn, g/ngày (P<0,01) cao nhất ở NTDC là 58,36 g/ngày và thấp nhất ở CPC là 55,60 g/ngày. Các chỉ tiêu về chất lượng trứng như: CS hình dáng, CS lòng trắng đặc, CS lòng đỏ, đơn vị Haugh và các tỷ lệ về các phần của trứng cũng như độ dày vỏ đều không có ý nghĩa thống kê. Chỉ riêng màu lòng đỏ có ý nghĩa thống kê (P<0,01), cao nhất là CPV và thấp nhất là NTDC. Hiệu quả kinh tế: CPT có hiệu quả kinh tế cao nhất 11.552.222 đồng và thấp nhất là NTDC có hiệu quả kinh tế là 8.640.050 đồng. Nên sử dụng thức ăn có mức protein 15,5% cho gà Ác đẻ trứng thương phẩm ăn vì với khẩu phần này gà có tỷ lệ đẻ cao, hiệu quả sử dụng thức ăn tốt và đem lại hiệu quả kinh tế cao. ii LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của bản thân. Các số liệu, kết quả trình bày trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào trước đây. Tác giả luận văn NGUYỄN VĂN CHUẨN iii MỤC LỤC LỜI CẢM TẠ ..................................................................................................i Tóm Lược .......................................................................................................ii LỜI CAM ĐOAN ......................................................................................... iii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ......................................................................vi DANH MỤC BẢNG.....................................................................................vii DANH MỤC HÌNH .....................................................................................viii Chương 1: GIỚI THIỆU .................................................................................1 Chương 2: TỔNG QUAN TÀI LIỆU ..............................................................2 2.1 Đặc điểm ngoại hình và khả năng sản xuất của một số giống gà nuôi thả vườn ở Việt Nam.............................................................................................2 2.1.1 Gà Tàu Vàng ..........................................................................................2 2.1.2 Gà Ta .....................................................................................................2 2.1.3 Gà ta lai miên .........................................................................................2 2.1.4 Gà ta lai rừng..........................................................................................2 2.1.5 Gà Nòi (còn gọi là gà chọi).....................................................................2 2.1.6 Gà Tre ....................................................................................................3 2.1.7 Gà Ác .....................................................................................................3 2.2 Một số đặc điểm về giống gà Ác ...............................................................3 2.3 Đặc điểm cấu tạo và sinh lý tiêu hóa của gia cầm ......................................4 2.3.1 Mỏ và xoang miệng................................................................................5 2.3.2 Thực quản và diều ..................................................................................6 2.3.3 Hệ dạ dày ...............................................................................................6 2.3.4 Ruột .......................................................................................................7 2.4 Bộ phận sinh dục của gia cầm mái và sự hình thành quả trứng ..................9 2.5 Nhu cầu dinh dưỡng của gia cầm.............................................................12 2.5.1 Protein được cấu tạo từ các acid amin...................................................12 2.5.2 Năng lượng...........................................................................................14 2.5.4 Chất khoáng ........................................................................................15 2.6 Nhu cầu protein cho gà mái đẻ ................................................................16 2.6.1 Yêu cầu protein cho sản xuất trứng.......................................................16 2.6.2 Tỷ lệ năng lượng và protein đối với gia cầm.........................................17 2.6.3 Ảnh hưởng của mức protein trong khẩu phần đến năng suất của gà mái đẻ ..................................................................................................................17 2.7 Nguồn cung cấp protein...........................................................................18 Chương 3: PHƯƠNG TIỆN VÀ PHƯƠNG PHÁP THÍ NGHIỆM ...............20 3.1 Phương tiện thí nghiệm ...........................................................................20 3.1.1 Địa điểm thí nghiệm .............................................................................20 3.1.2 Chuồng trại...........................................................................................20 3.1.3 Động vật thí nghiệm .............................................................................21 3.1.4 Thức ăn thí nghiệm và các khẩu phần thí nghiệm .................................21 3.1.5 Dụng cụ thí nghiệm ..............................................................................23 3.2 Phương pháp thí nghiệm..........................................................................23 3.2.1 Bố trí thí nghiệm ..................................................................................23 3.2.2 Chăm sóc nuôi dưỡng...........................................................................23 3.2.3 Phòng bệnh...........................................................................................23 iv 3.2.4 Cách lấy mẫu trứng ..............................................................................23 3.3 Các chỉ tiêu theo dõi................................................................................24 3.3.1 Tăng trọng gà mái đẻ............................................................................24 3.3.2 Tỷ lệ đẻ ................................................................................................24 3.3.3 Tiêu tốn thức ăn, g/gà/ngày ..................................................................24 3.3.4 Tiêu tốn thức ăn, g/gà/trứng..................................................................25 3.3.5 Khối lượng trứng, g và khối lượng trứng, g/gà/ngày.............................25 3.3.6 Hiệu quả sử dụng thức ăn .....................................................................25 3.4 Chỉ tiêu về chất lượng trứng ...................................................................25 3.5 Hiệu quả kinh tế ......................................................................................26 3.6 Xử lý số liệu............................................................................................26 Chương 4: KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN .....................................................27 4.1 Nhận xét chung về đàn gà trong thời gian thí nghiệm ..............................27 4.2 Ảnh hưởng của các mức độ protein lên năng suất và chất lượng trứng.....27 4.2.1 Ảnh hưởng của các mức độ protein lên tỉ lệ đẻ, tăng trọng và hiệu quả thức ăn ..........................................................................................................27 4.2.2 Ảnh hưởng các mức độ protein lên tiêu tốn thức ăn, dưỡng chất và năng lượng ăn vào. ................................................................................................29 4.2.3 Ảnh hưởng các mức độ protein lên chất lượng trứng ............................31 4.3 Hiệu quả kinh tế của các khẩu phần trong thí nghiệm ..............................34 Chương 5: KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ..........................................................36 5.1 Kết Luận .................................................................................................36 5.2 Đề Nghị...................................................................................................36 TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................................37 PHỤ LỤC v DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Ký hiệu Giải thích EE Béo thô Ca Canxi CS Chỉ số CP Đạm thô HQTA Hiệu quả sử dụng thức ăn KL Khối lượng ME Năng lượng trao đổi NT Nghiệm thức CP T Nghiệm thức 1 có mức protein 15,5% CP V Nghiệm thức 2 có mức protein 16,5% CP C Nghiệm thức 3 có mức protein 17,5% NTDC Nghiệm thức đối chứng có mức protein 16,0% P Phospho TTTA Tiêu tốn thức ăn DM Vật chất khô NDF Xơ trung tính vi DANH MỤC BẢNG Bảng Tên bảng Trang 2.1 Khả năng sinh trưởng của gà Ác Việt Nam 4 2.2 Kích thước hạt sỏi bổ sung cho gà 7 2.3 Một số enzyme phát hiện trong ống tiêu hóa của gia cầm 8 2.4 Độ dài của các đoạn ruột ở gia cầm 9 2.5 Một số vitamin và khoáng cho từng giai đoạn của gà 16 2.6 Thành phần acid amin của vài loại thức ăn 19 3.1 Công thức phối hợp khẩu phần thức ăn 22 3.2 Thành phần hóa học và dưỡng chất thức ăn của các khẩu phần 22 4.1 Ảnh hưởng các mức độ protein lên tỉ lệ đẻ, tăng trọng và hiệu quả thức ăn 28 4.2 Ảnh hưởng các mức độ protein lên tiêu tốn thức ăn, dưỡng chất và năng lượng ăn vào. 30 4.3 Ảnh hưởng các mức độ protein lên chất lượng trứng 33 4.4 Hiệu quả kinh tế của các nghiệm thức ứng từng khẩu phần. 34 vii DANH MỤC HÌNH Hình Tên hình Trang 2.1 Gà Ác 3 2.2 Cấu tạo hệ tiêu hóa của gà 5 2.3 Cấu tạo cơ quan sinh dục của gia cầm mái 10 3.1 Trại gà nuôi thí nghiệm 20 3.2 Hệ thống máng ăn, máng uống 20 3.3 Gà nuôi thí nghiệm 21 3.4 Thức ăn trộn cho gà Ác (trái), thức ăn của công ty CP (phải) 21 3.5 Thức ăn của từng nghiệm thức 22 3.6 Trứng gà Ác 24 4.1 Ảnh hưởng các mức protein lên khối lượng trứng và hiệu quả sử dụng thức ăn. 28 4.2 Ảnh hưởng các mức protein lên tỷ lệ đẻ và mức tăng trọng. 29 4.3 Các mức tiêu tốn thức ăn 30 4.4 Ảnh hưởng các mức protein lên mức năng lượng và số lượng protein ăn vào lên các khẩu phần thí nghiệm. 31 4.5 So sánh chỉ số hình dáng và chỉ số Haugh của từng nghiệm thức. 32 4.6 Sự khác biệt về màu lòng đỏ giữa các nghiệm thức. 33 viii Chương 1: GIỚI THIỆU Ngày nay, ở nước ta chăn nuôi đã có nhiều bước tiến đáng kể trong nền kinh tế nông nghiệp. Trong đó, chăn nuôi gia cầm đang chiếm giữ một vai trò quan trọng và ngày càng phát triển mạnh mẽ theo con đường công nghiệp hóa với việc ứng dụng nhiều tiến bộ khoa học kỹ thuật hiện đại. Vì chăn nuôi gia cầm đã và đang cung cấp cho thị trường một lượng lớn sản phẩm thịt, trứng giàu dưỡng chất và nguồn năng lượng dồi dào. Để nâng cao được chất lượng cuộc sống, đáp ứng được nhu cầu ngày càng cao của người tiêu dùng mà nhiều nghiên cứu về nhu cầu dinh dưỡng trên vật nuôi, những phát hiện mới về các giống vật nuôi quý hiếm nói chung hay các giống gia cầm có sản phẩm tạo ra giàu dưỡng chất nói riêng được thực hiện. Gà Ác là một trong những giống gà quý, có nguồn thực phẩm tạo ra từ thịt và trứng rất giàu dinh dưỡng được người tiêu dùng ưa chuộng. Tuy nhiên giống gà này chỉ được nuôi phổ biến ở các tỉnh Đồng Bằng Sông Cửu Long nhất là ở các tỉnh Tiền Giang, Long An và Trà Vinh. Không như các giống gà khác, gà Ác chỉ được đại đa số các nhà chăn nuôi nuôi để lấy thịt vì thịt gà Ác rất thơm ngon và bổ dưỡng, nó có chứa nhiều vị thuốc có thể trị được nhiều loại bệnh khác nhau còn với mô hình nuôi lấy trứng thì chưa được phổ biến rộng. Nhưng đây cũng là mô hình nuôi đem lại hiệu quả kinh tế khá cao vì sản phẩm từ trứng gà Ác cũng chứa nhiều dưỡng chất thiết yếu cho cơ thể đáp ứng được nhu cầu của người tiêu dùng, đồng thời thì giá thành mỗi trứng gà Ác cũng tương đối cao hơn các giống gà chuyên trứng khác. Từ trước đến nay, đã có nhiều nghiên cứu về nhu cầu dinh dưỡng với các mức năng lượng và các mức protein lên khả năng đẻ trứng hay sản xuất thịt ở nhiều giống gà như: gà tàu vàng, gà nòi và các giống gà công nghiệp khác… Nhưng chưa có một nghiên cứu cụ thể nào về khả năng ảnh hưởng của các mức protein lên năng suất sinh sản của gà Ác. Vì protein là một trong những nguồn dưỡng chất thiết yếu có trong khẩu phần thức ăn của các giống vật nuôi với nhiều tỷ lệ khác nhau tùy vào mục đích sản xuất các giống vật nuôi. Và ở gia cầm nói chung hay gà Ác nói riêng, protein có ảnh hưởng trực tiếp lên khả năng sinh trưởng của gà ở từng giai đoạn và vào từng mục đích sản xuất khác nhau như: giai đoạn gà con, gà trưởng thành, gà hậu bị và gà đẻ trứng… Chính vì lý do đó mà chúng tôi tiến hành thí nghiệm “ Ảnh hưởng các mức protein lên năng suất sinh sản của gà Ác” với mục tiêu đánh giá mức độ ảnh hưởng của protein lên tỉ lệ đẻ, mức tiêu tốn thức ăn, chất lượng trứng và hiệu quả sử dụng thức ăn của gà Ác. 1 Chương 2: TỔNG QUAN TÀI LIỆU 2.1 Đặc điểm ngoại hình và khả năng sản xuất của một số giống gà nuôi thả vườn ở Việt Nam 2.1.1 Gà Tàu Vàng Gà tàu vàng là giống gà được nuôi phổ biến ở các tỉnh Nam Bộ, có lông màu vàng, chân vàng, mỏ vàng, đa số gà có mào lá đơn (bản lớn xụ một bên), chân có phủ một hàng lông ngắn từ gối trở xuống khớp ngón chân. Lúc trưởng thành gà trống nặng 2,2-2,5 kg, gà mái nặng 1,8-2,0 kg. Sản lượng trứng bình quân 70-90 quả/năm, khối lượng trứng nặng 45-50 g, mỗi đợt đẻ 18-20 quả thì ấp, gà nuôi con giỏi, thịt thơm ngon, giá bán cao (Nguyễn Văn Thưởng, 2004). 2.1.2 Gà Ta Gà ta có vóc dáng giống gà Tàu vàng nhưng nhỏ con hơn, lông cũng màu vàng, chân màu vàng và không có lông. Gà mái ta thường chân thấp, lông cánh màu vàng, nhưng chót cánh và chót đuôi lông màu đen. Khối lượng cơ thể lúc 6-7 tháng tuổi của gà mái nặng là 1,6-1,8 kg, gà trống nặng 2,0 kg. Sản lượng trứng của gà ta là 60-70 quả/năm, mỗi đợt đẻ của gà từ 13-15 trứng, gà ấp trứng và nuôi con giỏi (Việt chương, 2003). 2.1.3 Gà ta lai miên Thường gặp ở vùng Tây Ninh, vùng giáp Miên. Đầu to, vừa phải, mỏ màu vàng nhạt hoặc đen, mão hoa dâu, mắt màu nâu đen. Thân mình nhỏ, 12 tháng tuổi trống nặng 2-2,1 kg, mái nặng 1,6-1,65 kg. Khả năng chống bệnh tốt. Năng suất tương tự gà Ta vàng (Hội chăn nuôi Việt Nam, 2004). 2.1.4 Gà ta lai rừng Thường gặp ở huyện Bình Long tỉnh Bình Phước. Đầu con trống khá to, cổ dài, gốc sống mỏ có pha màu đen. Trống có màu đơn, mào mái hình hạt đậu, tích đỏ, dái tai trắng, chân màu chì. Sản lượng trứng 50-70 quả. Khối lượng trứng bé 28-29 g. Khả năng chịu đựng rất cao (Hội Chăn Nuôi Việt Nam, 2004). 2.1.5 Gà Nòi (còn gọi là gà chọi) Số lượng không nhiều, rải rác nhiều nơi, thường nuôi để đi thi gà chọi. Vùng Hóc Môn và các tỉnh miền Đông thường cho lai với gà ta để nuôi lấy thịt (Hội chăn nuôi Việt Nam, 2004). Gà nòi có bộ lông phát triển đầy đủ với cựa bén nhọn và dài. Gà có khuôn mặt rất “ bảnh gà” và da mặt mỏng, mắt gà nhỏ và tròn, mí mắt mỏng. Gà mọc cựa rất nhanh, hình thể gà rất bén nhọn và dài. Lông phủ kín toàn 2 thân, lông cổ mọc dài thành bờm và lông mã mọc dài phủ xuống hai bên hông trông rất đẹp. Đuôi là loại lông ống nhỏ mềm mại, khó gãy, các lông phủ đuôi mọc dài và cong vòng như lông đuôi chim phụng (Hội Gà Nòi Việt Nam, 2004). Lúc trưởng thành, gà trống nặng 2,5-3,0 kg, gà mái nặng 1,8-1,9 kg, sản lượng trứng bình quân 50-60 quả/năm, vỏ trứng màu hồng, da gà vàng thịt thơm ngon. Ngoài ra trong đàn gà người ta có thể chọn ra những gà trống tốt để bán gà đá giá cao (Hội Chăn Nuôi Việt Nam, 2004). Gà nòi có sức khỏe tốt nhưng đẻ ít, khả năng tăng đàn chậm được người dân nuôi để làm gà chọi trong các lễ hội (Phạm Tấn Nhã, 2010). 2.1.6 Gà Tre Gà Tre là gà giống gà nhỏ con có màu sắc lông sặc sỡ, nhanh nhẹn, thịt thơm ngon, nhiều nơi nuôi để làm cảnh. Khối lượng cơ thể trưởng thành ở gà mái 0,6- 0,7 kg, gà trống 0,8-1,0 kg. Gà mái đẻ bình quân 70 quả/năm. Số lượng trứng trung bình là 11 quả/ổ. Tuổi đẻ trứng trung bình 148 ngày (Hoàng Toàn Thắng et al., 2004). 2.1.7 Gà Ác Gà ác nhỏ con có lông trắng tuyền, mỏ và da đen, chân có năm ngón đen xanh. Khối lượng lúc cơ thể trưởng thành ở con mái là 0,5-0,8 kg, con trống 0,7-0,8 kg. Sản lượng trứng 70-80 quả/năm, mỗi đợt gà đẻ 8-12 quả. Người ta nuôi gà Ác làm thuốc hoặc chế biến như một món ăn đặc sản. Hiện nay giống gà này bị pha tạp với một số giống gà khác như: gà Tàu vàng, gà Nòi, gà Tre…(Nguyễn Hữu Vũ et al., 2003). 2.2 Một số đặc điểm về giống gà Ác Hình 2.1: Gà Ác 3 Gà Ác là một giống gà đặc biệt ở nước ta, chúng chủ yếu được nuôi nhiều ở những vùng nông thôn Miền Nam. Gần đây chúng được nuôi nhiều ở Miền Bắc. Gà Ác có đầu nhỏ, cổ ngắn và có mỏ màu đen. Toàn thân có màu lông trắng. Da có màu đen, chân có màu xám xanh, bàn chân có năm ngón (được gọi là ngũ trảo). Gà Ác dễ nuôi, thích ứng với nhiều phương thức nuôi dưỡng khác nhau, thích nghi với điều kiện tự nhiên của nước ta, có khả năng kiếm mồi tốt và có tỷ lệ nuôi sống cao. Đây là giống gà nhỏ thường được nuôi để ăn thịt, thịt gà được coi là loại thức ăn để bồi bổ sức khỏe. Xương gà cũng có màu xám đen, gà được nuôi đến khi đạt được trọng lượng cơ thể khoảng 250-300g là bán được. Gà Ác được nuôi theo đàn nhỏ trong các hộ dân. Theo Đào Đức Long (2004), thì gà Ác có các chỉ tiêu năng suất sau: khối lượng cơ thể ở tuổi trưởng thành con trống đạt 700-800 g và con mái từ 500-600 g. Sản lượng trứng đạt từ 80-90 trứng/năm, khối lượng trứng từ 20-30 g. Tỷ lệ trứng có phôi 90%. Tỷ lệ nở trên tổng số trứng ấp tự nhiên 70-80% và tỷ lệ nuôi sống gà con là 90%. Khối lượng cơ thể lúc giết thịt được 50-60 ngày tuổi là 250-300 g. Tiêu tốn thức ăn để tăng 1 kg thể trọng đến lúc giết thịt là 0,8-3,2 kg. Nhưng theo Nguyễn Văn Thiện et at. (1999) thì gà Ác có sức sống cao, tỷ lệ nuôi sống từ 1 ngày đến 56 ngày tuổi trung bình đạt 95-98%, cá biệt có đàn đạt 100%. Trọng lượng lúc mới nở là 16,3-16,5 g, 60 ngày tuổi là 299 g và 120 ngày tuổi đạt 639-757 g. Bảng 2.1: Khả năng sinh trưởng của gà Ác Việt Nam Chỉ tiêu Đơn vị Tỷ lệ nuôi sống (0-8 tuần tuổi) % Khối lượng cơ thể một ngày tuổi g Khối lượng cơ thể 8 ngày tuổi g Khối lượng cơ thể 9 ngày tuổi g Sinh trưởng tuyệt đối cao nhất (9 tuần tuổi) g Tỷ lệ thịt xẻ (8 tuần tuồi) % Tỷ lệ thịt lườn (8 tuần tuổi) % Tỷ lệ thịt đùi (8 tuần tuổi) % Tiêu tốn thức ăn giai đoạn 8 tuần tuổi kg Trung bình 95,5 18,5-18,8 309,6-370,4 378,6-446,9 9,8-13,8 69,5 17,0 20,1 3,23 Nguồn: Trần Thị Mai Phương et al, (2009). 2.3 Đặc điểm cấu tạo và sinh lý tiêu hóa của gia cầm Sự tiêu hóa ở gia cầm về cơ bản có những điểm đặc biệt có liên quan đến những đặc điểm khác nhau về hình thái sinh lý của lớp chim so với động vật có vú. Sự thích nghi của gia cầm để bay lượn được đáp ứng bằng những biến đổi nhất định của cơ quan tiêu hóa (Lê Hồng Mận và Bùi Lan Minh, 1989). 4 Cấu tạo chung của bộ máy tiêu hóa của gia cầm bao gồm: mỏ, xoang miệng, hầu, thực quản, diều, hệ dạ dày (dạ dày tuyến, dạ dày cơ), ruột non (tá tràng, không tràng, hồi tràng), ruột già (manh tràng, trực tràng) và lỗ huyệt (Dương Thanh Liêm, 2003). 1-Thực quản; 2-diều; 3- dạ dày tuyến; 4-dạ dày cơ; 5-lá lách; 6-túi mật; 7-gan; 8-ống mật; 9-tuyến tụy; 10-ruột hồi manh tràng; 11-ruột non; 12-manh tràng; 13-ruột già; 14-lỗ huyệt. Hình 2.2: Cấu tạo hệ tiêu hóa của gà 2.3.1 Mỏ và xoang miệng Khác với động vật có vú ở chỗ gia cầm có mỏ được bọc bởi một lớp sừng cứng có cấu tạo đặc biệt tùy theo loài. Ở gà mỏ nhọn, thích nghi cho việc mổ rỉa. Lấy thức ăn trên cạn. Ở vịt mỏ dẹp đầu mỏ có mấu cứng như móng tay, riêng mỏ có khía cho nước thoát ra khi chúng lấy thức ăn trong nước. Mỏ loài chim có hai tác dụng: vừa để lấy thức ăn, vừa để kìm giữ khi tiến hành giao phối, vừa để làm vũ khí chiến đấu tự vệ. Nó không thích hợp cho sự nhai nghiền thức ăn như ở động vật có vú. Cũng chính vì lẽ đó khi nuôi gà theo lối công nghiệp, mật độ cao, những sơ xuất trong kỹ thuật như khẩu phần ăn thiếu protein, thiếu muối, thiếu xơ hoặc muối quá chật, quá nóng… có thể dẫn đến sự cắn mổ ăn thịt lẫn nhau (Cannibalismus) gây tổn thất lớn trong chăn nuôi (Dương Thanh Liêm, 2003). Xoang miệng: trong xoang miệng có lưỡi và hệ thống tuyến nước bọt rất phong phú và phức tạp hơn động vật có vú. Về mặt giải phẩu có thể phân biệt làm 8 loại tuyến khác nhau: tuyến hàm trên (Maxilary), tuyến cạnh lỗ mũi (Palatine), tuyến trên hầu (Spheno-pterygoid), tuyến giữa miệng và hầu (Anterior submandibular), tuyến sau xoang miệng (Posterior Submandibular), tuyến dưới lưỡi (Lingual), tuyến trước thanh quản (Crico-arytenoid), tuyến khóe miệng (Small) (Dương Thanh Liêm, 2003). 5 2.3.2 Thực quản và diều Thực quản: ống thực quản ở gia cầm dài hơn so với động vật có vú. Đoạn ống thực quản phía trước xoang ngực được phình to ra thành một cái túi chứa thức ăn gọi là diều, sau đó nhỏ lại bình thường và nói với dạ dày tuyến (Dương Thanh Liêm, 2003). Trong tất cả các khoan của thực quản đều được phủ một lớp nhầy gấp nếp. Trong bề dày của nó các tuyến nhầy hình ống. Các tuyến của ống thực quản tiết ra chất nhày thấm ướt bề mặt của vỏ nhày làm viên thức ăn di chuyển dễ dàng trong diều, các tuyến nhày chỉ có ở thành phía trên chổ tiếp giáp với thực quản (Lê Hồng Mận và Bùi Lan Hương Minh, 1989). Hình thức giữa thực quản và diều của gà rất dễ phân biệt lúc no cũng như lúc đói. Trong khi đó ở vịt khó phân biệt giữa diều và thực quản. Diều là nơi dự trữ và điều tiết thức ăn đi qua trong ống tiêu hóa. Ngoài ra nó còn tiết ra dịch để thấm ướt và làm mềm thức ăn để chuẩn bị cho việc tiêu hóa thức ăn ở dạ dày. Đặc biệt ở chim bồ câu diều còn tiết ra sữa để nuôi con. Thức ăn lưu lại trong diều tùy thuộc vào lượng thức ăn ăn vào, cỡ hạt thức ăn và số lượng thức ăn đang có trong có dạ dày cơ (Võ Ái Quốc, 2013). 2.3.3 Hệ dạ dày Dạ dày tuyến: nằm trước dạ dày cơ, có dung tích nhỏ. Thời gian thức ăn nằm ở đây cũng rất ngắn. Tại đây có các tuyến tiết ra HCl và tiền enzyme pepsinogen, sau đó nó được hoạt hóa thành enzyme pepsin trong môi trường acid (pH=2,5) để bắt đầu tiêu hóa protein (Robert, 2008). Trong dạ dày tuyến có nhiều mục nhỏ mắt thường có thể nhìn thấy, đó là cửa đổ ra của các ống tuyến dịch vị, mỗi đơn vị tuyến cũng có cấu tạo giống như tuyến dịch vị của động vật có vú. Trong nang tuyến cũng có 2 loại tế bào: một loại thật to tiết ra acid HCl và một loại nhỏ tiết ra tiền enzyme pepsingen. Thức ăn đi qua đây được thấm ướt bởi dịch vị và tiếp tục được chuyển xuống dạ dày cơ để tiêu hóa tiếp. Một khi dạ dày tuyến bị tổn thương như dịch tả, gumboro, dạ dày tuyến bị tổn thương thì khả năng tiêu hóa protein cũng giảm (Dương Thanh Liêm, 2003). Dạ dày cơ: thường được gọi là mề, là một bộ phận của dạ dày có cấu tạo đặc biệt chỉ có ở loài chim. Nếu so sánh với dạ dày tuyến thì dạ dày cơ có dung tích lớn hơn. Trong niêm mạc dạ dày cơ có lót một lớp tế bào sừng hóa rất cứng để chống lại sự va đập, xay xát khi mề nghiền thức ăn. Phần dưới của lớp tế bào này là lớp tế bào tăng sinh để thay thế cho lớp tế bào thượng bì bên trên bị bào mòn. Trên bề mặt của lớp tế bào này có nhiều gai nhỏ nhô lên là cho niêm mạc trở nên nhám hơn. Người ta gọi những răng nhỏ này là “răng mề”. Dưới kính hiển vi, mỗi răng mề có tuyến nhờn ở cạnh rất nhỏ. Qua khỏi 6 lớp tế bào tăng sinh là lớp mô cơ rất phát triển, màu đỏ sậm. Nhờ có hệ thống này, giúp cho mề co bóp rất mạnh, nghiền nát thức ăn chuẩn bị cho tiêu hóa thức ăn ở ruột. Mề co bóp có chu kỳ, tùy theo tính chất thức ăn mà chu kỳ co bóp thay đổi. Để giúp cho việc nghiền thức ăn loài chim thường ăn những hạt sỏi nhỏ granit. Nếu thiếu sỏi thì làm khả năng tiêu hóa thức ăn hạt trên 10%. Khi gà ăn xơ nhiều hoặc ăn lông thì sỏi giúp nghiền nát nhanh hơn, gà tiêu thụ thức ăn nhiều hơn (Dương Thanh Liêm, 2003). Trong thực hành chăn nuôi gà công nghiệp, một số tác giả đề nghị nên trộn với tỷ lệ thấp cát to hạt vào thức ăn hoặc thỉnh thoảng cho ăn sỏi một lần với kích cỡ như sau: Bảng 2.2: Kích thước hạt sỏi bổ sung cho gà Tuổi của gà Gà con dưới 5 tuần tuồi Gà giò 5-12 tuần tuổi Gà trưởng thành Kích thước đường kính hạt sỏi 1-2 mm 3-4 mm 4-6 mm Nguồn: Dương Thanh Liêm (2003) trích dẫn từ Bogre (1964). Ngoài tự nhiên thì gà chọn những viên sỏi có kích cỡ thích hợp để ăn. Tùy theo tính chất của hạt sỏi mà độ bền trong môi trường dịch vị có chứa HCl khác nhau. Tùy theo ta cho gia cầm ăn liên tục sỏi hay cách quảng mà viên sỏi tồn tại ở dạ dày mau hay lâu. Nếu cho gia cầm ăn một lần sỏi granit thì nó có thể tồn tại đến 8-12 tháng. Nếu cho ăn tự do thì hạt sỏi mới sắt cạnh sẽ thay thế hạt cũ. Như vậy một năm một con gà mái có thể ăn 2kg sỏi. Một số quan sát trong thực tế cho thấy nếu thiếu sỏi thì gia cầm có thể ăn những mảnh vỡ thủy tinh hoặc đinh gây thương tích cho dạ dày cơ. Nếu trong dạ dày không có sỏi, khẩu phần thiếu xơ, gà ăn lông và chất độn chuồng thì có thể làm tắt nghẽn dạ dày cơ, làm giảm sức ăn của gia cầm (Dương Thanh Liêm, 2003). Như vậy nhiệm vụ chính của dạ dày cơ là tiêu hóa cơ học. người ta dã tiến hành thí nghiệm cắt bỏ dạ dày cơ nói trực tiếp dạ dày tuyến với tá tràng và cho gà ăn thức ăn được nghiền mịn, nhận thấy gà vẫn sống bình thường và sản xuất trứng bình thường (Dương Thanh Liêm, 2003). 2.3.4 Ruột Ruột gia cầm được chia làm 2 phần: ruột non và ruột già. Ruột non: là một ống dài có độ rộng hẹp khác nhau, dựa vào hình thái của nó, người ta chia ra làm 3 đoạn khác nhau. Đoạn trên là một ống lớn có hình dạng chữ U gọi là tá tràng (Duodenum). Sự tiêu hóa hóa học bởi enzym cơ thể và sự hấp thu diễn ra rất mãnh liệt ở đây. Đoạn ruột non giữa (Jejinum) bắt đầu từ cuối tá tràng nơi đổ ra của 4 ống tuyến (2 tuyến từ gan và 2 tuyến từ 7 tụy) đến chổ cuốn noãn hoàng (tương đương cuốn rốn ở động vật có vú). Đoạn ruột non cuối (Ileum) bắt đầu từ cuốn noãn hoàng đến ngã tư manh tràng (Dương Thanh Liêm, 2003). Dưới tác dụng của các loại enzyme từ dịch vị, dịch ruột, dịch tụy và dịch mật, đại bộ phận như các chất dinh dưỡng các chất bột đường, protein, lipit được tiêu hóa và hấp thu. Những mảnh thức ăn còn cứng chưa được nghiền kỹ được đưa ngược trở lại dạ dày cơ nhờ vào sự nhu động ngược của ruột non để dạ dày cơ nghiền tiếp (Dương Thanh Liêm, 2003). Vì lẽ đó nên niêm mạc của dạ dày cơ có màu vàng của mật. Thời gian tiêu hóa ở ruột non kéo dài khoảng từ 6-7 giờ. Sự hấp thu dưỡng chất ở ruột non bắt đầu từ tá tràng, song mạnh nhất là ở đoạn hồi ruột non giữa (Jejunum). Bảng 2.3: Một số enzyme phát hiện trong ống tiêu hóa của gia cầm Vị trí Dịch tiết phân Tên enzyme Cơ chất enzym Sản phẩm thủy phân tác động cuối cùng Miệng Nước bọt Diều Dịch diều Dạ dày Dịch vị HCl tuyến Ptyalin (ít) Lactase* Pepsine Tinh bột Latose Protein Maltose (rất ít) Glucose, lactose Pepton Tuyến tụy Dịch tụy Ruột Dịch ruột Gan Dịch mật Amylase Lipase Trysine Enterokinase Disacchrase Nuclease Acid mật và sắc tố mật Tinh bột Lipid Pepton Trysinogen Disacharid Acid nucleic Lipid Glucose Acid béo, glycerine Acid amin Trypsin Monosacchrarid Ribose, deroxyribose Lipid nhũ hóa thành hạt nhỏ, hấp thụ trực tiếp Nguồn: Dương Thanh Liêm (2003) trích dẫn từ Bell Freeman. Sự hấp thụ các dưỡng chất trong đường tiêu hóa của gia cầm rất khẩn trương. Điều này thể hiện qua mật độ lông nhung trên 1cm2 ở ruột non gia cầm rất lớn, hơn tất cả các loài gia súc khác. Chất bột đường tiêu hóa nhanh và hấp thu nhanh ở giai đoạn trên của ruột non, protein phân giải thành acid amin chậm hơn nên nó được hấp thu nhiều nhất ở đoạn kế tiếp của ruột non. Ruột già: ruột già của gia cầm được chia làm ba phần: manh tràng, kết tràng và trực tràng. Manh tràng (Caecum) có cấu tạo thành 2 nhánh đối xứng nhau rất phát triển, chỗ tiếp giáp giữa ruột non và ruột già có van gọi là van hồi manh tràng không cho thức ăn đi ngược từ ruột già lên ruột non. Ở manh tràng có sự lên men vi sinh vật, vì vậy một phần chất sơ dễ tiêu hóa cũng được tiêu hóa ở đây. Song khả năng tiêu hóa chất sơ ở gia cầm có giới hạn. Ở gà chỉ 8 tiêu hóa được 0.1% chất xơ, ở ngỗng thì tiêu hóa chất xơ khá hơn khoảng 3-10%. Chất protein chưa được tiêu hóa ở ruột non, xuống đây nó bị vi sinh vật lên men thối rất mạnh sản sinh ra nhiều chất độc. Vì vậy, việc cho ăn thừa chất đạm cũng không tốt cho gia cầm. Ở manh tràng còn quá trình tổng hợp vitamin nhóm B. có ý nghĩa nhất là vitamin B12, vì lẽ đó trong phân gia cầm chất độn chuồng là nguồn cung cấp B12 rất phong phú, vì vậy chăn nuôi gà thả trên nền có chất độn chuồng, gà ít bị thiếu vitamin B12 hơn so với trường hợp nuôi trên lồng trong trường hợp thức ăn bị giới hạn vitamin B12 hồi tràng và trực tràng (Colon và rectum). Hồi tràng rất kém phát triển nên không thấy rõ ràng về mặt hình thái như trực tràng. Hồi tràng có tác dụng nhu động ngược đưa chất chứa lên manh tràng và từ manh tràng xuống trực tràng để đi vào lỗ huyệt. Mật độ lông nhung ở đây rất thưa thớt nên hấp thu chất dinh dưỡng cũng rất ít, không đáng kể. Ở đây quá trình hấp thu chất khoáng và nước tương đối mạnh. Ngoài ra nó còn hấp thu các sản phẩm lên men như một số acid hữu cơ mạch ngắn, nhưng số lượng không đáng kể. Lỗ huyệt (Cloaca) có cấu tạo gần giống như một cái túi. Ở đây gồm có các cửa đổ vào như: ruột già, hai ống dẫn niệu, dường sinh dục (tử cung của gia cầm mái, ống dẫn tinh của gia cầm trống). Phân và nước tiểu nằm lại ở lỗ huyệt một thời gian, ở đây có quá trình tái hấp thu muối và nước rất mạnh, vì vậy làm cho phân của gia cầm được khô đi, nước tiểu cũng bị cô động lại thành muối urat màu trắng ở đầu cục phân. Nếu cho gia cầm ăn thức ăn dư thừa đạm thì muối urat sinh ra nhiều làm cho phân có màu trắng nhiều hơn, nếu cho gia cầm ăn thiếu chất đạm thì phân có có màu đen nhiều. Bảng 2.4: Độ dài của các đoạn ruột ở gia cầm Các đoạn ruột Gà Vịt Tá tràng 22-35 22-38 Đoạn trên của ruột non (jejunum) 85-120 90-140 Đoạn dưới ruột non (Ileum) 13-18 10-18 Đoạn ruột già 15-25 10-20 Tổng chiều dài ruột 120-250 115-230 Ngỗng 40-49 150-183 20-28 22-34 250-365 Bồ câu 11-12 45-72 8-12 0,3-0,5 70-130 Nguồn: Dương Thanh Liêm (2001) trích dẫn Hoffman – woolker (1966). 2.4 Bộ phận sinh dục của gia cầm mái và sự hình thành quả trứng Cơ quan gia cầm mái gồm nhiều bộ phận hợp thành với những chức năng khác nhau, đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành quả trứng. Buồng trứng: ở gà mái chỉ có buồng trứng bên trái phát triển, buồng trứng bên phải chỉ thấy ở gà 1 ngày tuổi sau đó thoái hóa dần. Buồng trứng nằm ở phía bên phải của khoang bụng, về phía trước và hơi thấp hơn xoang 9