Tài liệu 50735

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Lêi më ®Çu “ Lîi nhuËn lµ chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp ,nã ph¶n ¸nh kÕt cÊu cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ kinh doanh” . C©u nãi ®ã lµ ®óng hay lµ sai ,nhÊt lµ khi nã ®îc ®Æt trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®ang dÇn dÇn trë nªn ®Çy biÕn ®éng nh níc ta ngµy nay .Ph¶i thõa nhËn r»ng ®Ó chóng ta cã thÓ nh×n nhËn ®îc vÊn ®Ò nµy mét c¸ch râ rµng th× ,tríc hÕt chóng ta ph¶i biÕt ®îc: trªn c¸i mµ ngêi ta vÉn thêng hay gäi lµ th¬ng trêng, c¸c ®èi thñ ®ang tranh dµnh nhau c¸i g× ? V©ng ,c©u tr¶ lêi chØ cã thÓ lµ lîi nhuËn . Nh¾c ®Õn lîi nhuËn , ch¾c h¼n ai ai còng biÕt .ThÕ nhng hiÓu ®îc b¶n chÊt cña nã, n¾m ®îc têng tËn nguån gèc cña nã ,biÕt ®îc vai trß cña nã, còng nh nhËn thøc ®îc nh÷ng mÆt tr¸i cña viÖc ch¹y theo lîi nhuËn mét c¸ch mï qu¸ng ;th× kh«ng ph¶i ai ai còng râ .Vµ ®ã cung chÝnh lµ lý do mµ em ®· chän ®Ò tµi nµy ®Ó nghiªn cøu . 1 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 I_ Nguån gèc vµ b¶n chÊt cña lîi nhuËn. 1. Quan niÖm vÒ lîi nhuËn cña c¸c nhµ kinh tÕ häc tríc M¸c . a.Chñ nghÜa träng th¬ng : Chñ nghÜa träng th¬ng lµ t tëng kinh tÕ ®Çu tiªn cña giai cÊp t s¶n trong giai ®o¹n ph¬ng thøc s¶n xuÊt phong kiÕn tan r· vµ chñ nghÜa t b¶n ra ®êi .§øng vÒ mÆt lÞch sö mµ nãi ,giai ®o¹n nµy bao gåm thêi kú tÝch lòy t b¶n nguyªn thñy cña chñ nghÜa t b¶n ,tøc lµ thêi kú tíc ®o¹t b»ng b¹o lùc nÒn s¶n xuÊt nhá vµ tÝch lòy tiÒn tÖ ë ngoµi ph¹m vi c¸c níc ch©u ¢u,b»ng c¸ch ¨n cíp vµ trao ®æi kh«ng ngang gi¸ víi c¸c níc thuéc ®Þa th«ng qua con ®êng ngo¹i th¬ng. ChÝnh v× ®îc ra ®êi trong hoµn c¶nh nh vËy ,mµ nh÷ng ngêi theo chñ nghÜa träng th¬ng cho r»ng : lîi nhuËn lµ kÕt qu¶ cña sù trao ®æi kh«ng ngang gi¸ ,lµ sù lõa g¹t nh chiÕn tranh . Hä cho r»ng kh«ng mét ngêi nµo thu ®îc lîi mµ kh«ng lµm thiÖt kÎ kh¸c .Trao ®æi ph¶i cã mét bªn thua mét bªn ®îc. Tõ nh÷ng t tëng kinh tÕ cña chñ nghÜa träng th¬ng ta dÔ dµng nhËn thÊy h¹n chÕ lín nhÊt cña hä lµ :hä cha biÕt vµ còng kh«ng thõa nhËn quy luËt kinh tÕ .Hä ®¸nh gi¸ cao c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ cña nhµ níc ,dùa vµo chÝnh quyÒn nhµ níc .V× hä cho r»ng chØ cã thÓ dùa vµo nhµ níc míi cã thÓ ph¸t triÓn kinh tÕ . §¸nh gi¸ chñ nghÜa träng th¬ng ,K.Mark vݪt :“ C«ng tr×nh nghiªn cøu lý luËn ®Çu tiªn vÒ ph¬ng thøc s¶n xuÊt hiÖn ®¹i _tøc häc thuyÕt träng th¬ng_nhÊt ®Þnh ph¶i xuÊt ph¸t tõ nh÷ng hÞªn tîng bÒ ngoµi cña qu¸ tr×nh lu th«ng ,khi nh÷ng hiÖn tîng ®ã trë thµnh ®éc lËp trong sù vËn ®éng cña t b¶n th¬ng nghiÖp .V× vËy häc thuyÕt ®ã chØ n¾m c¸i vá bÒ ngoµi cña nh÷ng hiÖn tîng ”.(t b¶n quyÓn 3, tËp 1).K.Marx cßn cho r»ng chñ nghÜa träng th¬ng ®· ®i theo c¸i h×nh th¸i chãi läi cña gi¸ trÞ trao ®æi vµ ®· ®øng trªn lÜnh vùc th« s¬ cña lu th«ng hang hãa ®Ó xem xÐt nÒn s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa. b. Chñ nghÜa träng n«ng: Còng nh chñ nghÜa träng th¬ng ,chñ nghÜa träng n«ng còng xuÊt hiÖn trong khu«n khæ thêi kú qu¸ ®é tõ chÕ ®é phong kiÕn sang chÕ ®é t b¶n chñ nghÜa ,nhng ë giai ®o¹n ph¸t triÓn kinh tÕ trëng thµnh h¬n .§ã lµ thêi kú mµ tÝch lòy ban ®Çu ®· chÊm døt vµ viÖc dïng th¬ng m¹i ®Ó bãc lét c¸c níc thuéc ®Þa ®· mÊt hÕt ý nghÜa ®Æc biÖt cña nã víi t c¸ch lµ nguån lµm giµu cho giai cÊp t s¶n . Chñ nghÜa träng n«ng ®· kh¸i qu¸t hãa nhøng tiÕn bé míi nhÊt trong nÒn kinh tÕ thÕ kû XVIII,xuÊt hiÖn trong cuéc ®Êu tranh chèng chñ nghÜa träng n«ng. Hä cho r»ng ,lîi nhuËn th¬ng nghiÖp cã ®îc ch¼ng qua lµ nhê tiÕt kiÖm c¸c kho¶n chi phÝ th¬ng m¹i .V× theo hä th¬ng m¹i chØ ®¬n thuÇn lµ “viÖc ®æi nh÷ng gi¸ trÞ nµy lÊy nh÷ng gi¸ trÞ kh¸c ngang nh thÕ ”.K.Marx trong khi phª ph¸n chñ nghÜa trong th¬ng còng viÕt : “ngêi ta trao ®æi nh÷ng hµng hãa víi hµng hãa hay nhøng hµng hãa víi tתn tÖ cã cïng gi¸ trÞ víi hµng hãa ®ã,tøc lµ trao ®æi nh÷ng vËt ngang gi¸ ,râ rµng lµ kh«ng ai rót ®îc tõ trong lu th«ng ra nhiÒu gi¸ trÞ ®· bá vµo trong ®ã .VËy gi¸ trÞ thÆng d tuyÖt nhiªn kh«ng thÓ h×nh thµnh ra ®îc ”(T b¶n ,quyÓn 1,tËp 1).§iÒu nµy chøng tá sù trëng thµnh cña c¸c quan ®iÓm kinh tÕ cña ph¸i träng n«ng. VÒ gi¸ trÞ cña chñ nghÜa träng n«ng ,K.Marx nhËn xÐt : “Ph¸i träng n«ng ®· chuyÓn viÖc nghiªn cøu nguån gèc cña gi¸ trÞ thÆng d ,tõ lÜnh vùc lu th«ng vµo lÜnh vùc s¶n xuÊt trùc tiÕp ,vµ do ®ã ®· ®Æt c¬ së cho viÖc ph©n tÝch nÒn s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa”.(T b¶n QuyÓn 4). 2 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Trong c¸c t tëng kinh tÕ mµ hä ph¸t triÓn ,th× häc thuyÕt vÒ “s¶n phÈm rßng” lµ ®iÓm trung t©m,vµ ®îc biÓu hiÖn ®éc ®¸o nhÊt. Theo häc thuyÕt nµy th× s¶n phÈm thuÇn tóy chØ ®îct¹o ra trong n«ng nghiÖp. Cßn c«ng nghiÖp th× “chØ cã tiªu dïng chø hoµn toµn kh«ng cã s¶n xuÊt”.Do ®ã h¹n chÕ cña chñ nghÜa träng n«ng lµ ®· gi¶i thÝch nguån gèc s¶n phÈm thuÇn tóy theo tinh thÇn cña chñ nghÜa tù nhiªn. Ph¸i träng n«ng ®· tÇm thêng hãa kh¸i niÖm cña c¶i, kh«ng thÊy tÝnh 2 mÆt cña nã(hiÖn vËt vµ gi¸ trÞ).Tuy nhiªn nÕu “g¹n ®ôc kh¬i trong”, chóng ta sÏ t×m thÊy c¸i nh©n hîp lý trong häc thuyÕt s¶n phÈm thuÇn tóy cña hä lµ ë chç hä ®· coi s¶n phÈm thuÇn tóylµ s¶n phÈm cña lao ®éng cña ngêi c«ng nh©n lµm thuª, bé phËn nµy ®· biÕn thµnh thu nhËp cña giai cÊp t s¶n vµ ®Þa chñ. c.Trêng ph¸i t s¶n cæ ®iÓn Anh: §Õn cuèi thÕ kû XIV,tÊt c¶ nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ ,x· héi ,khoa häc ,®· chøng tá thêi kú tÝch lòy ban ®Çu cña t b¶n ®· kÕt thóc vµ thêi kú s¶n xuÊt t b¶n b¾t ®Çu.TÝnh chÊt phiÕn diÖn cña häc thuyÕt träng th¬ng trë nªn qu¸ râ rµng ,®ßi hái ph¶i cã lý luËn ®¸p øng sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa .Trªn c¬ së ®ã kinh tÕ chÝnh trÞ häc cæ ®iÓn Anh ra ®êi .Theo Marx ,kinh tÕ chÝnh trÞ häc t s¶n cæ ®iÓn Anh b¾t ®Çu tõ William Petty vµ kÕt thóc ë David Ricado.A c.1. William Petty (1623_1687). K.Marx nhËn xÐt Petty lµ nhµ t tëng nhµ thùc tiÔn lín ,lµ nhµ nghiªn cøu kinh tÕ thiªn tµi cña giai cÊp t s¶n Anh. K.Marx cßn gäi Petty lµ cha ®Î cña kinh tÕ chÝnh trÞ cæ ®iÓn . Trong häc thuyÕt kinh tÕ cña m×nh , vÒ ®Þa t«_mét trong nh÷ng h×nh th¸i biÓu hiÖn cña lîi nhuËn cña c¸c nhµ t b¶n kinh doanh ruéng ®Êt_«ng ®· t×m thÊy nguån gèc cña ®ia t« trong lÜnh vùc s¶n xuÊt.¤ng ®Þnh nghÜa ®Þa t« lµ sè chªnh lÖch gi÷a gi¸ trÞ cña s¶n phÈm vµ chi phÝ s¶n xu©t (bao gåm chi phÝ tiÒn l¬ng ,chi phÝ gièng m¸ ).Thùc ra «ng kh«ng rut ra ®îc lîi nhuËn cña kinh doanh ruéng ®Êt ,kh«ng trùc tiÕp ®Ò cËp ®Õn viÖc bãc lét .Nhng theo l«gic ph©n tÝch cña «ng chóng t a còng cã thÓ dÔ dµng rót ra ®îc kÕt luËn r»ng c«ng nh©n chØ nhËn ®îc tiÒn l¬ng tèi thiÓu ,sè cßn l¹i lµ lîi nhuËn cña ®Þa chñ.L«gic bªn trong cña quan niÖm ®ã lµ sù thõa nhËn cã sù bãc lét .VÒ gi¸ trÞ nµy,K.Marx nhËn xÐt W.petty lµ ngêi nªu ra mÇm mèng cña lý luËn vÒ chÕ ®é bãc lét , dù ®o¸n ®óng ®¾n b¶n chÊt cña gi¸ trÞ thÆng d. c.2. Adam Smith (1723_1790) Adam Smith lµ nhµ kinh tÕ chÝnh trÞ cæ ®iÓn næi tiÕng ë Anh vµ trªn thÕ giíi .¤ng lµ nhµ t tëng tiªn tiÕn cña giai cÊp t s¶n ,muèn thñ tiªu tµn tÝch phong kiÕn ,më ®êng cho chñ nghÜa t b¶n ph¸t triÓn, kªu gäi tÝch lòy vµ ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt theo ý nghÜa t b¶n ,xem chÕ ®é t b¶n chñ nghÜa lµ hîp lý nhÊt .K.Marx gäi A.Smith lµ nhµ kinh tÕ häc tæng hîp cña c«ng trêng thñ c«ng. Theo A.Smith ,lîi nhuËn lµ kho¶n khÊu trõ thø hai vµo s¶n phÈm cña lao ®éng . Theo c¸ch gi¶i thÝch cña A. Smith th× lîi nhuËn ,®Þa t« vµ lîi tøc chØ lµ nh÷ng h×nh th¸i kh¸c nhau cña gi¸ trÞ thÆng d .K.Marx ®¸nh gi¸ cao A.Smith ë chç ®· “nªu ®îc nguån gèc thËt sù chñ gi¸ trÞ thÆng d , ®Î ra tõ lao ®éng ..”§©y còng lµ thµnh tùu cña kinh tÕ chÝnh trÞ häc t s¶n trong thêi kú tiÕn bé cña nã 3 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 .Kh¸c víi chñ nghÜa träng n«ng ,A.Smith cho r»ng kh«ng chØ cã lao ®éng n«ng nghiÖp mµ c¶ lao ®éng c«ng nghiÖp còng t¹o ra lîi nhuËn . VÒ lîi tøc «ng cho r»ng ,lîi tøc lµ mét bé phËn cña lîi nhuËn ,®îc ®Î ra tõ lîi nhuËn .Lîi tøc cña t b¶n ®i vay ®îc tr¶ b»ng c¸ch lÊy vµo lîi nhuËn thuÇn tóy vµ do møc lîi nhuËn thuÇn tóy quyÕt ®Þnh . Lý luËn vÒ ®Þa t« :A.Smith cã hai luËn ®iÓm vÒ kh¸i niÖm ®Þa t« : Mét lµ ,®Þa t« lµ kho¶n khÊu trõ thø nhÊt vµo s¶n phÈm lao ®éng lµ kÕt qu¶ cña viÖc bãc lét ngêi s¶n xuÊt trùc tiÕp ;Hai lµ ®Þa t« lµ tiÒn tr¶ vÒ viÖc sö dông ®Êt ®ai ,phô thuéc vµo møc ®é ph× nhiªu cña ®Êt ®ai vµ viÖc ngêi n«ng d©n cã kh¶ n¨ng tr¶ tiÒn cho ruéng ®Êt .VÒ c¸c h×nh thøc ®Þa t« ,A.Smith ®· ph©n biÖt hai h×nh thøc cña ®Þa t« chªnh lÖch lµ: ®Þa t« trªn nh÷ng ®Êt ®ai mµu mì kh¸c nhau ,vµ ®Þa t« chªnh lÖch do vÞ trÝ xa ,gÇn thuËn lîi kh¸c nhau cña ®Êt ®ai .¤ng kh«ng nghiªn cøu ®Þa t« chªnh lÖch II ,nhng «ng cã sù ph©n biÖt ®×a t« víi tiÒn thuª ruéng .Trong tiÒn thuª ruéng cã ®Þa t« vµ lîi tøc cña t b¶n ®· chi phÝ vµo viÖc c¶i thiÖn ®Êt ®ai . A.Smith cã nhiÒu luËn ®iÓm ®óng ®¾n ,khoa häc vÒ ®Þa t« ,song «ng vÉn cßn cã nh÷ng sai lÇm vµ h¹n chÕ :coi ®Þa t« lµ ph¹m trï vÜnh viÔn ;cã nh÷ng kÕt luËn tr¸i ngîc nhau :mét lµ ,coi ®Þa t« lµ kÕt qu¶ cña gi¸ c¶ cao ,mÆt kh¸c «ng coi ®Þa t« lµ mét bé phËn cÊu thµnh gi¸ c¶. A.Smith cßn cã nh÷ng h¹n chÕ vÒ lý luËn lîi nhuËn nh: kh«ng thÊy kh¸c nhau gi÷a gi¸ trÞ th¨ng d vµ lîi nhuËn , vµ «ng cho r»ng lîi nhuËn lµ do toµn bé t b¶n ®Î ra ,do kh«ng ph©n biÖt ®îc lÜnh vùc s¶n xuÊt vµ lu th«ng ,nªn «ng cho r»ng t b¶n trong lÜnh vùc s¶n xuÊt còng nh trong lÜnh vùc lu th«ng ®Òu ®Î ra lîi nhuËn nh nhau ,«ng coi lîi nhuËn trong phÇn lín trêng hîi chØ lµ mãn tiÒn thëng cho viÖc m¹o hتm vµ cho lao ®éng khi ®Çu t t b¶n ,lîi nhuËn lµ mét trong nh÷ng nguån gèc ®Çu tiªn cña mäi thu nhËp còng nh cu¶ mäi gÝa trÞ trao ®æi . c.3. David Ricado (1772_1823) Nh÷ng n¨m cuèi thÕ kû XVIII,®Çu thÕ kû XIX lµ thêi ®¹i chñ nghÜa t b¶n ph¸t triÓn cao. ChÝnh v× vËy nã ®· gióp Ricado nh×n nhËn vµ ph©n tÝch c¸c quy luËt vËn ®éng cña chñ nghÜa t b¶n vµ «ng ®· ®¹t tíi ®Ønh cao cña kinh tÕ chÝnh trÞ häc t s¶n . VÒ lîi nhuËn ,«ng xem ®ã lµ phÇn gi¸ trÞ thõa ra ngoµi tiÒn c«ng. ¤ng cha biÕt ®Õn ph¹m trï gi¸ trÞ thÆng d ,nhng tríc sau nhÊt qu¸n quan ®iÓm cho r»ng gi¸ trÞ lµ do c«ng nh©n t¹o ra lín h¬n sè tiÒn c«ng mµ hä nhËn ®îc .VÒ K.Marx nhËn xÐt “so víi A.Smith th× Ricado ®· ®i xa h¬n nhiÒu”.¤ng coi lîi nhuËn lµ lao ®éng kh«ng ®îc tr¶ c«ng cña c«ng nh©n.Ngoµi ra Ricado ®· cã nh÷ng nhËn xÐt tiÕn gÇn ®Ðn lîi nhuËn b×nh qu©n ,«ng cho r»ng nh÷ng t b¶n cã ®¹i lîng b»ng nhau th× ®em l¹i lîi nhuËn nh nhau .Nhng «ng kh«ng chøng minh ®îc , v× «ng kh«ng hiÓu ®îc gi¸ c¶ s¶n xuÊt .Theo «ng “sù chªnh lÖch gi÷a gi¸ trÞ vµ gi¸ c¶ hµng hãa chØ lµ ngo¹i lÖ” , “trªn thùc tÕ chØ cã gÝa trÞ chø kh«ng cã gi¸ c¶ s¶n xuÊt”. Lý luËn vÒ ®Þa t« cñ Ricado lµ mét sù kÞªn lín trong lÞch sö kinh tÕ chÝnh trÞ .¤ng hoµn toµn dùa vµo quy luËt gi¸ trÞ ®Ó gi¶i thÝch ®Þa t«.¤ng cho r»ng gi¸ trÞ n«ng s¶n phÈm h×nh thµnh trªn ®iÒu kiÖn ruéng ®Êt xÊu, v× ruéng ®¸t lµ yÕu tè cã giíi h¹n nªn x· héi ph¶i canh t¸c c¶ trªn ruéng ®Êt xÊu .Do ®ã t b¶n 4 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 kinh doanh trªn ruéng ®Êt tèt vµ trung b×nh thu ®îc lîi nhuËn siªu ng¹ch ,lîi nhuËn siªu ng¹ch nµy ph¶i nép cho ®Þa chñ. Ricado còng ®· ph©n biÖt ®îc ®Þa t« víi tiÒn t«. Theo «ng ®Þa t« vµ tiÒn t« phôc tïng nh÷ng quy luËt kh¸c nhau vµ thay ®æi theo chiÒu híng ngîc nhau .C¸i h¹n chÕ cña «ng lµ :cha ®Ò cËp ®Õn ®Þa t« chªnh lÖch IIvµ phñ nhËn ®Þa t« tuyÖt ®èi . d. Trêng ph¸i tÇm thêng ,cã: d.1. Thomas mathus (1766_1834) Trong häc thuyÕt kinh tÕ cña m×nh ,Mathus ®· phñ nhËn vai trß cña lao®éng lµ nguån gèc t¹o ra gi¸ trÞ vµ coi lîi nhuËn lµ yÕu tè cÊu thµnh kh¸c cña gi¸ trÞ .Tõ ®ã «ng gi¶i thÝch lîi nhuËn nh kho¶n thÆng d ngoµi sè lao ®éng hao phÝ ®Ó s¶n xuÊt hµng hãa .Theo c¸ch gi¶i thÝch nµy :Lu th«ng la lÜnh vùc trong ®ã lîi nhuËn xuÊt hiÖn ,nhê b¸n hµng hãa ®¾t h¬n khi mua . VËy lîi nhuËn lµ kho¶n céng thªm vµo gi¸ c¶ ,xuÊt hiÖn do chuyÓn nhîng ,nhng ai lµ ngêi tr¶ kho¶n ®ã ?Theo Mathus , lîi nhuËn kh«ng thÓ xuÊt hiÖn trong viÖc trao ®æi gi÷a c¸c nhµ t b¶n .Mathus nhËn ®Þnh trong ph¹m vi kh¶ n¨ng nh÷ng ngêi ®¶m nhiÖm s¶n xuÊt (tøc lµ nhµ t b¶n vµ c«ng nh©n ) kh«ng thÓ t×m ra lîng cÇu cã kh¶ n¨ng thanh to¸n phÇn lîng cung do lîi nhuËn ®¹i biÓu .Do ®ã t×nh tr¹ng thõa hµng hãa sÏ xuÊt hiÖn .X· héi chØ cã nhµ t b¶n vµ c«ng nh©n th× kh«ng thÓ tr¸nh khái tai häa ®ã .Theo Mathus , lèi tho¸t cña chñ nghÜa t b¶n lµ ph¶i t¨ng møc tiªu dïng cña giai cÊp s¶n xuÊt nh quý téc, t¨ng l÷ ,nh©n viªn nhµ níc ...nh÷ng ngêi chØ mua kh«ng b¸n ph¶i hoang phÝ h¬n ®Ó t¹o nªn lîng cÇu ®Çy ®ñ cho nhµ t b¶n. Còng v× vËy ,ph¶i cã ®Þa t«,thuÕ vµ chi phÝ cho qu©n ®éi vµ chiÕn tranh ngµy cµng t¨ng . d.2. Jean Baptiste Say(1766_1832) Theo J.B.Say cã ba nh©n tè tham gia vµo s¶n xuÊt :lao ®éng t b¶n vµ ruéng ®Êt .Mçi nh©n tè ®Òu cã c«ng phôc vô , mµ c¸i g× t¹o ra sù phôc vô ®Òu lµ s¶n xuÊt ,do ®ã kh«ng chØ cã lao ®éng mµ c¶ t b¶n vµ tù nhiªn ®Òu t¹o ra gi¸ trÞ .C¶ ba yÕu tè ®Òu cã c«ng phôc vô :lao ®éng t¹o ra tiÒn l¬ng ,t b¶n t¹o ra lîi nhuËn ,ruéng ®Êt t¹o ra ®Þa t«, v× vËy ph¶i cã ®îc thu nhËp t¬ng øng :c«ng nh©n ®îc tiÒn l¬ng , nhµ t b¶n ®îc lîi nhuËn , ®Þa chñ ®îc ®Þa t«. J.B.Say cho r»ng nÕu t¨ng thªm ®Çu t vµo s¶n xuÊt sÏ t¨ng thªm s¶n phÈm phï hîp víi t¨ng thªm gi¸ trÞ ,m¸y mãc tham gia vµo s¶n xuÊt s¶n phÈm th× còng t¹o ra gi¸ trÞ . J.B.Say coi lîi tøc cña kÎ së h÷u t b¶n lµ con ®Î cña b¶n th©n t b¶n, cßn thu nhËp cña nhµ kinh doanh lµ “phÇn thëng vÒ n¨ng lùc kinh doanh vÒ ho¹t ®éng cña anh ta” , “mét h×nh thøc ®Æc biÖt cña tiÒn c«ng” mµ nhµ t b¶n tù tr¶ cho m×nh .Theo J.B.Say c¸c nhµ kinh doanh nhËn ®îc “tiÒn c«ng” lµ do tµi n¨ng ...tinh thÇn trËt tù vµ c«ng t¸c l·nh ®¹o cña hä” ,cßn c«ng nh©n lµm nh÷ng viÖc gi¶n ®¬n, th« kÖch nªn nhËn ®îc c¸i mµ c«ng c©n cÇn ®Ó sèng .MÆc dï J.BSay thõa nhËn víi sè tiÒn c«ng lóc ®ã cha ®¸p øng ®îc nhu cÇu vÒ thøc ¨n ,¸o m¹c vµ nhµ ë cña c«ng nh©n .Nhng J.B.Say l¹i cho r»ng xÉ héi t s¶n kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ t×nh h×nh ®ã . e. Trêng ph¸i tiÓu t s¶n mµ ®¹i diÖn lµ Sismondi (1773_1842) 5 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 C¸ch m¹ng c«ng nghiÖp cuèi thÕ kû XVIII_®Çu thÕ kû XIX dÉn ®Õn sù thay ®æi ®¸ng kÓ vÒ kinh tÕ –x· héi .Giai cÊp v« s¶n vÇ giai cÊp t s¶n trë thµnh c¸c giai cÊp c¬ b¶n cña x· héi .T¹i c¸c níc cã sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t b¶n yÕu vµ bíc vµo cuéc c¸ch m¹ng c«ng nghiªp víi nÒn s¶n xuÊt nhá chiÕm u thÕ th× nh÷ng m©u thuÉn x· héi diÔn ra gay g¾t h¬n. Tõ ®ã ,xuÊt hiÖn phª ph¸n chñ nghÜa t b¶n theo quan ®iÓm t s¶n .Häc thuyÕt tiÓu t s¶n xuÊt hiÖn ,c¸c ®¹i biÓu cña trêng ph¸i nµy lµ Simondi de Sismondi vµ pierr Joseph Proudon .¥ ®©y chØ nghiªn cøu häc thuyÕt cña Sismondi. C«ng lao cña Sismondi lµ ph©n tÝch lîi nhuËn ,®Þa t« vµ tiÒn l¬ng . ¤ng hiÓu c¸c vÊn ®Ò nµy râ h¬n A.Smith vµ Ricado. A. Smith coi lîi nhuËn lµ bé phËn cña s¶n phÈm lao ®éng , Sismondi ®· ph¸t triÓn t tëng ®ã vµ cho r»ng lîi nhuËn lµ kho¶n khÊu trõ thø t vµo s¶n phÈm lao ®éng .§ã lµ thu nhËp kh«ng lao ®éng lµ kÕt qu¶ cña sù cíp bãc cong nh©n ,lµ tai häa kinh tÕ cña giai cÊp v« s¶n .¤ng cho r»ng viÖc san b»ng l¬i nhuËn chØ ®¹t ®îc b»ng c¸ch :ph¸ hñy nh÷ng t b¶n cè ®Þnh b»ng sù tiªu vong cña c«ng nh©n trong c¸c ngµnh bÞ suy sôp. VÒ ®Þa t« ,«ng còng cho ®ã lµ kÕt qu¶ cña sù cíp bãc c«ng nh©n .¤ng phª ph¸n quan ®iÓm cña Ricado vÒ ruéng ®Êt xÊu kh«ng ®a l¹i ®Þa t«. §ã lµ mét tiÕn bé .¤ng hiÓu s©u x¾c h¬n vÒ vai trß cña ®éc quyÒn së h÷u ruéng ®Êt vµ cho r»ng ruéng ®Êt xÊu còng ph¶i nép t« .§iÒu ®ã thÓ hiÖn Sismondi cã t tëng vÒ ®Þa t« tuyÖt ®èi . Tuy nhiªn ë Sismondi cßn cã nh÷ng h¹n chÕ nh :lÆp l¹i luËn ®Øªm cña A.Smith vÒ lîi nhuËn doanh nghÞªp ,coi ®ã gÇn nh tiÒn c«ng ; nghi nghê ý kiÕn ®óng ®¾n cña Rica®o vÒ møc lîi nhuËn trung b×nh , lÆp l¹i luËn ®iÓm sai lÇm cña Smith vÒ t¨ng trëng tù nhiªn cho ho¹t ®éng cña s¶n xuÊt thËm chÝ cßn t¹o ra gi¸ trÞ phô thªm vµ®a ra luËn ®iÓm v« lý cho r»ng h×nh nh ®Þa t« díi ®Êt mäc lªn ,«ng kh«ng hiÓu nguån gèc cña ®Þa t« tuyÖt ®èi vµ bé m¸y chiÕm h÷u ®Þa t« ®ã. 2. Quan niÖm vÒ lîi nhuËn cña K.Marx: a. Kh¸c h¼n víi c¸c nhµ kinh tÕ häc tríc Marx ,«ng ®· nghiªn cøu qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ thÆng d ,®a ra mét kh¸i niÖm ®Çy ®ñ vÒ qu¸ tr×nh ®ã. §ång thêi còng ®a r a mét kh¸i niÖm vÒ gi¸ trÞ thÆng d. Cô thÓ lµ:theo «ng th× môc ®Ých cña s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa kh«ng ph¶i lµ gi¸ trÞ sö dông mµ lµ gi¸ trÞ , h¬n n÷a còng kh«ng ph¶i lµ gi¸ trÞ ®¬n thuÇn mµ lµ gi¸ trÞ thÆng d .Nhng ®Ó s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ thÆng d tríc hÕt nhµ t b¶n ph¶i t¹o ra mét gi¸ trÞ sö dông nµo ®ã ,v× gi¸ trÞ sö dông lµ vËt mang l¹i gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ thÆng d . VËy ,qu¸ tr×nh s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa lµ sù thèng nhÊt gi÷a qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ sö dông vµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ thÆng d . K.Marx viÕt: “Víi t c¸ch lµ sù thèng nhÊt gi÷a qu¸ tr×nh lao ®éng vµ qu¸ tr×nh t¹o ra gi¸ trÞ th× qu¸ tr×nh s¶n xuÊt lµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hµng hãa ; víi t c¸ch lµ sù thèng nhÊt gi÷a qu¸ tr×nh lao ®éng víi qu¸ tr×nh lµm t¨ng gi¸ trÞ th× qu¸ tr×nh s¶n xuÊt lµ mét qu¸ tr×nh s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa ,lµ h×nh th¸i t b¶n chñ nghÜa cña nÒn s¶n xuÊt hµng hãa”. §Ó hiÓu râ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d , chóng ta lÊy viÖc s¶n xuÊt sîi cña nhµ t b¶n lµm vÝ dô .Gi¶ ®Þnh ®Ó s¶n xuÊt 10kg b«ng vµ gi¸ 10kg b«ng lµ 10$ . §Ó biÕn sè b«ng ®ã thµnh sîi , mét c«ng nh©n cÇn ph¶i lao ®éng trong 6 h vµ 6 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 hao mßn m¸y mãc lµ 2$, gi¸ trÞ søc lao ®éng trong mét ngµy lµ 3$ vµ ngµy lao ®éng lµ 12h ; trong mét giê lao c«ng t¹o ra mét lîng gi¸ trÞ lµ 0,5$. Víi gi¶ ®Þnh nh vËy ,nÕu nhµ t b¶n chØ b¾t c«ng nh©n lao®éng trong 6h th× nhµ t b¶n ph¶i øng ra lµ 15$vµ gi¸ trÞ cña s¶n phÈm míi (10kg sîi )mµ nhµ t b¶n thu ®îc còng lµ 15$ .Nh vËy , nÕu qu¸ tr×nh lao ®éng chØ kÐo dµi ®Õn c¸u ®iÓm ®ñ bï ®¾p l¹i gi¸ trÞ søc lao ®éng (6h)tøc lµ b»ng thêi gian lao ®äng tÊt yÕu , th× cha cã s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ thÆng d , do ®ã tiÒn cha biÕn thµnh t b¶n . Trong thùc tÕ qu¸ tr×nh lao ®éng kh«ng dõng lai ë ®iÓm ®ã .Gi¸ trÞ søc lao ®éng mµ nhµ t s¶n ph¶i tr¶ khi mua vµ gi¸ trÞ mµ søc lao ®éng ®ã lµ hai ®¹i lîng kh¸c nhau , mµ nhµ t b¶n ®· tÝnh tríc khi mua søc lao ®éng .Nhµ t b¶n ®· tr¶ tiÒn mua søc lao ®éng trong mét ngµy (12h).ViÖc sö dông søc lao ®éng trong ngµy ®ã lµ thuéc quyÒn cña nhµ t b¶n . NÕu nhµ t b¶n b¾t c«ng nh©n lao ®éng trong 12h /ngµy nh ®· tháa thuËn th× toµn bé chi phÝ s¶n xuÊt mµ nhµ t b¶n bá ra lµ 27$, cßn gi¸ trÞ cña s¶n phÈm míi do c«ng nh©n s¶n xuÊt ra trong 12h lµ 30$.VËy 27$ øng tríc ®· chuyÓn hãa thµnh 30$ ®· ®em l¹i mét gi¸ trÞ thÆng d lµ 3$ .Do ®ã tiÒn øng ra ban ®Çu ®· chuyÓn hãa thµnh t b¶n . VËy ,gi¸ trÞ thÆng d lµ mét bé phËn cña gi¸ trÞ míi d«i ra ngoµi gi¸ trÞ søc lao ®éng do c«ng nh©n lµm thuª t¹o ra vµ bÞ nhµ t b¶n chiÕm kh«ng .Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ thÆng d chØ lµ qu¸ tr×nh t¹o ra gi¶ trÞ kÐo dµi qu¸ c¸i ®iÓm mµ ë ®ã gi¸ trÞ søc lao ®éng do nhµ t b¶n tr¶ ®îc hoµn l¹i b»ng vËt ngang gi¸ míi . Ngµy lao ®éng cña c«ng nh©n bao giê còng ®îc chia thµnh hai phÇn: phÇn ngµy lao ®éng mµ ngêi c«ng nh©n t¹o ra mét lîng gi¸ trÞ ngang víi gi¸ trÞ søc lao ®éng cña m×nh gäi lµ thêi gian lao ®éng cÇn thiÕt , vµ lao ®éng trong kho¶ng thêi gian ®ã gäi lµ lao®éng cÇn thiÕt .PhÇn cßn l¹i cña ngµy lao ®éng gäi lµ thêi gian lao ®éng thÆng d , vµ lao ®éng trong thêi gian ®ã gäi lµ lao ®éng thÆng d. Nh vËy ,theo trªn ta ®· biÕt gi¸ trÞ thÆng d lµ mét ph¹m trï nãi lªn b¶n chÊt bãc lét cña s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa . Trong thùc tÕ cña x· héi t b¶n , gi¸ trÞ th¨ng d chuyÓn hãa vµ biÓu hiÖn thµnh lîi nhuËn , lîi nhuËn c«ng nghiÖp , lîi nhu©n th¬ng nghiÖp , lîi nhuËn ng©n hµng ,lîi tøc cho vay ,®Þa t« t b¶n chñ nghÜa .ChÝnh v× vËy mµ sau ®ã Marx ®· nghiªn cøu h×nh th¸i biÓu hiÖn cua gi¸ trÞ thÆng d ,trong ®ã cã lîi nhuËn .Theo Marx th× gi÷a gi¸ trÞ hµng hãa vµ chi phÝ s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa lu«n lu«n cã mét kho¶ng chªnh lÖch .Trong ®ã chi phÝ s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa lµ chi phÝ vÒ t b¶n mµ nhµt b¶n bá ra ®Ó s¶n xuÊt hµng hãa .Cho nªn sau khi b¸n hµng hãa (víi ®iÒu kiÖn gi¸ trÞ b»ng gi¸c¶ ), nhµ t b¶nkh«ng nh÷ng bï ®¾p ®ñ sè t b¶n ®· øng ra mµ cßn thu ®îc mét sè tiÒn lêi ngang víi gi¸ trÞ thÆng d m. Sè tiÒn nµy ®îc gäi lµ lîi nhuËn ,ký hiÖu lµ p. Gi¸ trÞ thÆng d ®îc sovíi toµn bé tb¶n øng tríc ®îc quan niÖm lµ con ®Î cña toµn bé t b¶n øng tríc sÏ mang h×nh thøc chuyÓn hãa lµ lîi nhuËn .Nãi c¸ch kh¸c lîi nhuËn lµ sè tiÒn lêi mµ nhµ t b¶n thu ®îc do cã sù chªnh lÖch gi÷a gi¸ trÞ hµng hãa vµ chi phÝ t b¶n . VÊn ®Õ ®Æt ra lµ gi÷a lîi nhuËn vµ gi¸ trÞ th¨ng d cã g× kh¸c nhau? 7 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 VÒ mÆt lîng :nÕu hµng hãa b¸n víi gi¸ c¶ ®óng gi¸ trÞ th× m=p ; m vµ p gièng nhau ë chç chóng ®Òu cã nguån gèc lµ kÕt qu¶ lao ®éng kh«ng c«ng cña c«ng nh©n lµm thuª . VÒ mÆt chÊt :thùc chÊt lîi nhuËn vµ gi¸ trÞ thÆng d ®Òu lµ mét ,lîi nhuËn ch¼ng qua chØ lµ mét h×nh th¸i thÇn bÝ cña gi¸ trÞ thÆng d . K.Marx viÕt : “Gi¸ trÞ thÆng d hay lîi nhuËn , chÝnh lµ phÇn gi¸ trÞ d«i ra Êy cña gi¸ trÞ hµng hãa so víi chi phÝ s¶n xuÊt cña nã , nghÜa lµ phÇn d«i ra cña tæng sè lîng lao ®éng chøa ®ùng trong hµng hãa so víi sè lîng lao ®éng ®îc tr¶ c«ng chøa ®ùng trong hµng hãa”. (K.Marx vµ Angghen toµn tËp ,NXB chÝnh trÞ quèc gia Hµ Néi 1999,tËp 25,phÇn I . trang 71). Ph¹m trï lîi nhuËn ®· ph¶n ¸nh sai lÖch b¶n chÊt quan hÖ s¶n xuÊt gi÷a nhµ t b¶n vµ lao ®éng lµm thuª , v× nã lµm cho ngêi ta lÇm tëng r»ng gi¸ trÞ thÆng d kh«ng ph¶i chØ ro lao ®éng lµm thuª t¹o ra.Nguyªn nh©n cña hiÖn tîng ®ã lµ : Thø nhÊt , sù h×nh thµnh chi phÝ s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa ®· xãa nhßa sù kh¸c nhau gi÷a gi¸ trÞ cña t liÖu s¶n xuÊt (c) vµ gi¸ trÞ søc lao ®éng (v), nªn viÖc sinh ra trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt nhê bé phËn v ®îc thay thÕ b»ng søc lao ®éng , b©y giê l¹i trë thµnh con ®Î cña toµn bé t b¶n øng tríc . Thø hai , do chi phÝ s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa lu«n nhá h¬n chi phÝ s¶n xuÊt thùc tÕ ,cho nªn nhµ t b¶n chØ cÇn b¸n hµng hãa cao h¬n chi phÝ s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa vµ cã thÓ thÊp h¬n gi¸ trÞ hµng hãa lµ ®· cã lîi nhuËn råi . §èi víi nhµ t b¶n , hä cho r»ng lîi nhuËn lµ do viÖc mua b¸n ,do lu th«ng t¹o ra ,do tµi kinh doanh mµ cã .§iÒu nµy ®îc thÓ hiÖn ë chç , nÕu nhµ t b¶n b¸n hµng hãa víi gi¸ c¶ b»ng gi¸ trÞ th× khi ®ã m=p,nÕu b¸n víi gi¸ c¶ cao h¬n gi¸ trÞ th× khi ®ã m

p. Nhng xÐt trong toµn x· héi th× tæng gi¸ c¶ lu«n b»ng tæng gi¸ trÞ , nªn tæng lîi nhuËn lu«n b»ng tæng gi¸ trÞ thÆng d .ChÝnh sù kh«ng nhÊt trÝ vÒ lîng gi÷a m vµ p , cµng che dÊu thùc chÊt bãc lét cña chñ nghÜa t b¶n . b. Trªn thùc tÕ ,c¸c nhµ t b¶n kh«ng chØ quan t©m ®Õn lîi nhuËn , mµ cßn quan t©m ®Õn tû suÊt lîi nhuËn .Trong ®ã : _ Tû suÊt lîi nhuËn lµ tû sè tÝnh theo phÇn tr¨m gi÷a gi¸ trÞ thÆng d vµ toµn bé t b¶n øng tríc : NÕu ký hiÖu tû suÊt lîi nhuËn lµ p’ th× ta cã : p’=m/(c+v) x 100% = p/k x 100%. Ta ®· biÕt lîi nhuËn lµ h×nh thøc chuyÓn hãa cña gi¸ trÞ thÆng d , nªn tû suÊt lîi nhuËn còng lµ sù chuyÓn hãa cña tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d , v× vËy chóng cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi nhau .Nhng gi÷a m’ vµ p’ cã sù kh¸c nhau c¶ vÒ lîng lÉn vÒ chÊt . VÒ mÆt lîng :p’ lu«n lu«n nhá h¬n m’ ,v× : p’ =m/ (c+v) x 100% , cßn m’= m/v x100% 8 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 - VÒ mÆt chÊt : m’ ph¶n ¸nh tr×nh ®é bãc lét cña nhµ t b¶n víi c«ng nh©n lµm thuª.Cßn p’ kh«ng thÓ ph¶n ¸nh ®iÒu ®ã mµ chØ nãi lªn møc ®é doanh lîi cña viÖc ®Çu t t b¶n. _Vai trß cña tû suÊt lîi nhuËn lµ ë chç :tû suÊt lîi nhuËn chØ cho nhµ t b¶n biÕt t b¶n ®Çu t vµo ®©u th× cã lîi h¬n .Do ®ã , viÖc thu lîi nhuËn vµ theo ®uæi tû suÊt lîi nhuËn lµ ®éng lùc thóc ®Èy c¸c nhµ t b¶n lµ môc tiªu c¹nh tranh cña c¸c nhµ t b¶n . _Sù thÌm kh¸t lîi nhô©n cña c¸c nhµ t b¶n lµ kh«ng cã giíi h¹n .Møc tû suÊt lîi nhuËn cao bao nhiªu còng kh«ng tháa m·n ®îc lßng tham v« ®¸y cña chóng .Nhng møc lîi nhuËn cao hay thÊp kh«ng phô thuéc vµo ý muèn chñ quan cña c¸c nhµ t b¶n ,mµ phô thuéc vµo c¸c nh©n tè kh¸ch quan sau : - Tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d : tû suÊt gi¸ trÞ cµng cao th× tû suÊt lîi nhuËn cµng cao vµ do ®ã lîi nhuËn mµ c¸c nhµ t b¶n thu ®îc cµng lín. - CÊu t¹o h÷u c¬ cña t b¶n :Trong ®iÒu kiÖn tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d kh«ng ®æi ,nÕu cÊu t¹o h÷u c¬ t b¶n cµng cao th× tû suÊt lîi nhuËn cµng gi¶m vµ ngîc l¹i. - Tèc ®é chu chuyÓn t b¶n : NÕu tèc ®é chu chuyÓn cña t b¶n cµng lín th× tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d hµng n¨m t¨ng lªn ,do ®ã tû suÊt lîi nhuËn còng t¨ng . VËy tû suÊt lîi nhuËn tû lÖ víi sè vßng chu chuyÓn cña t b¶n vµ tû lÖ nghÞch víi thêi gian chu chuyÓn cña t b¶n - TiÕt kiÖm t b¶n bÊt biÕn : Trong ®iÒu kiÖn tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d vµ t b¶n kh¶ biÕn kh«ng ®æi ,nÕu t b¶n bÊt biÕn cµng nhá th× tû suÊt lîi nhuËn cµng lín . Bèn nh©n tè trªn ®©y ®Òu ®îc nhµ t b¶n sö dông khai th¸c triÖt ®Ó ,®Ó thu lîi nhuËn vµ tû suÊt lîi nhuËn cao nhÊt .Song víi nh÷ng ®Æc ®iÓm ®iÒu kiÖn kh¸c nhau ,nªn cïng mét lîng t b¶n nh nhau ®Çu t vµo c¸c ngµnh s¶n xuÊt kh¸c nhau th× tû suÊt lîi nhuËn thu ®îc sÏ kh¸c nhau . V× vËy ,c¸c nhµ t b¶n ra søc c¹nh tranh kÞch liÖt víi nhau vµ dÉn tíi viÖc h×nh thµnh lîi nhuËn b×nh qu©n. _Chóng ta ®Òu biÕt ë c¸c ngµnh s¶n xuÊt cã nh÷ng ®iÒu kiÖn tù nhiªn , kinh tÕ , kü thuËtvµ tæ chøc qu¶n lý kh¸c nhau ,nªn tû suÊt lîi nhuËn lµ kh¸c nhau . Gi¶ sö cã ba ngµnh s¶n xuÊt kh¸c nhau ,ba ngµnh nµy ®Òu cã cïng mét lîng t b¶n ®Çu t ,chØ kh¸c nhau ë chç lµ cã cÊu t¹o h÷u c¬ lµ kh¸c nhau .Do ®ã sÏ dÉn tíi sù kh¸c nhau vÒ tû suÊt lîi nhuËn .KÐo theo lµ viÖc sÏ cã c¸c nhµ t b¶n ®øng ë nh÷ng ngµnh cã tû suÊt lîi nhuËn thÊp , vµ cã c¸c nhµ t b¶n ®øng ë nh÷ng ngµnh cã tû suÊt lîi nhuËn cao. C¸c nhµ t b¶n kh«ng thÓ b»ng lßng ®øng yªn ë nh÷ng ngµnh cã tû suÊt lîi nhuËn thÊp ,mµ sÏ ch¹y sang c¸c ngµnh cã tû suÊt lîi nhuËn cao. Nh vËy do hÞªn tîng do chuyÓn t b¶n tõ ngµnh nµy sang ngµnh kh¸c, lµm cho ngµnh cã cung hµng hãa lín h¬n cÇu hµng hãa th× gi¸ c¶ gi¶m xuèng ,cßn ngµnh cã cÇu hµng hãa lín h¬n cung hµng hãa th× gi¸ c¶ t¨ng lªn .Sù tù do di chuyÓn t b¶n tõ ngµnh nµy sang ngµnh kh¸c lµm thay ®æi c¶ tû suÊt lîi nhuËn c¸ biÖt vèn cã cña c¸c ngµnh .Sù tù do di chuyÓn nµy chØ t¹m thêi dõng l¹i khi tû suÊt lîi nhuËn ë c¸c ngµnh ®Òu xÊp xØ b»ng nhau .KÕt qu¶ lµ h×nh thµnh tû suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n . 9 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Tû suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n lµ tû sè tÝnh theo phÇn tr¨m gi÷a tæng gi¸ trÞ thÆng d vµ tæng sè t b¶n héi ®· ®Èu t vµo c¸c ngµnh cña nÒn s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa . K.Marx viÕt : “ ....nh÷ng tû suÊt lîi nhuËn h×nh thµnh trong nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt kh¸c nhau ,lóc ®Çu rÊt kh¸c nhau .Do ¶nh hëng cña c¹nh tranh ,nh÷ng tû suÊt lîi nhuËn kh¸c nhau ®ã san b»ng thµnh tû sè lîi nhuËn chung ,®ã lµ con sè trung b×nh cña tÊt c¶ nh÷ng tû suÊt lîi nhuËn kh¸c nhau .Lîi nhuËn cña mét nhµ t b¶n cã mét lîng nhÊt ®Þnh thu ®îc , c¨n cø theo tû suÊt lîi nhuËn chung ®ã ,kh«ng kÓ cÊu t¹o cña nã nh thÕ nµo ,gäi lµ lîi nhuËn b×nh qu©n”. VËy ,lîi nhuËn b×nh qu©n lµ sè lîi nhuËn b»ng nhau cña nh÷ng t b¶n kh¸c nhau ,dï ®Çu t vµo nh÷ng ngµnh kh¸c nhau . Sù b×nh qu©n hãa tû suÊt lîi nhuËn chØ ®îc khi chñ nghÜa t b¶n ph¸t triÓn ®Õn mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh .Sù h×nh thµnh tû suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n vµ lîi nhuËn b×nh qu©n ®· che giÊu thùc chÊt bãc lét cña chñ nghÜa t b¶n .Sù h×nh thµnh tû suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n vµ lîi nhuËn b×nh qu©n kh«ng lµm chÊm døt qu¸ tr×nh c¹nh tranh trong x· héi t b¶n , tr¸i l¹i c¹nh tranh vÉn tiÕp diÔn. c. C¸c h×nh th¸i biÓu hiÖn cña lîi nhuËn . Gåm cã :lîi nhuËn th¬ng nghiÖp, lîi nhu©n c«ng nghiÖp ,lîi nhuËn n«ng nghiÖp ,lîi nhuËn ng©n hµng ,lîi nhuËn cña nhµ t b¶n kinh doanh ruéng ®Êt. 3. Quan niÖm cña c¸c nhµ kinh tÕ häc sau Marx : a.Alfed Marshall (1842_1924): A.Marshall lµ ngêi ®øng ®Çu trêng ph¸i Cambridge(Anh) .§©y lµ mét trong n¨m trêng ph¸i “T©n cæ ®iÓn” ®îc ra ®êi vµ gi÷ vai trß thèng trÞ vµo nh÷ng n¨m cuèi thÕ kû XIX, ®Çu thÕ kû XX. Còng gièng nh trêng ph¸i cæ ®iÓn ,c¸c nhµ kinh tÕ häc trêng ph¸i “T©n cæ ®iÓn” ñng hé tù do c¹nh tranh ,chèng l¹i sù can thiÖp cña Nhµ níc vµo kinh tÕ. Hä tin tëng ch¾c ch¾n vµo c¬ chÕ thÞ trêng tù ph¸t sÏ ®¶m b¶o c©n b»ng cung_cÇu ,®¶m b¶o cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn . VÒ th©n thÕ ,Marshall lµ mét gi¸o s trêng §¹i häc tæng hîp Cambridge .Lý thuyÕt cña «ng lµ sù tæng hîp c¸c lý thuyÕt ®· cã ®Çu thÕ kû XIX nh lý thuyÕt chi phÝ s¶n xuÊt ,cung cÇu ,n¨ng suÊt bÊt t¬ng øng ,víi lý thuyÕt míi cña thÕ kû XIX nh lîi Ých giíi h¹n ,n¨ng suÊt giíi h¹n ... Trong cuéc ®êi nghiªn cøu vÒ kinh tÕ chÝnh trÞ häc cña m×nh «ng ®· ®a ra häc thuyÕt “ ba nh©n tè cña s¶n xuÊt”.Thùc ra thuyÕt nµy chØ lµ h×nh thøc ®æi míi cña thuyÕt tÇm thêng vÒ “3 nh©n tè s¶n xuÊt” cña J.B.Say tríc kia mµ th«i (lao ®éng ,t b¶n , ®Êt ®ai), hay mét h×nh thøc cã thay ®æi chót Ýt cña thuyÕt “tiÕt chÕ” ,theo thuyÕt nµy th× lîi nhuËn lµ phÇn thëng xøng ®¸ng cho n¨ng lùc kinh doanh cña c¸c nhµ t b¶n ,v× hä ®· tiÕt chÕ ®îc tiªu dïng .Trong viÖc gi¶i thÝch vÒ tiÒn l¬ng ,lîi nhuËn , ®Þa t« ,th× theo «ng: _ Thu nhËp lµ phÇn tr¶ c«ng cho “n¨ng lùc chÞu tr¸ch nhiÖm” cña c¸c nh©n tè lao ®éng ,t b¶n vµ ®Êt ®ai . - Mçi nh©n tè Êy ®Òu ph¶i nhËn ®îc thu nhËp t¬ng øng víi n¨ng suÊt giíi h¹n cña chóng . - C¬ së cña tiÒn l¬ng lµ n¨ng suÊt giíi h¹n cña lao ®éng .Khi c¸c nh©n tè kh¸c cña s¶n xuÊt (t b¶n vµ ®Êt ®ai ) kh«ng ®æi th× khi t¨ng thªm lao ®éng ,n¨ng 10 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 suÊt lao ®éng cña c«ng nh©n t¨ng thªm sÏ gi¶m dÇn ,n¨ng suÊt cña ngêi c«ng nh©n cuèi cïng lµ “n¨ng suÊt giíi h¹n” cña lao ®éng .Nã lµ c¬ së cña tiÒn l¬ng. _ Còng theo trêng ph¸i t©n cæ ®iÓn th× lîi nhuËn cña chñ xÝ nghiÖp lµ tiÒn thëng cho sù tiÕn bé kü thuËt , tiÒn thëng nµy thuéc vÒ nh÷ng ngêi chñ xÝ nghiÖp nµo ¸p dông nh÷ng ph¬ng ph¸p s¶n xuÊt míi lµm cho chi phÝ s¶n xuÊt cña hä gi¶m so víi chi phÝ trung b×nh . ¥ ®©y hä ®· t¸ch lîi nhuËn cña chñ xÝ nghÞªp ra khái lîi tøc ,mÆc dï trong thùc tÕ ,l¬i nhuËn vµ lîi tøc lµ nh÷ng bé phËn kh¨ng khÝt cña lîi nhu©n b×nh qu©n. b. John Maynard Keynes (1883_1946) : Vµo nh÷ng n¨m 30 cña thÕ kû XX ë c¸c níc ph¬ng T©y , khñng ho¶ng kinh tÕ diÔn ra thêng xuyªn .Lý thuyÕt kinh tÕ cña trêng ph¸i cæ ®iÓn vµ trêng ph¸i t©n cæ ®iÓn ,mµ néi dung c¬ b¶n cña nã lµ sù ®iÒu tiÕt cña c¬ chÕ thÞ trêng sÏ ®a nÒn kinh tÕ ®Õn sù c©n b»ng , kh«ng cÇn cã sù can thiÖp cña nhµ níc vµo kinh tÕ ®· kh«ng thÓ gióp Ých cho viÖc kh¾c phôc khñng ho¶ng vµ thÊt nghiÖp .Lý thuyÕt kinh tÕ tù ®iÒu chØnh bÞ thÊt b¹i tríc thùc tÕ phò phµng cña nÒn kinh tÕ t b¶n chñ nghÜa .MÆt kh¸c , vµo ®Çu thÕ kû XX lùc lîng s¶n xuÊt vµ sù x· héi hãa s¶n xuÊt ph¸t triÓn ,®éc quyÒn ra ®êi , b¾t ®Çu thÕ lùc bµnh tríng thÕ lùc .T×nh h×nh ®ã ®ßi hái ph¶i cã sù ®iÒu chØnh cña Nhµ níc ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ ë c¸c níc ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ ë c¸c níc t b¶n chñ nghÜa. V× thÕ ,lý thuyÕt kinh tÕ “Chñ nghÜa t b¶n cã ®iÒu tiÕt” ra ®êi ,ngêi s¸ng lËp ra nã lµ John Maynard Keynes. J.M.Keynes lµ nhµ kinh tÕ häc Anh ,®îc c¸c häc gi¶ ph¬ng T©y gäi lµ ngêi cã tÝnh s¸ng t¹o ,«ng lµ nhµ kinh tÕ häc cã ¶nh hëng lín nhÊt ®èi víi kinh tÕ häc ph¬ng T©y hiÖn ®¹i vµ chÝnh s¸ch cña c¸c chÝnh phñ .¤ng ®· ®a ra mét lý thuyÕt tæng qu¸t vÒ viÖc lµm , l·i suÊt vµ tiÒn tÖ .Trong ®ã «ng cho r»ng :lîi nhuËn lµ hiÖu qu¶ cña ®Çu t t b¶n . Theo «ng th× trong thùc tÕ kh«ng ph¶i tÊt c¶ sè tiÒn tiÕt kÞªm ®Òu ®îc chuyÓn sang tæng lîng tiÒn ®Çu t mµ th«ng thêng nhÊt lµ tiÒn ®Çu t nhá h¬n lîng tתn tiÕt kiÖm .Bëi lÏ ,nÕu ®Çu t mang l¹i cho ngêi ®Çu t mét kho¶n lîi nhuËn lín th× ngêi ta tÝch cùc ®Çu t ,nÕu lîi nhuËn thÊp th× ngêi ®Çu t sÏ kÐm nhiÖt t×nh ®Çu t ,cßn nÕu nh kh«ng cã lîi nhuËn th× ngêi ta sÏ kh«ng ®Çu t . Keynes cho r»ng mét ngêi mua mét tµi s¶n ®Çu t hay mét tµi s¶n cè ®Þnh ,th× ngêi ®ã mua quyÒn ®Ó ®îc thu mét kho¶n lîi tøc trong t¬ng lai gäi lµ lîi tøc triÓn väng cña vèn ®Çu t .¤ng gäi gi¸ cung tµi s¶n cè ®Þnh lµ gi¸ khuyÕn khÝch cña nhµ s¶n xuÊt lµm thªm mét ®¬n vÞ tµi s¶n nh vËy .¤ng gäi “mèi quan hÖ gi÷a lîi tøc triÓn väng cña tµi s¶n cè ®Þnh vµ gi¸ cung hay chi phÝ thay thÕ nã” lµ hiÖu qu¶ giíi h¹n cña t b¶n..(J.M.Keynes :lý thuyÕt tæng qu¸t vÒ viÖc lµm ,l·i xuÊt vµ tiÒn tÖ NXB GD II ,1994,trang 177) Theo Keynes ,tû suÊt lîi tøc cã ¶nh hëng ®Õn lµn sãng ®Çu t ,nhng lµn sãng ®Çu t kh«ng ph¶i chØ phô thuéc vµo tû suÊt lîi tøc .NÕu gi¶ ®Þnh tû suÊt lîi tøc hiÖn hµnh lµ æn ®Þnh th× theo «ng ®Çu t lóc ®ã phô thuéc vµo dù ®o¸n dµi h¹n .Trªn thùc tÕ lµn sãng ®Çu t thêng bÞ khuyÕch ®¹i hoÆc sôt nhanh chãng chØ v× nh©n tè dù ®o¸n . Theo «ng ,l·i suÊt kh«ng ph¶i lµ kho¶n lîi tøc nµo cho viÖc tiÕt kiÖm hoÆc nhÞn chi tiªu .V× nÕu mét ngêi tÝch tr÷ tiÒn mÆt th× ngêi ®ã kh«ng thu ®îc mãn 11 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 l·i nµo ,dï vÉn tiÕt kiÖm nhiÒu nh tríc ®©y.¤ng cho r»ng “l·i suÊt lµ kho¶n thï lao cho viÖc mÊt kh¶ n¨ng chuyÓn ho¸n trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh” ,lµ phÇn thëng cho viÖc tõ bá viÖc gi÷ tiÒn mÆt .L·i suÊt cã t¸c ®éng ®Õn viÖc quyÕt ®Þnh sö dông thu nhËp .Theo Keynes ,l·i suÊt cã vai trß quan träng ®èi víi “viÖc lµm” th«ng qua ho¹t ®éng ®Çu t cña c¸c doanh nh©n .NÕu nh víi mét tû lÖ l·i suÊt hîp lý mang tÝnh khuyÕn khÝch c¸c doanh nh©n ®Çu t vµo s¶n xuÊt kinh doanh th× “viÖc lµm” sÏ ®îc t¹o thªm ,g¸nh nÆng thÊt nghiÖp cã c¬ së gi¶i quyÕt .Ngîc l¹i, sÏ lµm cho t×nh h×nh thÊt nghiÖp t¨ng thªm .V× vËy l·i xuÊt cã t¸c ®éng ®Õn ®Çu t . c. Paul, A.Samuelson. Trong qu¸ tr×nh phª ph¸n häc thuyÕt Keynes, nh÷ng nhµ kinh tÕ häc “T©n cæ ®iÓn” ,kh«ng thÓ phñ nhËn vai trß ngµy cµng t¨ng cña nhµ níc t b¶n trong ®iÒu chØnh kinh tÕ ,mÆc dï hä chØ thõa nhËn sù can thiÖp ®ã trong ph¹m vi h¹n chÕ .§ång thêi nh÷ng ngêi “Keynes míi” , “Kenes chinh thèng” còng nhËn thÊy nh÷ng khuyÕt ®iÓm trong häc thuyÕt Keynes vÒ vai trß cña c¬ chÕ tù ®iÒu chØnh trong sù ph¸t triÓn kinh tÕ .V× vËy trong nh÷ng n¨m 60_70 cña thÕ kû XX diÔn ra sù xÝch l¹i gi÷a hai trêng ph¸i “Keynes chÝnh thèng” vµ “T©n cæ ®iÓn” h×nh thµnh nªn “kinh tÕ häc cña trêng ph¸i chÝnh trÞ hiÖn ®¹i”. Vµ P.Samuelson ,nhµ kinh tÕ häc ngêi Mü ,®îc nhËn gi¶i thëng Noben vÒ kinh tÕ häc ,lµ ®¹i biÓu tiªu biÓu cho trêng ph¸i hÝnh trÞ hiÖn ®¹i . Lý thuyÕt kinh tÕ thÓ hiÖn næi bËt ®Æc ®iÓm ph¬ng ph¸p luËn cña P.Samuelson lµ lý thuyÕt “NÒn kinh tÕ hçn hîp”.Trong lý thuyÕt nµy P.Samuelson ®· ph©n tÝch :cÊu tróc ,sù vËn hµnh ,u thÕ vµ khuyÕt tËt cña c¬ chÕ thÞ trêng ,vai trß kinh tÕ cña chÝnh phñ th«ng qua c¸c chøc n¨ng vµ c¸c c«ng cô kinh tÕ vÜ m« ,....Theo «ng “§iÒu hµnh mét nÒn kinh tÕ kh«ng cã chÝnh phñ hoÆc thÞ trêng th× còng gièng nh ®Þnh vç tay b»ng mét bµn tay” VÒ lîi nhuËn ,«ng cho r»ng ,trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng th× lîi nhuËn lµ ®éng lùc chi phèi ho¹t ®éng cña ngêi kinh doanh .Lîi nhuËn ®a c¸c doanh nghiÖp ®Õn c¸c khu vùc s¶n xuÊt hµng hãa mµ ngêi tiªu dïng cÇn nhiÒu h¬n bá c¸c khu vùc cã Ýt ngêi tiªu dïng .Lîi nhuËn cÇn ®a c¸c nhµ doanh nghiÖp ®Õn viÖc sö dông kü thuËt s¶n xuÊt hiÖu qu¶ nhÊt .Nh vËy ,hÖ thèng thÞ trêng lu«n ph¶i dïng l·i vµ lç ®Ó quyÕt ®Þnh 3 vÊn ®Ò :c¸i g× ,thÕ nµo vµ cho ai. Ngoµi ra «ng cßn cho r»ng ,lîi nhuËn lµ kÕt qu¶ cña doanh thu trõ ®i chi phÝ .Tõ quan ®iÓm nµy cña «ng ta thÊy r»ng ,quan ®iÓm nµy míi chØ ph¶n ¸nh ®îc mÆt lîng cña lîi nhuËn ,mµ cha ph¶n ¸nh ®îc b¶n chÊt bãc lét cña t b¶n th«ng qua viÖc chiÕm ®o¹t lîi nhuËn _tøc chiÕm ®o¹t lao ®«ng kh«ng ®îc tr¶ c«ng cña c«ng nh©n . 12 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 II_ VAI TRß CñA LîI NHUËN 1. Nh÷ng quan ®iÓm chung : a. Quan ®iÓm vÒ vai trß cña lîi nhuËn cña c¸c nhµ kinh tÕ häc tríc Marx: _Tuy cßn h¹n chÕ vÒ tÝnh lý luËn ,cha biÕt ®Õn c¸c quy luËt kinh tÕ ,nhng hÖ thèng quan ®iÓm cña chñ nghÜa träng th¬ng ®· t¹o ra nh÷ng tiÒn ®Ò lý luËn kinh tÕ cho kinh tÕ häc sau nµy ph¸t triÓn .Cô thÓ hä cho r»ng :Môc ®Ých ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ hµng hãa lµ lîi nhuËn .Mét c¸ch cô thÓ h¬n lµ hä cho r»ng : lîi nhuËn lµ ®éng lùc cña th¬ng nh©n .§iÒu nµy thÓ hiÖn r»ng ,ngay tõ nh÷ng n¨m cña thÕ kû XV ;chñ nghÜa träng th¬ng ®· nh×n thÊy ®îc vai trß cña lîi nhuËn .Tuy nhiªn h¹n chÕ lín nhÊt cña hä lµ chØ thÊy ®îc vai trß cña lîi nhu©n th¬ng nghiÖp . _Sang ®Õn thÕ kû XVIII ,khi chñ nghÜa träng n«ng ®îc ra ®êi ,nã ®· kh¾c phôc ®îc h¹n chÕ ®ã cña chñ nghÜa träng th¬ng .Quesney ,mét ®¹i biÓu cña chñ nghÜa träng n«ng ,trong khi phª ph¸n chñ nghÜa träng th¬ng cho r»ng :lîi nhuËn cña th¬ng nh©n kh«ng ph¶i lµ lîi nhuËn cña quèc gia. Víi viÖc chuyÓn sù nghiªn cøu tõ lÜnh vùc lu th«ng sang lÜnh vùc s¶n xuÊt, khi lý luËn vÒ tiÒn l¬ng vµ lîi nhuËn ,chñ nghÜa träng n«ng ®· ñng hé “quy luËt s¾t” vÒ tiÒn l¬ng ,bëi v× ,tiÒn l¬ng c«ng nh©n bÞ thu hÑp ë møc t liÖu sinh ho¹t tèi cÇn thiÕt lµ b¾t nguån t cung lao ®éng lu«n lín h¬n cÇu lao ®éng .V× vËy c«ng nh©n cÇn c¹nh tranh víi nhau ®Ó cã viÖc lµm .Chñ nghÜa träng n«ng ®· cã t tëng tiÕn bé kh¼ng ®Þnh tiÒn l¬ng lµ thu nhËp do lao ®éng ,cßn nhµ t b¶n cã s¶n phÈm thuÇn tóy lµ lîi nhuËn. Lîi nhuËn ®ã chÝnh lµ thu nhËp kh«ng lao ®éng do c«ng nh©n t¹o ra. Tãm l¹i :tõ viÖc chuyÓn sù nghiªn cøu tõ lÜnh vùc lu th«ng sang lÜnh vùc s¶n xuÊt ,chñ nghÜa träng n«ng ®· thÊy vai trß cña lîi nhuËn trong lÜnh vùc s¶n xuÊt. Nhng do hoµn c¶nh lÞch sö lóc ®ã ,®· lµm cho hä m¾c mét sai lÇm trong nhËn thøc cña m×nh .Hä cho r»ng n«ng nghiÖp lµ ngµnh kinh tÕ s¶n xuÊt duy nhÊt , cßn c«ng nghiÖp chØ cã tiªu dïng chø hoµn toµn kh«ng cã s¶n xuÊt .Tøc lµ : theo hä lîi nhuËn chØ cã thÓ ®îc t¹o ra trong ngµnh n«ng nghiÖp . 13 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 _Sang ®Õn thÕ kû XVII ,khi kinh tÕ chÝnh trÞ t s¶n cæ ®iÓn ra ®êi ,chóng ta cµng cã thÓ thÊy râ h¬n vai trß cña lîi nhuËn trong nÒn kinh tÕ .Tríc hÕt, ®Õn víi W.Petty ,theo «ng ,ngêi cã tiÒn cã thÓ sö dông nã theo hai c¸ch ®Ó ®em l¹i thu nhËp .C¸ch thø nhÊt lµ mua ruéng ®Êt ®Ó cho thuª vµ thu ®Þa t« ,®ã lµ c¸ch sö dông tiÒn tèt nhÊt .C¸ch thø hai lµ cho vay ®Ó thu lîi tøc víi ®iÒu kÞªn ph¶i nhËn ®îc sè thu nhËp b»ng thu nhËp tõ ®Þa t«. Theo c¸ch lËp luËn nµy ,ta cã thÓ suy ra r»ng :lîi tøc vµ ®Þa t« ®Òu lµ nguån gèc thu nhËp cña nh÷ng ngêi cã tiÒn _hay nh÷ng nhµ t b¶n .Suy cho ®Õn cïng th× víi c¸ch thu nhËp nh thÕ nµo th× nguån gèc cña mäi thu nhËp cña nhµ t b¶n vÉn lµ c¸ch bãc lét lao ®«ng lµm thuª. Tãm l¹i ,luËn chøng vÒ con ®êng lµm giµu ,c¸c ®¹i biÓu kiÖt suÊt cña giai cÊp t s¶n Anh ®· chØ râ: muèn lµm giµu ph¶i bãc lét lao ®éng ;lao ®éng lµm thuª cña nh÷ng ngêi nghÌo ,®Ó thu ®îc nhiÒu lîi nhuËn .§©y còng lµ nguån gèc lµm giµu v« tËn cho nh÷ng ngêi giµu . Cã thÓ nãi r»ng sang ®Õn thÕ kû nµy th× vai trß cña lîi nhuËn lµ :®éng lùc cña c¸c nhµ t b¶n ,®· ®îc thÓ hiÖn râ nhÊt . TãM L¹I :tÊt c¶ c¸c nhµ kinh tÕ häc tríc Marx ®Òu cho r»ng lîi nhuËn lµ :nguån gèc lµm giµu v« tËn cña nh÷ng ngêi giµu (tøc cña c¸c nhµ t b¶n ); vµ cßn lµ ®éng lùc cña c¸c nhµ t b¶n. b.Quan ®iÓm vÒ vai trß cña lîi nhuËn cña Marx : Nh trªn ta ®· thÊy ®îc vai trß to lín cña lîi nhuËn ngay trong nh÷ng n¨m ®Çu cña thÕ kû XV khi chñ nghÜa t b¶n míi cßn ë trong thêi kú tÝch lòy nguyªn thñy t b¶n .§Õn tËn thÕ kû XIX ;lîi nhuËn cµng kh¼ng ®Þnh vai trß to lín cña m×nh .Ngay c¶ ®Õn quan ®iÓm cña Marx còng ®· coi lîi nhuËn vµ tû suÊt lîi nhuËn cao lµ môc ®Ých trùc tiÕp vµ lµ ®éng lùc cña nÒn s¶n xuÊt x· héi . ¤ng còng ®· tõng ph¸t biÓu : “Lîi nhuËn vµ tû suÊt lîi nhuËn mµ thÝch ®¸ng th× nhµ t b¶n trë thµnh can ®¶m . NÕu nh tû suÊt lîi nhuËn lµ 10% th× nhµ t b¶n ë kh¾p n¬i ; tû suÊt lîi nhuËn lµ 20% th× nhµ t b¶n h¨ng m¸u h¬n ; Tû suÊt lîi nhuËn lµ 50% th× nhµ t b¶n sÏ trë thµnh t¸o b¹o vµ kh«ng biÕt sî lµ g× ; tû suÊt lîi nhuËn lµ 100% th× nhµ t b¶n sÏ trµ ®¹p lªn luËt lÖ loµi ngêi ; vµ nÕu nh tû suÊt lîi nhuËn lµ 300% th× cã treo cæ nhµ t b¶n còng kh«ng biÕt sî”. c.Quan ®iÓm vÒ vai trß cña lîi nhuËn cña Samuelson : Theo Samuelson th× trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ,lîi nhuËn lµ ®éng lùc chi phèi ho¹t ®éng cña ngêi kinh doanh .Bëi lÏ :lîi nhuËn ®a c¸c nhµ kinh doanh ®Õn khu vùc s¶n xuÊt c¸c hµng hãa ngêi tiªu dïng cÇn nhiÒu h¬n ,bá c¸c khu vùc cã Ýt ngêi tiªu dïng h¬n .Lîi nhuËn ®a c¸c nhµ doanh nghiÖp sö dông kü thuËt s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶ nhÊt (chi phÝ Ýt nhÊt ) . A.Samuelson ®· ®a ra h×nh ¶nh «ng chñ ,con lõa ,cñ cµ rèt vµ có ®¸nh .¤ng nãi :gièng nh mét «ng chñ dïng cñ cµ rèt vµ nh÷ng có ®¸nh ®Ó buéc con lõa tiÕn lªn ,th× hÖ th«ng thÞ trêng dïng l·i vµ lç ®Ó quyÕt ®Þnh ba vÊn ®Ò: thÕ nµo ,c¸i g× vµ cho ai .Kh«ng nh÷ng thÕ ,lîi nhuËn cßn buéc c¸c nhµ doanh nghiÖp ph¶i c¶i tiÕn kü thuËt , hîp lý hãa s¶n xuÊt . 2. Vai trß cña lîi nhuËn trong nÒn kinh tÕ ë ViÖt Nam: a.Trong thêi kú bao cÊp: Do nhËn thøc cßn ®¬n gi¶n vÒ chñ nghÜa x· héi vµ con ®êng ®i lªn chñ nghÜa x· héi ,nªn tríc n¨m1986 chóng ta ®· thiÕt lËp thÓ chÕ kinh tÕ kÕ ho¹ch vµ c¬ chÕ vËn hµnh nÒn kinh tÕ lµ c¬ chÕ qu¶n lý ,tËp trung ,quan liªu ,bao cÊp. M« h×nh kinh tÕ vµ c¬ chÕ ®ã cã nh÷ng ®Æc trng chñ yÕu sau: 14 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Thø 1,nhµ níc qu¶n lý nÒn kinh tÕ b»ng hÖ thèngchØ tiªu ph¸p lÖnh hµnh chÝnh lµ chñ yÕu víi hÖ thèng chØ tiªu ph¸p lÖnh chi tiÕt tõ trªn xuèng díi .Do ®ã ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp chñ yÕu ph¶i dùa vµo chØ tiªu ph¸p lÖnh hoÆc lµ quyÕt ®Þnh cña c¬ quan qu¶n lý nhµ níc cÊp trªn,tõ ph¬ng híng s¶n xuÊt ,nguån vËt t ,®Þa chØ tiªu thô s¶n phÈm ,®Õn viÖc ®Þnh gi¸ ,s¾p xÕp bé m¸y . Thø 2 ,c¸c c¬ quan hµnh chÝnh kinh tÕ can thiÖp qu¸ s©u vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ c¬ së ,nhng l¹i kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm g× vÒ vËt chÊt ®èi víi c¸c quyÕt ®Þnh cña m×nh .Nh÷ng thiÖt h¹i do c¸c quyÕt ®Þnh kh«ng ®óng g©y ra th× ng©n s¸ch Nhµ níc ph¶i g¸nh chÞu . HËu qu¶ do hai ®iÓm nãi trªn mang l¹i lµ c¬ quan qu¶n lý nhµ níc lµm thay chøc n¨ng qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. Cßn c¸c doanh nghiÖp võa bÞ trãi buéc v× kh«ng cã quyÒn tù chñ, võa û l¹i vµo cÊp trªn v× kh«ng rµng buéc tr¸ch nhiÖm ®èi víi kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. Thø 3, trong c¬ chÕ cò quan hÖ hµng hãa tiÒn tÖ bÞ coi thêng, nhµ níc qu¶n lý nÒn kinh tÕ vµ kÕ ho¹ch hãa b»ng chÕ ®é cÊp ph¸t vµ giao nép s¶n phÈm, quan hÖ hiÖn vËt lµ chñ yÕu, do ®ã h¹ch to¸n kinh tÕ chØ lµ hinhf thøc. ChÕ ®é bao cÊp ®îc thùc hiÖn díi c¸c h×nh thøc: -Bao cÊp qua gi¸ lµ h×nh thøc phæ biÕn vµ nghiªm träng nhÊt. Nhµ níc ®Þnh gi¸ tµi s¶n, thiÕt bÞ, vËt t, hµng hãa thÊp h¬n gi¸ trÞ cña chóng.Víi gi¸ thÊp nh vËy, coi nh mét phÇn nh÷ng thø ®ã ®îc cho kh«ng. -Bao cÊp qua chÕ ®é tem phiÕu, tiÒn l¬ng, hiÖn vËt. ChÕ ®é cung cÊp tem phiÕu víi gi¸ qu¸ thÊp ®· biÕn thµnh mét lo¹i tiÒn l¬ng hiÖn vËt ®· ph¸ vì nguyªn t¾c ph©n phèi theo lao ®éng. -Bao cÊp theo chÕ ®é cÊp ph¸t vèn cña ng©n s¸ch mµ kh«ng rµng buéc tr¸ch nhiÖm vÒ vËt chÊt ®èi víi ngêi ®îc cÊp vèn ®· t¹o ra g¸nh nÆng cho ng©n s¸ch nhµ níc. Thø 4, bé m¸y qu¶n lý cång kÒnh, cã nhiÒu cÊp trung gian vµ kÐm n¨ng ®éng, tõ ®ã sinh ra ®éi ngò c¸n bé kÐm n¨ng lùc qu¶n lý nhng phong c¸ch th× cöa quyÒn quan liªu. M« h×nh kinh tÕ chØ huy, mµ ®iÓn h×nh lµ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch hãa, tËp trung , bao cÊp... víi nh÷ng ®Æc trng nªu trªn cã nh÷ng u ®iÓm lµ tËp trung ®îc nguån lùc vµo nh÷ng môc tiªu chñ yÕu. Nhng nã l¹i thñ tiªu c¹nh tranh,vai trß lµ ®éng lùc cña lîi nhuËn bÞ thñ tiªu. Nªn ®· k×m h·m tiÕn bé khoa häc kÜ thuËt. M« h×nh kinh tÕ ®ã kh«ng cã tiªu chuÈn kh¸ch quan ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh tÕ, bëi lÏ gi¸ c¶ gÇn nh kh«ng cã quan hÖ g× víi gi¸ trÞ hµng hãa, còng nh lµ t¬ng quan cung cÇu, nªn mäi cù tÝnh to¸n ®Òu sai lÖch, lµm mÊt ®i ®éng lùc cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ, lµm triÖt tiªu tÝnh n¨ng ®éng s¸ng t¹o cña c¸c ®în vÞ kinh tÕ, h×nh thµnh c¬ chÕ kÜm h·m sù ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi, khi ®ã chñ yÕu ph¸t triÓn kinh tÕ theo chiÒu réng chø kh«ng ph¶i ph¸t triÓn kinh tÕ theo chiÒu s©u. V× vËy víi sù ®æi míi vÒ t duy kinh tÕ, §¶ng ta ®· ®Ò ra ph¬ng híng ®æi míi kinh tÕ lµ chuyÓn nÒn kinh tÕ níc ta sang nÒn kinh tÕ hµng hãa nhiÒu thµnh phÇn vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña nhµ níc ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. b. Trong thêi kú sau ®æi míi : 15 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Theo trªn ®· nghiªn cøu ,th× ë níc ta tríc n¨m 1986 ®· tõng tån t¹i m« h×nh kinh tÕ kÕ ho¹ch ,nªn ®· thñ tiªu ®éng lùc cña s¶n xuÊt kinh doanh ,thñ tiªu lîi nhuËn .M« h×nh ®ã ®· tõng k×m h·m sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña chóng ta trong thêi gian dµi .V× vËy §¶ng ta ®· ®Ò ra nhiÖm vô lµ ph¶i chuyÓn ®æi m« h×nh kinh tÕ ,tõ m« h×nh kinh tÕ kÕ ho¹ch sang m« h×nh kinh tÕ hµng hãa .M« h×nh kinh tÕ cña níc ta sau n¨m 1986 ®îc x¸c ®Þnh lµ nÒn kinh tÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña nhµ níc ,®Þnh híng x· héi chñ nghÜa (nãi ng¾n gän lµ kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ).Nãi ®Õn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa cã nghÜa lµ nÒn kinh tÕ cña chóng ta kh«ng ph¶i lµ kinh tÕ bao cÊp ,qu¶n lý theo kiÓu tËp quan liªu bao cÊp nh tríc ®©y ,nhng ®ã còng kh«ng ph¶i lµ nÒn kinh tÕ thÞ trêng tù do c¹nh tranh cñac¸c níc t b¶n chñ nghÜa ,tøc lµ kh«ng ph¶i lµ kinh tÕ thÞ trêng t b¶n chñ nghÜa ,vµ còng cha hoµn toµn lµ kinh tÕ thÞ trêng x· héi chñ nghÜa. Bëi chóng ta cßn ®ang ë trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi ,cßn cã sù ®an xen vµ ®Êu tranh gi÷a c¸i míi vµ c¸i cò ,võa cã võa cha cã ®Çy ®ñ yÕu tè x· héi chñ nghÜa . NÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam ,mét mÆt võa cã nh÷ng tÝnh chÊt chung cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng :Mét lµ, c¸c chñ thÓ kinh tÕ cã tÝnh ®éc lËp ,cã quyÒn tù chñ trong s¶n xuÊt kinh doanh .Hai lµ ,gi¸ c¶ do thÞ trêng quyÕt ®Þnh ,hÖ thèng thÞ trêng ®îc ph¸t triÓn ®Çy ®ñ vµ cã t¸c dông lµm c¬ së cho viÖc ph©n phèi c¸c nguån lùc kinh tÕ vµo c¸c ngµnh c¸c lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ.Ba lµ ,nÒn kinh tÕ vËn ®éng theo nh÷ng quy luËt vèn cã cña kinh tÕ thÞ trêng nh quy luËt gi¸ trÞ ,quy luËt cung_cÇu ,quy luËt c¹nh tranh,...sù t¸c ®éng cua c¸c quy luËt ®ã h×nh thµnh nªn c¬ chÕ tù ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ .Bèn lµ ,nÕu lµ nÒn kinh tÕ thÞ trêng hiÖn ®¹i th× cã sù ®iÒu tiÕt vÜ m« cña nhµ níc th«ng qua c¸c ph¸p lÖnh kinh tÕ ,vµ c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ. Th× kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam ,da trªn c¬ së dÉn d¾t ,chi phèi bëi nguyªn t¾c vµ b¶n chÊt cña chñ nghÜa x· héi . Nh ®· biÕt ,trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng cã mét lo¹t nh÷ng quy luËt kinh tÕ vèn cã cña nã nh quy luËt c¹nh tranh ,quy luËt gi¸ trÞ ,quy luËt cung_cÇu ,...C¸c quy luËt ®ã ®Òu biÓu hiÖn sù ho¹t ®éng cña m×nh th«ng qua gi¸ c¶ thÞ trêng .Nhê sù vËn ®éng cña gi¸ c¶ thÞ trêng mµ diÔn ra mét sù thÝch øng mét c¸ch tù ph¸t gi÷a khèi lîng vµ c¬ cÊu s¶n xuÊt (tæng cung) víi khèi lîng vµ c¬ cÊu cña x· héi (tæng cÇu) .Tøc lµ sù ho¹t ®éng cña c¸c quy luËt ®ã ®· ®iÒu tiÕt nÒn s¶n xuÊt x· héi .VËy c¬ chÕ thÞ trêng lµ c¬ chÕ tù ®iÒu tiÕt cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng do sù t¸c ®éng cña c¸c quy luËt vèn cã cña nã .Nãi mét c¸ch kh¸c cô thÓ h¬n ,c¬ chÕ thÞ trêng lµ hÖ thèng h÷u c¬ cña sù thÝch øng lÉn nhau ,tù ®iÒu tiÕt lÉn nhau cña c¸c yÕu tè gi¸ c¶ ,cung _cÇu ,c¹nh tranh ,...trùc tiÕp ph¸t huy t¸c dông trªn thi trêng ®Ó ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ thÞ trêng .C¬ chÕ thÞ trêng lµ mét bé m¸y tinh vi ®Ó phèi hîp mét c¸ch kh«ng tù gi¸c ho¹t ®éng cña ngêi tiªu dïng víi c¸c nhµ s¶n xuÊt . NÕu nh trong thêi kú bao cÊp ,víi chñ tr¬ng l·i nhµ níc, thu lç nhµ níc bï , vai trß ®éng lùc cña lîi nhuËn bÞ triÖt tiªu .Th× tõ khi chuyÓn sang c¬ chÕ míi ,lîi nhuËn ®· ®îc coi träng ,vai trß ®éng lùc cña lîi nhuËn ®· ®îc kh«i phôc .ThËt vËy : -Thø nhÊt ,víi sù ho¹t ®éng cña c¬ chÕ thÞ trêng th× sù biÕn ®éng cña gi¸ c¶ sÏ dÉn tíi sù biÕn ®éng cña cung _cÇu ,s¶n xuÊt vµ tiªu dïng vµ dÉn tíi sù 16 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 biÕn ®æi trong ph©n bè c¸c nguån lùc kinh tÕ .Nh÷ng ngêi s¶n xuÊt sÏ chuyÓn vèn tõ n¬i gi¸ c¶ thÊp ,do lîi nhuËn thÊp ,sang n¬i cã gi¸ c¶ hµng hãa cao do ®ã lîi nhuËn cao ,tøc lµ nguån lùc sÏ ®îc chuyÓn ®Õn n¬i mµ chóng ®îc sö dông hiÖu qu¶ cao nhÊt. -Thø hai ,trong c¬ chÕ thÞ trêng cã sù ho¹t ®éng cña quy luËt c¹nh tranh . Nªn nã buéc c¸c chñ thÓ hµnh vi kinh tÕ v× lîi Ých riªng cña b¶n th©n m×nh mµ ph¶i c¹nh tranh víi nhau ®Ó giµnh lÊy lîi Ých tèi ®a cho m×nh .Bëi v× môc ®Ých ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp lµ lîi nhuËn tèi ®a ,do ®ã hä sÏ ®Çu t vµo n¬i cã lîi nhuËn cao . -Thø ba, c¹nh tranh kh«ng nh÷ng lµ c¬ chÕ ®iÒu chØnh linh ho¹t s¶n xuÊt x· héi mµ cßn kÝch thÝch tiÕn bé kü thuËt ,¸p dông c«ng nghÖ míi vµo s¶n xuÊt .§Ó cã thÓ c¹nh tranh ®îc vÒ gi¸ c¶ ,buéc nh÷ng ngêi s¶n xuÊt ph¶i gi¶m chi phÝ ®Õn møc tèi thiÓu b»ng c¸ch ¸p dông kü thuËt vµ c«ng nghÖ tiªn tiÕn .Ngêi s¶n xuÊt nµo cã kü thuËt vµ c«ng nghÖ s¶n xuÊt tiªn tiÕn sÏ thu ®îc lîi nhuËn siªu ng¹ch .Do ®ã canh tranh lµ ¸p lùc ®èi víi ngêi s¶n xuÊt buéc hä ph¶i c¶i tiÕn kü thuËt ,nhê ®ã kü thuËt vµ c«ng nghÖ s¶n xuÊt cña toµn x· héi ®îc ph¸t triÓn. -Thø t , nÕu nh c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp ®· k×m h·m sù ph¸t triÓn tù do cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ ,do ®ã ®· lµm triÖt tiªu ®éng lùc cña s¶n xuÊt kinh doanh ,triÕt tiªu lîi nhuËn .Th× c¬ chÕ thÞ trêng ®· kÝch thÝch ho¹t ®éng cña chñ thÓ kinh tÕ vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ho¹t ®éng tù do cña hä .Do ®ã lµm cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn n¨ng ®éng vµ cã hiÖu qu¶ . §ång thêi còng kh«i phôc l¹i vai trß ®éng lùc cña lîi nhuËn. -Thø n¨m ,cã lîi nhuËn th× c¸c ®¬n vÞ kinh doanh míi lµm nghÜa vô nép thuÕ thu nhËp cña doanh nghÞªp cho nhµ níc ,míi cã thÓ tÝch lòy ®Ó t¸i s¶n xuÊt më réng ,míi cã thÓ cã c¸c nguån ®Ó lËp c¸c quü phóc lîi x· héi hay tËp thÓ.Theo Lª Nin th× kho¶n thu nhËp cña doanh nghiÖp sau khi lµm nghÜa vô nép thuÕ ph¶i ®îc chia thµnh ba phÇn : PhÇn thø nhÊt dïng lµm nguån tÝch lòy më réng doanh nghiÖp , phÇn thø hai dµnh cho tiªu dïng cña chñ doanh nghiÖp ,phÇn cßn l¹i ph¶i lËp thµnh c¸c quü phóc lîi tËp thÓ ,c¸c quü b¶o hiÓm x· héi ,... Tuy nhiªn sù thµnh c«ng cña c¬ chÕ thÞ trêng ®ã lµ lµ ph¶i cã ®iÒu kiÖn cña nã lµ :c¸c yÕu tè s¶n xuÊt ®îc lu ®éng ,di chuyÓn dÔ dµng ,gi¸ c¶ thÞ trêng cã tÝnh linh ho¹t ,th«ng tin thÞ trêng ph¶i nhanh nh¹y vµ c¸c chñ thÓ thÞ trêng ph¶i n¾m ®îc ®Çy ®ñ th«ng tin liªn quan. 3. Nh÷ng mÆt tr¸i cña viÖc ch¹y theo lîi nhuËn mét c¸ch mï qu¸ng: MÆc dï c¬ chÕ thÞ trêng lµ c¬ chÕ tèt nhÊt ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ thÞ trêng, tuy nhiªn c¬ chÕ thÞ trêng còng cã nh÷ng khuyÕt tËt vèn cã cña nã. Nh÷ng khuyÕt tËt cña c¬ chÕ thÞ trêng ®Êy còng chÝnh lµ nh÷ng mÆt tr¸i cña viÖc ch¹y theo lîi nhuËn mét c¸ch mï qu¸ng .Cô thÓ lµ : Thø nhÊt ,ch¾c h¼n ai ai còng biÕt môc ®Ých ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp lµ lîi nhuËn tèi ®a ,v× vËy hä cã thÓ l¹m dông tµi nguyªn cña x· héi ,g©y ra « nhiÔm m«i trêng sèng cña con ngêi ,khi ®ã hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi mµ §¶ng ®· ®Ò ra kh«ng ®îc b¶o ®¶m . Thø hai cã nh÷ng môc tiªu x· héi dï c¬ chÕ thÞ trêng cã ho¹t ®éng tr«i ch¶y nh thÕ nµo còng kh«ng thÓ ®¹t ®îc .Sù t¸c ®éng cña c¬ chÕ thÞ trêng sÏ dÉn 17 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 tíi sù ph©n hãa giµu nghÌo ,sù ph©n cùc vÒ cña c¶i ,t¸c ®éng sÊu ®Õn ®¹o ®øc vµ t×nh ngêi .Cã thÓ nãi sù t¸c ®éng cña c¬ chÕ thÞ trêng sÏ ®a l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao ,nhng nã kh«ng tù ®éng ®em l¹i nh÷ng gi¸ trÞ mµ x· héi muèn v¬n tíi .ThËt vËy trong thùc tÕ ®· cã trêng hîp v× lîi nhuËn cao mµ ®· b¸n dÎ anh em ,b¹n bÌ .Theo Edgar Morin ®· nhËn xÐt chua ch¸t : “Trong c¸c nÒn v¨n minh ®îc gäi lµ ph¸t triÓn cña chóng ta ,tån t¹i mét t×nh tr¹ng kÐm ph¸t triÓn th¶m b¹i vÒ v¨n hãa ,trÝ n·o ,t×nh ngêi”. (Ph¶n ph¸t triÓn _ C¸i gi¸ cña chñ nghÜa tù do ,NXB ChÝnh trÞ quèc gia ,Hµ Néi 1995 trang 338). Thø ba :trªn thùc tÕ chóng ta ch¾c h¼n còng ®· gÆp nhiÒu trêng hîp c¸c doanh nghiÖp v× lîi nhuËn cña hä mµ ®· :bu«n lËu ,chèn thuÕ ,vµ lµm hµng gi¶ ,...§iÒu ®ã kh«ng nh÷ng lµm ¶nh hëng ®Õn sù ph¸t triÓn cña toµn x· héi nãi chung mµ cßn lµm ¶nh hëng ®Õn lîi Ých cña ngêi tiªu dïng ,¶nh hëng ®Õn søc kháe cña mäi ngêi . Ngoµi ra ,trªn thÞ trêng ngµy nay cßn xuÊt hiÖn mét lo¹i hµng hãa rÊt nguy hiÓm cho x· héi ,nhng l¹i ®em l¹i mét lîi nhu©n siªu ng¹ch rÊt cao cho nh÷ng ngêi bu«n b¸n chóng .V©ng ®ã chÝnh lµ ma tóy .Kh«ng cÇn nãi nhiÒu ch¾c c¸c b¹n còng biÕt ,ma tóy lµ mét lo¹i hµng hãa nguy hiÓm ®Õn møc nµo. Nã lµ mét thø hµng hãa mµ c¶ thÕ giíi cÊm bu«n b¸n. V× c¸i thø ®éc h¹i Êy mµ cã kh«ng biÕt bao nhiªu gia ®×nh trªn thÕ giíi nµy ph¶i nhµ tan cöa n¸t. 18 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 KÕt luËn chung Nh vËy sau khi nghiªn cøu song ®Ò tµi nµy, ch¾c h¼n mçi ngêi chóng ta ai ai còng cã thÓ nhËn thøc ®îc nh÷ng vai trß to lín cña lîi nhuËn trong viÖc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ .Nhng ,theo nh Lapoleong ®· tõng nãi : “®Õn c¶ nh÷ng tÊm huy ch¬ng còng ph¶i cã hai mÆt cña nã” . ChÝnh v× vËy, mµ chóng ta còng ®ång thêi ph¶i nhËn thøc ®îc nh÷ng mÆt tr¸i cña lîi nhuËn .ChØ cã nh thÕ chóng ta míi cã thÓ tiÕn hµnh c«ng cuéc x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ trêng theo ®óng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa nh §¶ng ta ®· ®Ò ra . 19 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Nh÷ng tµi liÖu tham kh¶o 1.Gi¸o tr×nh kinh tÕ chÝnh trÞ Marx_Lªnin ,nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi _2004. 2.Gi¸o tr×nh lÞch sö c¸c häc thuyÕt kinh tÕ ,nhµ xuÊt b¶n thèng kª, trêng §¹i Häc Kinh TÕ Quèc D©n. 3.Ph¶n ph¸t triÓn _ c¸i gi¸ ph¶i tr¶ cho chñ nghÜa tù do,Nhµ xuÊt b¶n xu©t b¶n ChÝnh trÞ Quèc Gia ,Hµ Néi n¨m 1995. 4.John Maynard Keynes :lý thuyÕt tæng qu¸t vÌ l·i xuÊt ,viÖc lµm vµ tiÒn tÖ ,nhµ xuÊt b¶n gi¸o dôc II n¨m 1994. 5. Marx vµ Angghen toµn tËp , nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia Hµ Néi n¨m1999. 20