Tài liệu 500

(N.X.B. Phô N÷ 1997) t«i ®· giíi thiÖu c¶ mét ch−¬ng nãi vÒ “ BÖnh v¨n minh trong x· héi ®−¬ng ®¹i ”.Trong cuèn s¸ch nµy, t«i tËp hîp vµ giíi thiÖu víi b¹n ®äc“ 500 ®iÒu cÊm kþ trong cuéc sèng hiÖn ®¹i ” víi mong muèn gióp c¸c b¹n sèng khoÎ h¬n, sèng l©u h¬n, sèng h¹nh phóc h¬n. Hµ Néi, mïa Xu©n n¨m 1999 lêi nãi ®Çu Hoµng B¾c Cuéc sèng thËt mu«n mµu mu«n vÎ. Kinh tÕ ph¸t triÓn, ®êi sèng n©ng cao, x· héi v¨n minh, nh©n lo¹i tiÕn bé vµ còng kh«ng Ýt ®iÒu phøc t¹p. Cã nh÷ng ®iÒu tõ x−a ®Õn nay ng−êi ta vÉn lµm, vÉn cho lµ hay, lµ ®óng, nay qua cuéc sèng thùc, khoa häc l¹i nãi r»ng kh«ng nªn lµm v× kh«ng cã lîi cho søc khoÎ. VÝ dô nh− ¨n c¬m xong uèng mét chÐn n−íc chÌ lµ chuyÖn c¶ ngµn n¨m nay ai còng lµm nh− vËy, hay nh− sau b÷a c¬m cã Ýt tr¸i c©y lµ ®iÒu mong mái cña nhiÒu gia ®×nh hoÆc thó g× b»ng ®−îc uèng cèc bia −íp l¹nh. VËy mµ cuèn s¸ch nµy l¹i nãi lµ kh«ng nªn, lµ kiªng kþ.Sao vËy ? Trong cuèn 2 phÇn 1 trÎ th¬ vµ nh÷ng ®iÒu cÊm kþ 1- kh«ng nªn coi th−êng viÖc nu«i con b»ng s÷a mÑ “ S¸ch cho mäi nhµ ” 5 Cã nh÷ng bµ mÑ trÎ cã rÊt nhiÒu s÷a, nh−ng l¹i ®i häc 6 thãi quen lµm ®Ñp cña ng−êi n−íc ngoµi, kh«ng chÞu cho con bó. §ã thËt lµ mét ®iÒu ®¸ng tiÕc. VÒ mÆt miÔn dÞch häc, dinh d−ìng häc, sinh lý vµ t©m lý häc, s÷a mÑ ®Òu cã c«ng n¨ng ®Æc biÖt. S÷a mÑ cã chÊt dinh d−ìng cao, cã mét tû lÖ pr«tªin, chÊt bÐo, chÊt ®−êng rÊt c©n ®èi, rÊt dÔ hÊp thu. S÷a mÑ cßn cã hµm l−îng men gióp cho viÖc tiªu ho¸ vµ mét sè lín chÊt kh¸ng thÓ ®Ò kh¸ng bÖnh tËt. Trong s÷a mÑ cã hµm l−îng lín vitamin nh− vitamin D, E v.v...cã thÓ thóc ®Èy sù ph¸t triÓn c«ng n¨ng cña c¸c c¬ quan trong c¬ thÓ hµi nhi. C¸c chÊt kho¸ng trong s÷a mÑ th× ngoµi chÊt canxi lµ chÝnh, cßn cã c¸c chÊt kali, natri, ph«tpho, chÊt s¾t, chÊt c¬lorine v.v... cã thÓ ®iÒu tiÕt c«ng n¨ng sinh lý cña trÎ. S÷a mÑ cßn cã thÓ kÕt hîp víi chÊt qu¸ mÉn ë trong ruét, cho nªn cã t¸c dông chèng l¹i sù qu¸ mÉn c¶m. S÷a mÑ kh«ng cã vi khuÈn, nhiÖt ®é thÝch hîp, nu«i trÎ rÊt thuËn tiÖn. Cho trÎ bó cã thÓ th«ng qua sù ph¶n x¹ ph©n tiÕt trong thÇn kinh, gióp cho tö cung co l¹i, gi¶m bít viÖc ra nhiÒu m¸u sau khi ®Î vµ c¬ héi ®Ó sinh bÖnh, do ®ã mµ gióp cho ng−êi mÑ ®−îc khoÎ m¹nh. Còng nhê bó s÷a mÑ mµ ®øa con ®−îc sù ©u yÕm vµ ch¨m sãc nhiÒu h¬n cña ng−êi mÑ. Nh− vËy sÏ gióp cho viÖc ph¸t triÓn trÝ lùc vµ thÓ lùc cña ®øa trÎ VÒ mÆt ph¸t triÓn t©m lý th× nu«i con b»ng s÷a mÑ còng cã t¸c dông rÊt tèt. Cho nªn chóng ta nªn nu«i con b»ng s÷a mÑ. kiÕt lþ, bÖnh th−¬ng hµn v.v... th× kh«ng nªn cho con bó. Ng−êi mÑ m¾c nh÷ng bÖnh nÆng nh− bÖnh tim, bÖnh viªm thËn m·n tÝnh, bÖnh ®¸i th¸o ®−êng vµ nh÷ng bÖnh m·n tÝnh sót c©n liªn tôc nh− bÖnh ung th− v.v... th× kh«ng nªn cho con bó. Nh÷ng ng−êi mÑ bÞ bÖnh phiÒn muén, bÖnh thÇn kinh ph©n liÖt nÆng th× kh«ng nªn cho con bó. Nh÷ng ng−êi mÑ ®Î con ra ®· bÞ bÖnh ®−êng huyÕt b¸n nhò hoÆc bÖnh trong n−íc tiÓu cã benzen xªt«n th× ph¶i lËp tøc ngõng ngay viÖc cho con bó. 3- TrÎ th¬ nµo kh«ng nªn bó s÷a mÑ S÷a mÑ tuy lµ thøc ¨n lý t−ëng nhÊt cña trÎ th¬, song cã nh÷ng trÎ l¹i kh«ng ®−îc bó s÷a mÑ. Nh÷ng ®øa trÎ cã bÖnh qu¸ mÉn c¶m, sau khi bó s÷a mÑ th× sinh ra bÖnh qu¸ mÉn c¶m. Nh÷ng bÖnh th−êng thÊy lµ bÖnh hoµng ®µm, t¸o bãn, biÕng ¨n, gµy yÕu, mÖt mái, ¨n kh«ng tiªu v.v... Nh÷ng trÎ em bÞ søt m«i bÈm sinh, v× kh«ng ngËm ®−îc ®Çu vó cña mÑ nªn mÊt mÊt kh¶ n¨ng bó s÷a mÑ. 4- Kh«ng nªn bá s÷a non 2- Tr−êng hîp nµo kh«ng nªn nu«i con b»ng s÷a mÑ Cã mét sè ng−êi bÞ ¶nh h−ëng cña quan niÖm cò, cho r»ng sau khi ®Î, nh÷ng giät s÷a ®Çu tiªn ch¶y ra lµ “ bÈn ”, hoÆc cho r»ng nh÷ng giät s÷a ®Çu tiªn rÊt lo·ng, kh«ng cã gi¸ trÞ dinh d−ìng, nªn th−êng bá ®i, nh− vËy thËt lµ ®¸ng tiÕc. Nu«i con b»ng s÷a mÑ lµ viÖc rÊt nªn ®Ò x−íng. Song cã mét sè bµ mÑ th× l¹i kh«ng nªn cho con bó s÷a cña m×nh. Nh÷ng ng−êi mÑ bÞ bÖnh lao phæi, bÖnh viªm gan, bÖnh 3 7 8 S÷a non lµ chØ nh÷ng giät s÷a ch¶y ra trong 5 ngµy sau khi ®Î. S÷a non kh«ng nh÷ng kh«ng “ bÈn ”, mµ cßn cã chÊt dinh d−ìng cao nhÊt, trong ®ã thµnh phÇn miÔn dÞch cao ®Õn møc nh÷ng giät s÷a sau nµy kh«ng thÓ nµo s¸nh ®−îc. Qua kiÓm nghiÖm, ng−êi ta ph¸t hiÖn ra r»ng trong s÷a non cã 52,3% b¹ch tÕ bµo trung tÝnh, 39,7% phÖ tÕ bµo ®¬n h¹t, 5,68% tiÓu thÓ s÷a non, 2,14% tÕ bµo l©m ba. TÊt c¶ nh÷ng lo¹i tÕ bµo nµy ®Òu cã c«ng n¨ng miÔn dÞch nhÊt ®Þnh, thÝch hîp víi nhu cÇu ph¸t triÓn nhanh chãng cña trÎ s¬ sinh. §Æc biÖt lµ trong s÷a non hµm l−îng lßng tr¾ng trøng h¹t miÔn dÞch vµ vi l−îng nguyªn tè kÏm nhiÒu nhÊt (ngµy ®Çu tiªn sau khi ®Î, s÷a non cã hµm l−îng cao gÊp 13,5 lÇn hµm l−îng trong m¸u cña ng−êi lín). ChÊt lßng tr¾ng trøng cña h¹t miÔn dÞch cã t¸c dông b¶o vÖ niªm m¹c ®−êng tiªu ho¸ vµ ®−êng h« hÊp ®èi víi trÎ s¬ sinh, cã thÓ ng¨n chÆn vi trïng bÖnh x©m nhËp vµo c¬ thÓ trÎ, ®Ò phßng trÎ s¬ sinh khái bÞ ®au bông tiªu ch¶y, c¶m cóm vµ viªm phÕ qu¶n; nh÷ng h¹t nh©n ph¸t triÓn ë trong s÷a non cã thÓ thóc ®Èy sù tr−ëng thµnh cña d¹ dµy vµ ruét chãng thµnh thôc, vµ cã thÓ ng¨n ngõa sù x©m nhËp cña nh÷ng vËt qu¸ mÉn c¶m tõ bªn ngoµi vµo. S÷a non cßn cã thÓ thóc ®Èy ph©n su bµi tiÕt ra ngoµi, còng nh− tiªu trõ hoµng ®µm, cã thÓ tr¸nh ®−îc ®Çy bông vµ h¹ch hoµng ®µm cã thÓ g©y bÖnh. lµ kh«ng phï hîp víi qui luËt sinh lý cña viÖc tiÕt s÷a, cã thÓ g©y nªn nh÷ng hËu qu¶ nghiªm träng. Bëi v× viÖc tiÕt s÷a mÑ lµ do sù ®iÒu tiÕt cña thÇn kinh vµ sù ph©n tiÕt bªn trong. TrÎ s¬ sinh mót ®Çu vó sÏ kÝch thÝch, dÉn ®Õn ph¶n x¹ thÇn kinh, thóc ®Èy sù ph©n tiÕt cña chÊt kÝch thÝch ë ®»ng sau thuú thÓ lµm cho s÷a tõ trong tuyÕn s÷a ®ang ®Çy ¾p ch¶y vµo èng dÉn s÷a. NÕu kh«ng ®−îc sù kÝch thÝch nh− vËy, th× viÖc ph©n tiÕt s÷a sÏ bÞ gi¶m hoÆc bÞ t¾c nghÏn. Cho nªn, ®Ó cho viÖc nu«i con b»ng s÷a mÑ thµnh c«ng, th× sau khi ®øa con ra ®êi, nãi chung tõ 6 ®Õn 12 tiÕng ®ång hå lµ b¾t ®Çu cho bó s÷a. C¸c nhµ y häc n−íc ngoµi cßn chñ tr−¬ng sau khi ®Î 20 phót lµ b¾t ®Çu cho bó ngay. S¶n phô cho con bó s÷a sím cßn cã thÓ kÝch thÝch ph¶n x¹ tö cung co l¹i, rÊt cã lîi cho viÖc phôc håi tö cung. 6- Kh«ng nªn lÊy s÷a ®Æc cã ®−êng lµm thøc ¨n chÝnh cho trÎ s¬ sinh Cã mét sè s¶n phô, khi kh«ng cã s÷a hoÆc Ýt s÷a, th−êng dïng s÷a ®Æc cã ®−êng lµm thøc ¨n chÝnh cña con. Kú thùc c¸ch lµm nh− vËy lµ kh«ng cã lîi cho sù ph¸t triÓn, lín lªn cña trÎ th¬. Bëi v× s÷a ®Æc cã ®−êng lµ mét lo¹i chÕ phÈm s÷a s¶n xuÊt tõ s÷a bß t−¬i, sau khi c« ®Æc 2/5 dung l−îng gèc, cho thªm 40% ®−êng tr¾ng vµo ®Ó chÕ thµnh. Khi dïng s÷a nµy, ng−êi ta pha l−îng n−íc gÊp ®«i l−îng s÷a ®Æc ®Ó cho lo·ng ra, gièng nh− nång ®é cña s÷a bß t−¬i, nh−ng v× hµm l−îng ®−êng cao qu¸, ngät qu¸ nªn trÎ khã tiÕp thô, dÔ g©y nªn tr−íng bông vµ ®i ngoµi, thËm chÝ cßn dÉn ®Õn c¸c bÖnh nh− 5- kh«ng nªn cho trÎ míi sinh bó s÷a qu¸ muén Trong mét sè vïng ë n«ng th«n, cho ®Õn ngµy nay vÉn l−u hµnh mét c¸ch lµm cùc kú nguy h¹i cho trÎ s¬ sinh lµ kh«ng chÞu tranh thñ cho trÎ míi sinh bó s÷a sím nhÊt, ng¾n th× 1, 2 ngµy, dµi th× 3 ngµy trë lªn. Kú thùc c¸ch lµm nh− vËy 4 9 10 x¬ cøng t©m huyÕt qu¶n vµ thÞ lùc kÐm ë ®øa trÎ. Tr−íc khi ¨n s÷a, nÕu pha s÷a b»ng 5 lÇn n−íc ®Ó lµm cho nång ®é ®−êng ®¹t tiªu chuÈn b×nh th−êng th× hµm l−îng pr«tªin vµ mì ë trong s÷a l¹i bÞ gi¶m ®i 5 lÇn, gi¶m ®i rÊt nhiÒu gi¸ trÞ dinh d−ìng cña s÷a bß t−¬i, kh«ng thÓ tho¶ m·n nhu cÇu ph¸t triÓn lín lªn cña trÎ th¬ ®−îc. NÕu cø tr−êng kú nu«i trÎ nh− thÕ nµy, tÊt sÏ lµm cho trÎ kh«ng thÓ t¨ng c©n ®−îc, thËm chÝ cßn gÇy ®i. Cho nªn kh«ng nªn lÊy s÷a ®Æc cã ®−êng lµm thøc ¨n chÝnh cña trÎ . 8- Kh«ng nªn cho trÎ n»m ngöa bó s÷a Khi trÎ th¬ n»m trªn gi−êng mµ cho bó hoÆc cho ngËm b×nh s÷a, tuy cã c¸i lîi lµ trÎ dÔ nuèt, nh−ng l¹i dÔ dÉn ®Õn bÞ viªm tai gi÷a. Bëi v× gi÷a yÕt hÇu vµ tai gi÷a cã mét èng th«ng nhau, gäi lµ èng nh¸nh yÕt hÇu. So víi ng−êi lín, èng nh¸nh nµy ë trÎ em rÊt ng¾n, nh−ng rÊt ®Òu ®Æn vµ hÇu nh− nã n»m ngang. TrÎ th¬ n»m ngang bó s÷a, th−êng hay bÞ ch¶y s÷a ra ngoµi, bÞ î hoÆc bÞ trí. Khi bÞ trí, s÷a dÔ th«ng qua èng nh¸nh yÕt hÇu ®· në réng vµ co l¹i ®Ó vµo tai gi÷a, do ®ã mµ sinh ra viªm tai gi÷a, dÉn ®Õn ph¸t sèt, ®au tai vµ viªm tai gi÷a m·n tÝnh vµ ch¶y mñ quanh n¨m, ch÷a nhiÒu n¨m còng kh«ng khái, cã khi cßn dÉn ®Õn nghÔnh ng·ng. V× thÕ kh«ng nªn cho trÎ th¬ n»m bó s÷a . Khi cho bó s÷a nªn cho trÎ n»m dèc, khi bó xong nªn khe khÏ vç vµo l−ng trÎ®Ó bÐ î l−îng kh«ng khÝ nuèt ph¶i trong lóc bó, ®Ò phßng trÎ bÞ trí g©y ra viªm tai gi÷a. 7- Kh«ng nªn chØ dïng s÷a bß khi nu«i bé trÎ s¬ sinh S÷a bß tuy lµ mét lo¹i thùc phÈm cã chÊt dinh d−ìng cao, nh−ng chØ dïng s÷a bß ®Ó nu«i trÎ s¬ sinh th× vÉn kh«ng tho¶ m·n ®−îc nhu cÇu sinh tr−ëng cña trÎ th¬.. NÕu kÐo dµi sÏ x¶y ra hiÖn t−îng ®øa trÎ bÞ bÖnh thiÕu m¸u do thiÕu chÊt s¾t. Bëi v× hµm l−îng s¾t ë trong s÷a bß rÊt Ýt, trong mçi kil«gam s÷a bß chØ cã 1 mg chÊt s¾t, mµ c¬ thÓ ng−êi ta l¹i chØ cã thÓ hÊp thu ®−îc 10% chÊt s¾t ®ã mµ th«i (hµm l−îng s¾t ë trong s÷a ng−êi cao gÊp ®«i ë trong s÷a bß, mµ c¬ thÓ ng−êi ta l¹i cã thÓ hÊp thu ®−îc 50%), cho nªn chØ dïng s÷a bß ®Ó nu«i trÎ s¬ sinh sÏ dÉn ®Õn bÖnh thiÕu m¸u, thiÕu chÊt s¾t. Ngoµi ra trong s÷a bß cßn bao hµm chÊt lßng tr¾ng trøng Ýt chÞu nhiÖt, sau khi bÞ hÊp thu dÔ x¶y ra qu¸ mÉn c¶m, dÔ dÉn ®Õn ch¶y m¸u d¹ dµy vµ ruét. Cho nªn nu«i bé trÎ s¬ sinh kh«ng nªn chØ dïng s÷a bß, mµ nªn cho ¨n thªm nh÷ng thùc phÇm phô cã nhiÒu chÊt s¾t, vÝ dô nh− thÞt, gan ®éng vËt v.v... ®Ó bæ sung chÊt s¾t bÞ thiÕu hôt. 5 11 9- TrÎ ®Î non kh«ng nªn ¨n s÷a chua S÷a chua tuy lµ lo¹i thùc phÈm giµu chÊt dinh d−ìng vµ gióp cho tiªu ho¸ rÊt nhiÒu , song cho trÎ ®Î non ¨n s÷a chua th× kh«ng thÝch hîp. TrÎ em ®Î non vµ trÎ em bÞ viªm ®−êng ruét, nÕu cho ¨n s÷a chua th× sÏ bÞ n«n trí, thËm chÝ cßn cã thÓ g©y nªn hiÖn t−îng m¸u tan cÊp tÝnh vµ viªm d¹ dµy cã tÝnh chÊt ho¹i ®µm. Cã bµi b¸o ®· viÕt v× cho trÎ ®Î non ¨n s÷a chua mµ tö vong. Cho nªn c¸c bËc cha mÑ kh«ng nªn tuú tiÖn cho trÎ th¬ 12 ¨n s÷a chua. bét. NÕu ®øa trÎ cø tr−êng kú ¨n uèng thiÕu vitamin A th× chóng sÏ chËm lín, th©n thÓ suy nh−îc, nay èm mai ®au. Cho nªn khi nu«i trÎ, tèt nhÊt lµ cho ¨n riªng s÷a vµ ch¸o. 10- Kh«ng nªn chØ dïng s÷a cõu ®Ó nu«i con 12- kh«ng nªn cho trÎ uèng s÷a bß lóc ®ãi S÷a cõu tuy còng lµ mét lo¹i thùc phÈm tèt ®Ó nu«i trÎ. Song nÕu chØ dïng s÷a cõu ®Ó nu«i trÎ dµi ngµy th× sÏ g©y nªn thiÕu m¸u. Bëi v× hµm l−îng vitamin B12 ë trong s÷a cõu Ýt h¬n ë trong s÷a bß, chØ cã kho¶ng 0,015 microgram, hµm l−îng axit pholic l¹i cµng Ýt h¬n, chØ cã 0,06 microgram . NÕu cho trÎ ¨n s÷a cõu dµi ngµy, ®øa trÎ v× thiÕu vitamin B12 vµ thiÕu axit pholic, viÖc ph¸t triÓn hång cÇu bÞ chËm nªn sinh ra thiÕu m¸u. Ngoµi ra thiÕu vitamin B12 cßn cã thÓ lµm cho ®øa trÎ sinh bÖnh vÒ thÇn kinh vµ tinh thÇn, biÓu hiÖn lµ trÝ lùc l¹c hËu. Cho nªn nÕu nu«i trÎ b»ng s÷a cõu dµi ngµy th× ph¶i chó ý bæ sung nh÷ng thøc ¨n phô cã nhiÒu chÊt vitamin B12 vµ axit pholic, nh− cho trÎ ¨n thªm canh rau xanh t−¬i, n−íc qu¶, gan vµ bå dôc ®éng vËt v.v... Cã nh÷ng bËc cha mÑ ngµy nµo còng cho con uèng mét cèc s÷a bß lóc cßn ®ang ®ãi. Hä cho r»ng nh− vËy lµ t¨ng thªm chÊt dinh d−ìng cho trÎ, kú thùc th× kh«ng ph¶i nh− vËy. Bëi v× khi trÎ ®ang ®ãi mµ uèng s÷a bß th× nhu ®éng ruét vµ d¹ dµy sÏ ho¹t ®éng, co bãp nhanh, thêi gian thøc ¨n ngõng l¹i ë trong ruét vµ d¹ dµy sÏ ng¾n, kh«ng thÓ ph¸t huy hÕt t¸c dông men cña dÞch vÞ, nh÷ng thµnh phÇn dinh d−ìng ë trong s÷a bß ch−a kÞp tiªu ho¸ th× ®· bÞ tèng vµo ®¹i trµng, kh«ng ®−îc hÊp thu ®Çy ®ñ, cho nªn ®· mÊt ®i gi¸ trÞ dinh d−ìng cña s÷a bß. ChÊt axit amin ë trong s÷a bß bÞ nhuyÔn thµnh mét chÊt cã h¹i ë trong ruét giµ, cã thÓ g©y nguy h¹i cho søc khoÎ. Cho nªn tr−íc khi cho trÎ uèng s÷a bß, tèt nhÊt lµ nªn cho chóng ¨n mét chót thøc ¨n lo¹i tinh bét g× ®ã, vÝ dô nh− b¸nh m×, b¸nh bÝch qui, mµn thÇu ch¼ng h¹n, nh− vËy s÷a bß cã thÓ ng−ng l¹i ë trong d¹ dµy mét thêi gian dµi h¬n, rÊt cã lîi cho viÖc ph¸t huy t¸c dông dinh d−ìng cña chóng. 11- kh«ng nªn dïng s÷a bß ®Ó nÊu ch¸o cho trÎ Cã nh÷ng bËc phô huynh, v× muèn t¨ng thªm chÊt dinh d−ìng cho trÎ, cho nªn rÊt thÝch cho s÷a bß vµo ch¸o, vµo bét cho con ¨n, kú thùc c¸ch lµm nh− vËy lµ kh«ng khoa häc. Cã b¸c sÜ ng−êi n−íc ngoµi ®· lµm thÝ nghiÖm, sau khi ®æ lÉn s÷a bß vµo ch¸o, theo dâi ë c¸c nhiÖt ®é kh¸c nhau, kÕt qu¶ thÊy phÇn lín vitamin A ®· bÞ mÊt. Ngµnh thùc phÈm häc ®· tõng nªu nguyªn lý, vitamin A kh«ng thÓ hçn hîp víi tinh 6 13 13- Kh«ng nªn cho con bó s÷a v« giê giÊc Cã bµ mÑ cho con bó ch¼ng cã giê giÊc nµo c¶, hoÆc cø thÊy con khãc lµ cho bó. Kú thùc lµm nh− vËy kh«ng cã lîi 14 cho søc khoÎ cña trÎ th¬. Bëi v× cho con bó kh«ng cã giê giÊc, tuy mçi ngµy con ®−îc bó rÊt nhiÒu lÇn, song ch¼ng lÇn nµo ®−îc bó no, thêi gian kÐo dµi sÏ g©y nªn rèi lo¹n c«ng n¨ng tiªu ho¸ cña ®øa trÎ, cã h¹i cho søc khoÎ. Cho nªn, ®Ó cã lîi cho viÖc tiªu ho¸ vµ hÊp thu cña trÎ, chiÓu theo c¬ chÕ ®iÒu tiÕt sinh lý, ®−êng tiªu ho¸ cña trÎ cø 3 giê l¹i tiÕt dÞch tiªu ho¸ mét lÇn. Cho nªn thêi gian cho con bó còng nªn 3 giê mét lÇn lµ thÝch hîp. Mçi ngµy cho bó 5 ®Õn 7 lÇn, mèi lÇn tõ 15 ®Õn 20 phót lµ trÎ bó no. Ban ®ªm th× c¸ch nhau 6 – 7 tiÕng ®ång hå cho bó mét lÇn. TrÎ ®· ®−îc 4 – 5 th¸ng tuæi th× kh«ng nªn cho bó vµo ban ®ªm n÷a. Nh− vËy cã lîi cho c¶ mÑ lÉn con ®Òu ®−îc nghØ ng¬i vµ ngñ nhiÒu. Cho nªn c¸c bµ mÑ cÇn chó ý tËp cho m×nh mét thãi quen tèt lµ ngay tõ ®Çu cho con bó ph¶i cã giê giÊc, kh«ng nªn hÔ cø thÊy con khãc lµ cho bó, ®Ó tr¸nh cho con khái bÞ h− ®−êng tiªu ho¸. kh«ng thÓ gióp cho trÎ hoµn toµn th¶i hÕt nh÷ng phÕ vËt cña pr«tªin vµ muèi v« c¬ ë trong s÷a ra ngoµi c¬ thÓ ®−îc. Ngoµi ra viÖc ®iÒu tiÕt nhiÖt ®é trong c¬ thÓ trÎ th¬ vµ viÖc thay ®æi nh÷ng chÊt míi ®ßi hái mét l−îng n−íc rÊt lín. Cho nªn ngoµi viÖc cho trÎ th¬ ¨n s÷a ra, hµng ngµy cÇn ph¶i cho trÎ uèng mét l−îng n−íc ®un s«i ®Ó nguéi hoÆc n−íc canh nhÊt ®Þnh. Nãi chung, trÎ nÆng 5 kg, mçi ngµy cÇn uèng tõ 150 - 250 mg n−íc. Thêi gian tèt nhÊt lµ vµo gi÷a hai lÇn cho bó. 15- kh«ng nªn hÔ thÊy trÎ khãc lµ cho bó Thøc ¨n uèng chñ yÕu cña trÎ th¬ lµ s÷a mÑ hoÆc c¸c chÕ phÈm tõ s÷a. Nh÷ng thøc ¨n nµy nãi chung cã thÓ ®äng l¹i ë trong d¹ dµy cña trÎ tõ 2 giê 30 ®Õn 3 giê ®ång hå. Sau khi bó s÷a kho¶ng 3-4 tiÕng ®ång hå th× trÎ ®ãi. Lóc nµy mµ trÎ khãc th× nªn cho trÎ bó ngay. Song kh«ng ph¶i ®øa trÎ chØ khãc khi ®ãi, mµ khi t· lãt bÞ −ít, khi nãng qu¸ hoÆc l¹nh qu¸, khi t· lãt quÊn chÆt qu¸, khi bÞ muçi ®èt, khi trong ng−êi khã chÞu , ngay c¶ khi ngñ dËy muèn ®−îc bÕ ½m, ®Òu dïng tiÕng khãc ®Ó biÓu thÞ. NÕu cø nghe thÊy trÎ khãc lµ cho bó, kh«ng nh÷ng sÏ ¶nh h−ëng ®Õn sù nghØ ng¬i cña ng−êi mÑ mµ cßn khiÕn cho ng−êi mÑ kh«ng ®ñ s÷a cho con bó, vµ khi chóng bó kh«ng ®ñ no th× chóng l¹i khãc. V¶ l¹i cho trÎ bó nhiÒu lÇn qu¸, ®Çu vó dÔ bÞ nøt nÎ, hoÆc bÞ viªm tuyÕn s÷a cÊp tÝnh, dÉn ®Õn b¾t buéc ph¶i ngõng cho con bó s÷a mÑ. NÕu nh− ng−êi mÑ cã nhiÒu s÷a, hÔ thÊy con khãc lµ cho bó, vµ cho bó mét c¸ch bÊt qui luËt nh− vËy còng sÏ ¶nh h−ëng ®Õn c«ng n¨ng tiªu ho¸ cña ®øa trÎ, rÊt kh«ng cã lîi cho viÖc ph¸t triÓn lín lªn cña ®øa trÎ. 14- kh«ng nªn cho trÎ th¬ uèng s÷a thay uèng n−íc Cã ng−êi t−ëng r»ng s÷a mÑ hoÆc s÷a bß ®Òu lµ chÊt láng, trÎ th¬ uèng s÷a th× kh«ng cÇn ph¶i uèng n−íc n÷a. Kú thùc c¸ch lµm nh− vËy lµ sai lÇm. Bëi v× trong s÷a tuy cã n−íc, nh−ng v× thËn cña ®øa trÎ ch−a ph¸t triÓn thµnh thôc , c«ng n¨ng cßn yÕu, kh«ng thÓ nh− ng−êi lín ®−îc. NÕu chØ dùa vµo sè n−íc Ýt ái ë trong s÷a th× 7 15 16 V× l−îng s÷a trÎ bó kh«ng ®Òu, cho nªn còng kh«ng nªn qu¸ c©u nÖ vµo thêi gian, nh−ng nãi chung kho¶ng c¸ch gi÷a hai lÇn cho bó kh«ng nªn d−íi 2 tiÕng ®ång hå. Kh«ng nªn hÔ cø nghe thÊy trÎ khãc lµ cho bó. ®ñ vµ dÔ dµng. 17- MÑ ®ang uèng thuèc bÖnh kh«ng nªn cho con bó 16- Kh«ng nªn cho trÎ th¬ ¨n s÷a bß thêi gian dµi Trong thêi kú cho con bó, ng−êi mÑ bÞ èm ph¶i uèng thuèc ch÷a bÖnh mµ cho con bó sÏ ¶nh h−ëng kh«ng tèt ®èi víi ®øa trÎ. Bëi v× cã mét sè lo¹i thuèc sau khi vµo tuÇn hoµn m¸u cña ng−êi mÑ sÏ th¶i ra b»ng ®−êng s÷a. V× trÎ th¬ rÊt mÉn c¶m víi thuèc, l¹i cã thÓ tån ®äng l¹i ë trong c¬ thÓ trÎ, nªn rÊt cã thÓ g©y ¶nh h−ëng rÊt lín ®èi víi trÎ. VÝ dô nh− s÷a cña ng−êi mÑ uèng thuèc endoxan sÏ k×m h·m c«ng n¨ng x−¬ng tuû cña trÎ th¬, dÉn ®Õn b¹ch cÇu bÞ gi¶m sót, ng−êi mÑ mµ uèng aspirin th× qua s÷a sÏ lµm cho c«ng n¨ng tiÓu b¶n m¸u cña ®øa trÎ bÞ øc chÕ, dÉn ®Õn ch¶y m¸u; mÑ uèng tetraxiclin sÏ ¶nh h−ëng ®Õn viÖc ph¸t triÓn r¨ng cña ®øa trÎ, mÑ uèng chloramphenicol sÏ ¶nh h−ëng ®Õn c«ng n¨ng t¹o m¸u cña x−¬ng tuû cña trÎ, mÑ uèng amidol, luminan v.v... sÏ g©y nªn c¸c chøng bÖnh thÌm ngñ, h− tho¸t (h¹ ®−êng huyÕt do mÊt m¸u), xuÊt hiÖn nh÷ng ph¶n øng kh«ng tèt nh− toµn th©n ø m¸u; s÷a cña ng−êi mÑ uèng i«t, methimazol v.v... cã thÓ øc chÕ c«ng n¨ng tuyÕn gi¸p tr¹ng cña trÎ, mÑ uèng thuèc tÈy dÔ dÉn ®Õn rèi lo¹n c«ng n¨ng tiªu ho¸ cña trÎ, mÑ uèng reserpine cã thÓ lµm cho ®øa trÎ thÌm ngñ, ng¹t mòi vµ tiªu ch¶y. Cho nªn khi ng−êi mÑ ®ang cho con bó mµ bÞ èm th× kh«ng nªn tuú tiÖn dïng thuèc, nhÊt thiÕt ph¶i cã sù chØ ®Þnh cña b¸c sÜ. NÕu nh− ph¶i uèng thuèc dµi ngµy hoÆc uèng nhiÒu thuèc, ®Æc biÖt lµ nh÷ng lo¹i thuèc cã ¶nh h−ëng nhiÒu ®Õn søc khoÎ cña trÎ th¬ ®ang bó th× ph¶i ngõng cho trÎ bó. S÷a bß tuy hµm l−îng pr«tªin vµ mì rÊt cao, cung cÊp nhiÖt l−îng rÊt nhiÒu, song ®èi víi trÎ em th× khuyÕt ®iÓm còng kh«ng Ýt. VÝ dô nh− bét anbumin nhiÒu, dÔ vãn côc ë trong d¹ dµy, khã tiªu ho¸; trong s÷a bß t−¬ng ®èi cã nhiÒu chÊt axit aliphatic, kÝch thÝch d¹ dµy vµ ruét ; s÷a bß dÔ « nhiÔm vi khuÈn v.v... Cho trÎ em tr−êng kú ¨n s÷a bß, rÊt dÔ bÞ viªm da, cø ®Õn mïa ®«ng lµ da bÞ th« r¸p, ngøa ng¸y, ngñ kh«ng yªn giÊc, dÉn ®Õn biÕng ¨n. Trong s÷a bß cßn chøa mét sè l−îng lín chÊt v« c¬ vµ chÊt anbumin gióp cho x−¬ng cèt cña bß tr−ëng thµnh, nh÷ng chÊt nµy lµm rèi lo¹n chÊt thay thÕ trong c¬ thÓ trÎ em. §ång thêi, th−êng xuyªn ¨n s÷a bß khiÕn cho trÎ em thiÕu c¸c chÊt thùc vËt kh¸c, g©y nªn thiÕu chÊt s¾t, thiÕu m¸u, bÐo bÖu. NÕu cø tr−êng kú ¨n nhiÒu chÊt anbumin lµm cho trong c¬ thÓ cña trÎ em thiÕu nhãm vitamin B, dÉn ®Õn thiÕu c¸c chÊt can-xi, cr«m dÔ lµm trÎ em bÞ cËn thÞ. ¡n nhiÒu s÷a bß qu¸, cßn lµm cho tØ lÖ canxi ph«tpho trong c¬ thÓ trÎ bÞ mÊt c©n b»ng, lµm gi¶m kh¶ n¨ng chèng axit cña r¨ng, dÔ bÞ s©u r¨ng. Cho nªn, trong khi cho trÎ th¬ ¨n s÷a bß th× ph¶i chó ý kÞp thêi cho ¨n c¸c thøc ¨n kh¸c mét c¸ch hîp lý vµ ph¶i cho dïng nhiÒu lo¹i vitamin ®Ó gióp cho viÖc tiªu ho¸ ®−îc ®Çy 8 17 18 ra cßn cã clorua natri. ChÊt clorua ë trong clorua natri lµ chÊt kh«ng thÓ thiÕu ®Ó g©y thµnh vÞ toan. NÕu mét sè l−îng lín chÊt clorua theo må h«i bµi tiÕt ra ngoµi, sÏ khiÕn cho viÖc t¹o chÊt vÞ toan gi¶m sót sÏ ¶nh h−ëng ®Õn tiªu ho¸ vµ dÉn ®Õn kh¶ n¨ng chèng ®ì vi khuÈn cña ®−êng ruét vµ d¹ dµy bÞ gi¶m sót. NhiÖt ®é cao, sÏ lµm cho viÖc chuyÓn ho¸ c¸c chÊt míi ë trong c¬ thÓ t¨ng nhanh, l−îng tiªu hao c¸c chÊt men ë trong c¬ thÓ còng t¨ng lªn, men tiªu ho¸ còng do ®ã mµ mÊt ®i t−¬ng ®èi nhiÒu. Thêi tiÕt nãng, nhiÖt ®é cao, th−êng dÉn ®Õn ¨n uèng Ýt ®i, viÖc hÊp thô chÊt dinh d−ìng bÞ ¶nh h−ëng, lµm cho søc ®Ò kh¸ng cña c¬ thÓ bÞ gi¶m sót. Ngoµi ra, mïa hÌ c¸c lo¹i c«n trïng nh− ruåi nhÆng, muçi v.v...ho¹t ®éng rÊt m¹nh, t¹o thªm nhiÒu c¬ héi ph¸t sinh bÖnh ®−êng ruét. Tõ c¸c nguyªn nh©n nh− trªn ®· nãi th× ta kh«ng nªn cai s÷a cho trÎ em vµo mïa hÌ. H¬n n÷a, khÝ quan tiªu ho¸ cña trÎ em kh«ng dµy d¹n nh− cña ng−êilín, c«ng n¨ng tiªu ho¸ cña trÎ em còng kh«ng m¹nh nh− cña ng−êi lín, nÕu cai s÷a vµo lóc nµy, tøc lµ thay ®æi chÕ ®é ¨n uèng th× rÊt dÔ g©y ra tiªu ho¸ kh«ng tèt, sinh ra c¸c bÖnh vÒ ®−êng ruét. 18- Nh÷ng ®iÒu kiªng kþ VÒ VIÖC CAI S÷A 1/ S÷a mÑ tuy tèt thËt, nh−ng còng kh«ng nªn cho bó qu¸ l©u. Kh«ng nghi ngê g× n÷a, s÷a mÑ ®èi víi trÎ s¬ sinh lµ thøc ¨n chñ yÕu, thÝch hîp nhÊt. Song thêi gian cho ¨n s÷a qu¸ dµi còng kh«ng tho¶ m·n ®−îc nhu cÇu dinh d−ìng ngµy cµng t¨ng cña trÎ th¬, sÏ g©y nªn t×nh tr¹ng thiÕu dinh d−ìng, sinh bÖnh thiÕu m¸u v.v...§ång thêi còng kh«ng lîi cho viÖc ph¸t dôc cña r¨ng s÷a, ®−êng ruét vµ d¹ dµy. Ph−¬ng ph¸p ®óng ®¾n lµ: B¾t ®Çu tõ lóc trÎ ®−îc 2 th¸ng tuæi, th× nªn cho ¨n t¨ng dÇn n−íc canh, n−íc hoa qu¶, sau 3 th¸ng th× cho ¨n ch¸o lo·ng, 4 - 5 th¸ng th× t¨ng dÇn mãn sóp, lßng ®á trøng gµ v.v...; 6 - 8 th¸ng th× dÇn dÇn gi¶m bít sè lÇn cho bó, t¨ng dÇn sè lÇn vµ sè l−îng b÷a ¨n phô, kho¶ng 12 th¸ng tuæi th× cai s÷a. NÕu gÆp ph¶i mïa hÌ oi bøc hoÆc mïa ®«ng gi¸ rÐt th× cã thÓ lïi thêi gian cai s÷a l¹i mét chót, nh−ng chËm nhÊt còng kh«ng nªn ®Ó qu¸ mét tuæi r−ìi. 2/ Kh«ng nªn cai s÷a vµo mïa hÌ. T¹i sao kh«ng nªn cai s÷a vµo mïa hÌ ? NhiÖt ®é thÝch hîp nhÊt ®Ó cho sinh lý c¬ thÓ ho¹t ®éng lµ kho¶ng 200C. NhiÖt ®é mïa hÌ th−êng trªn 300C. NhiÖt ®é cao, ho¹t ®éng sinh lý cña c¬ thÓ con ng−êi sÏ n¶y sinh rÊt nhiÒu biÕn ho¸. VÝ dô : NhiÖt ®é cao, cã thÓ lµm cho c«ng n¨ng ph©n tiÕt cña tuyÕn tiªu ho¸ do hÖ thèng thÇn kinh chi phèi bÞ gi¶m sót, viÖc ph©n tiÕt cña dÞch tiªu ho¸ gi¶m ®i. NhiÖt ®é cao, ra må h«i nhiÒu. Trong må h«i, ngoµi n−íc 9 19 19- kh«ng nªn cai s÷a qu¸ muén Cã mét sè bËc phô huynh cho r»ng chÊt dinh d−ìng trong s÷a mÑ rÊt phong phó, cã thÓ lµm cho trÎ lín lªn khoÎ m¹nh, cho nªn trÎ 4 – 5 tuæi råi vÉn ch−a cai s÷a. Kú thùc cai s÷a qu¸ muén rÊt cã h¹i cho søc khoÎ cña c¶ mÑ vµ con. Bëi v× ®ång thêi víi viÖc ph¸t triÓn lín lªn cña ®øa trÎ, 20 s÷a mÑ kh«ng thÓ tho¶ m·n ®−îc nhu cÇu nhiÒu lo¹i dinh d−ìng cña trÎ . NÕu tiÕp tôc ¨n s÷a mÑ cã thÓ dÉn ®Õn trÎ suy dinh d−ìng, bÇn huyÕt cã tÝnh thiÕu chÊt s¾t, khÈu vÞ kh«ng tèt, kh¶ n¨ng kh¸ng bÖnh gi¶m sót v.v... Ng−êi mÑ cho con bó mét thêi gian dµi còng cã thÓ x¶y ra hiÖn t−îng bÕ kinh, thËm chÝ cã thÓ bÞ co hÑp tö cung. Cho nªn kh«ng nªn cai s÷a qu¸ muén. Nãi chung, khi ®øa trÎ ®−îc 12 th¸ng tuæi th× cã thÓ hoµn toµn cai s÷a. Muèn cai s÷a th× ph¶i tiÕn hµnh cã kÕ ho¹ch. Cã thÓ gi¶m dÇn sè lÇn cho bó, t¨ng dÇn sè lÇn ¨n b÷a phô, tõ Ýt ®Õn nhiÒu, tõ lo·ng ®Õn ®Æc, tõ nhuyÔn ®Õn cøng, ®Ó cho ®øa trÎ thÝch øng dÇn. th× kh«ng nªn cai s÷a Cã mét sè ng−êi cho r»ng, phô n÷ ®ang cho con bó, sau khi thÊy kinh th× s÷a sÏ ®éc vµ thiÕu chÊt dinh d−ìng, kh«ng nªn cho con bó tiÕp n÷a. Kú thùc nãi nh− vËy lµ kh«ng cã c¨n cø khoa häc. Mäi ng−êi ®Òu biÕt, s÷a mÑ lµ thùc phÈm thiªn nhiªn lý t−ëng nhÊt cña trÎ th¬. B×nh th−êng, sau khi ®Î ®Õn 4 th¸ng lµ thêi kú chÊt l−îng s÷a mÑ cao nhÊt. Ng−êi phô n÷ cho con bó ®Õn lóc thÊy kinh th× s÷a t−¬ng ®èi lo·ng h¬n b×nh th−êng mét chót, chÊt mì ë trong s÷a cã Ýt h¬n, nh−ng chÊt pr«tªin th× t¨ng lªn. §èi víi ®øa trÎ, s÷a lóc nµy ch¼ng cã h¹i g× c¶. Sau khi hµnh kinh, chÊt l−îng s÷a l¹i trë l¹i b×nh th−êng. §Ó tr¸nh t×nh tr¹ng s÷a bÞ lo·ng vµ thay ®æi c¸c thµnh phÇn trong s÷a, ng−êi phô n÷ ®ang cho con bó chØ cÇn chó ý trong nh÷ng ngµy hµnh kinh th× uèng nhiÒu n−íc h¬n mét chót, ¨n nhiÒu thøc ¨n lo¹i c¸, s÷a bß, thÞt gia cÇm vµ canh rau lµ ®−îc. Cho nªn trong thêi kú ®ang cho con bó mµ thÊy kinh th× kh«ng cÇn ph¶i cai s÷a. 20- tr−êng hîp nµo kh«ng nªn cai s÷a Cai s÷a ®óng thêi h¹n lµ mét viÖc cÇn thiÕt. Nh−ng khi mµ trêi qu¸ l¹nh, qu¸ nãng hoÆc khi ®øa trÎ ®ang èm th× kh«ng nªn cai s÷a. Bëi v× mïa hÌ viªm nhiÖt vµ mïa ®«ng l¹nh gi¸, n¨ng lùc tiªu ho¸ cña trÎ th¬ t−¬ng ®èi yÕu, søc ®Ò kh¸ng kÐm, nÕu cai s÷a th× sÏ lµm thay ®æi thãi quen ¨n uèng, dÔ sinh ra rèi lo¹n c«ng n¨ng tiªu ho¸, dÉn ®Õn tiªu ch¶y. NÕu ®øa trÎ ®ang èm, sau khi cai s÷a sÏ ®æi thµnh nh÷ng thøc ¨n kh¸c, dÔ g©y nªn tiªu ho¸ kh«ng tèt, lµm cho bÖnh t×nh cµng trÇm träng thªm. Cho nªn nÕu gÆp mïa viªm nhiÖt th× nªn chê ®Õn mïa thu m¸t mÎ råi h·y cai s÷a. NÕu trÎ ®ang èm th× chê cho trÎ lµnh bÖnh råi h·y cai s÷a. 22- sau khi cai s÷a kh«ng nªn tiÕp tôc nu«i trÎ b»ng b×nh s÷a §øa trÎ ®· ®−îc cai s÷a råi mµ vÉn tiÕp tôc cho dïng b×nh s÷a, kh«ng nh÷ng cã thÓ g©y thµnh thãi quen kh«ng tèt, mµ cßn cã thÓ ¶nh h−ëng ®Õn viÖc ph¸t triÓn cña r¨ng. Bëi v× cai s÷a råi mµ vÉn tiÕp tôc sö dông b×nh s÷a, thËm chÝ khi uèng n−íc th−êng còng dïng b×nh s÷a, nh− vËy lµ l¹i ph¶i cai s÷a b×nh mét lÇn n÷a. ThËt lµ phiÒn phøc. Dïng b×nh 21- trong thêi kú cho con bó mµ thÊy kinh 10 21 22 s÷a mµ kh«ng chó ý ®Õn t− thÕ cña trÎ vµ vÞ trÝ b×nh s÷a, sÏ ¶nh h−ëng ®Õn viÖc ph¸t triÓn r¨ng, nh− t¹o nªn hµm r¨ng th−a, kh«ng ®Òu. Sö dông b×nh s÷a th¼ng ®øng, hoÆc vÞ trÝ b×nh s÷a qu¸ cao, khiÕn cho trÎ ph¶i v−¬n cæ lªn, t¹o thµnh khu«n mÆt bÞ lâm, r¨ng tr−íc nh« ra. Mót ®Çu vó b×nh s÷a kh«ng cã s÷a, kh«ng khÝ sÏ vµo trong d¹ dµy g©y nªn ®Çy h¬i, tr−íng bông. Do vËy, sau khi cai s÷a kh«ng nªn tiÕp tôc nu«i trÎ b»ng b×nh s÷a. (3) Khi mÖt mái vµ ®ãi : So víi c¸c lo¹i thùc phÈm kh¸c, ®−êng cã thÓ nhËp vµo m¸u nhanh h¬n, n©ng cao ®−îc ®−êng huyÕt nhanh h¬n. (4) Ng−êi bi bÖnh ®−êng ruét, khi bÞ n«n oÑ : c«ng n¨ng tiªu ho¸ cña bÖnh nh©n kh«ng tèt, bÞ mÊt n−íc,dinh d−ìng kh«ng ®ñ, ¨n mét chót ®−êng hoÆc uèng n−íc ®−êng cã pha mét chót muèi sÏ b»ng uèng thuèc bæ. (5) Khi chãng mÆt buån n«n, ¨n mét chót ®−êng cã thÓ n©ng cao ®−êng huyÕt, æn ®Þnh tinh thÇn, cã lîi cho viÖc kh«i phôc b×nh th−êng. (6) Khi ®i tµu, xe, thuyÒn, nÕu ®iÒu kiÖn kh«ng tèt, ¨n c¬m võa kh«ng tiÖn, võa mÊt vÖ sinh, ¨n mét chót ®−êng võa tiÖn lîi l¹i võa gi¶i quyÕt ®−îc vÊn ®Ò. 2/ Nh÷ng lóc kh«ng nªn ¨n ®−êng. (1) Tr−íc khi ¨n c¬m : Sau khi ¨n ®−êng, khÈu vÞ sÏ bÞ gi¶m, ¶nh h−ëng ®Õn l−îng ¨n b×nh th−êng, nÕu kÐo dµi, ng−êi sÏ gÇy ®i, dinh d−ìng kh«ng ®ñ. (2) Tr−íc khi ngñ : §−êng sÏ l−u l¹i ë c¸c kÏ r¨ng, rÊt cã lîi cho vi trïng sinh s«i n¶y në, tæn h¹i cho r¨ng. NÕu ¨n ®−êng lo¹i s«c«la v.v... th× cßn t¹o cho thÇn kinh h−ng phÊn, sÏ mÊt ngñ. (3) Sau khi ¨n no : Lóc nµy mµ l¹i ¨n ®−êng th× ng−êi sÏ trë nªn bÐo, nÕu ®−êng nhiÒu sÏ kÝch thÝch insulin ph©n tiÕt, khiÕn cho tÕ bµo insulin v× ph©n tiÕt qu¸ nhiÒu mµ bÞ suy nh−îc, dÉn ®Õn bÖnh ®¸i th¸o ®−êng. (4) Khi nãi chuyÖn : Võa nãi chuyÖn võa ¨n kÑo, th× kÑo dÔ r¬i vµo khÝ qu¶n, lµm t¾c nghÏn thùc qu¶n, ®èi víi trÎ em cÇn ph¶i chó ý. (5) Khi ®ang ®au r¨ng : ¡n ®−êng sÏ cµng ®au h¬n, bÖnh sÏ nÆng h¬n. (6) Khi bÞ dÞ øng da. §−êng huyÕt cao lµ ®iÒu kiÖn ®Ó 23- nh÷ng ®iÒu kiªng kþ khi cho trÎ em ¨n ®−êng Sau khi c©n nh¾c nh÷ng ®iÒu lîi h¹i vÒ mäi mÆt, c¸c nhµ y häc vµ dinh d−ìng häc ®· chØ ra r»ng, ngoµi viÖc ¨n uèng b×nh th−êng hµng ngµy ra, chóng ta kh«ng nªn ¨n nhiÒu ®−êng, thËm chÝ cã ng−êi cßn ®Ò xuÊt r»ng ¨n ®−êng cµng Ýt cµng tèt, mµ kh«ng ¨n còng ®−îc. Cã ®iÒu lµ nh÷ng chÊt ngon lµnh cña ®−êng vÉn cßn hÊp dÉn con ng−êi ta nhiÒu l¾m, nhÊt lµ ®−îc c¸c em ®Æc biÖt yªu thÝch, cho nªn ë ®©y cÇn ph¶i nªu ra mét “ Nguyªn t¾c ” ®èi víi viÖc ¨n ®−êng : Mét lµ kh«ng nªn ¨n ®−êng qu¸ nhiÒu; hai lµ ph¶i ¨n cho thÝch hîp. VËy khi nµo ¨n ®−êng th× tèt, khi nµo ¨n ®−êng th× kh«ng tèt ? D−íi ®©y xin giíi thiÖu mét c¸ch s¬ l−îc 1/ Thêi gian ¨n ®−êng tèt nhÊt. (1) Tr−íc khi ®i t¾m : T¾m sÏ ra rÊt nhiÒu må h«i, tiªu hao thÓ lùc, cÇn ph¶i bæ sung n−íc vµ n¨ng l−îng , ¨n ®−êng sÏ ®Ò phßng ®−îc nh÷ng sù thiÕu hôt nµy. (2) Tr−íc khi vËn ®éng : Khi vËn ®éng cÇn ph¶i tËp trung tinh lùc, so víi c¸c thùc vËt kh¸c, ®−êng cã thÓ cung cÊp kalo nhanh h¬n. 11 23 24 cÇu khuÈn nhá sinh s«i n¶y në. ¡n ®−êng cã thÓ lµm cho líp da bÞ dÞ øng th−êng xuyªn nhiÒu lÇn, ch÷a kh«ng khái. Cho nªn ng−êi nhiÒu môn nhät hoÆc bÞ dÞ øng da th× kh«ng Cho nªn, ®Ó b¶o vÖ søc khoÎ, cÇn ph¶i n¾m v÷ng nh÷ng thêi c¬ ¨n ®−êng cã lîi th× míi ®¹t ®−îc môc ®Ých h¹i Ýt lîi nhiÒu. Cho trÎ th¬ ¨n ®−êng l¹i cµng cÇn ph¶i l−u ý ®Õn khoa häc. 3/ §−êng tuy tèt, nh−ng kh«ng nªn ¨n nhiÒu. §−êng lµ vËt chÊt dinh d−ìng mµ nh©n lo¹i rÊt cÇn, n¨ng l−îng mµ c¸c tæ chøc khÝ quan cña c¬ thÓ cÇn thiÕt, ®¹i bé phËn ®Òu do ®−êng cung cÊp. TrÎ em vµ mét sè ng−êi lín rÊt thÝch ¨n ®−êng. §−êng tuy tèt, nh−ng kh«ng nªn ¨n nhiÒu, nÕu ¨n nhiÒu th× ng−îc l¹i, sÏ cã h¹i cho søc khoÎ. §ã lµ v× : (1) ¡n nhiÒu ®−êng sÏ dÉn ®Õn chÊt dinh d−ìng kh«ng tèt. BÊt cø lo¹i ®−êng nµo còng ®Òu thiÕu chÊt pr«tªin, chÊt mì, vitamin vµ chÊt kho¸ng. ¡n nhiÒu ®−êng, ng−êi ta sÏ kh«ng c¶m thÊy ®ãi n÷a, kh«ng muèn ¨n vµ sÏ ¨n Ýt c¬m. Tù nhiªn, chÊt dinh d−ìng do ¨n uèng mµ ra còng sÏ Ýt ®i. NÕu kÐo dµi, sÏ dÉn ®Õn dinh d−ìng kh«ng ®Çy ®ñ. (2) ¡n nhiÒu ®−êng sÏ dÉn ®Õn hÖ thèng tiªu ho¸ cã bÖnh. HiÖn nay cã rÊt nhiÒu bËc cha mÑ trÎ cho r»ng ®−êng nho cã chÊt dinh d−ìng, dÔ tiªu ho¸, th−êng dïng nã ®Ó thay ®−êng tr¾ng cho trÎ con ¨n dµi ngµy, ng−îc l¹i sÏ chØ dÉn ®Õn lµm cho c«ng n¨ng cña d¹ dµy vµ ruét trë nªn “ L−êi biÕng ”, khiÕn cho viÖc ph©n tiÕt cña dung m«i tiªu ho¸ b×nh th−êng bÞ gi¶m sót, c«ng n¨ng tiªu ho¸ bÞ tho¸i ho¸, ¶nh h−ëng ®Õn viÖc hÊp thu tiªu ho¸ thøc ¨n, thËm chÝ cßn dÉn ®Õn mang bÖnh cho hÖ thèng tiªu ho¸. (3) ¡n nhiÒu ®−êng dÔ bÞ són r¨ng : §−êng lµm cho ®é toan ë trong måm t¨ng lªn, t¹o thµnh nhò toan khuÈn, liªn cÇu 12 25 khuÈn sinh tr−ëng ph¸t dôc mµ cã ®iÒu kiÖn sinh s«i n¶y në, r¨ng bÞ chÊt toan ¨n mßn, sÏ sinh ra s©u r¨ng. Nh÷ng trÎ em th−êng xuyªn ¨n ®−êng, tØ lÖ són r¨ng lªn tíi trªn 95%. (4) ¡n nhiÒu ®−êng dÔ ph¸t sinh g·y x−¬ng. Bëi v× ®−êng chuyÓn ho¸ cÇn ph¶i cã vitamin B4, ¨n nhiÒu ®−êng qu¸ khiÕn cho vitamin B4 trong c¬ thÓ gi¶m ®i, do ®ã mµ h¹ thÊp n¨ng lùc cña ho¹t ®éng c¬ b¾p thÇn kinh. Ngoµi ra ¨n nhiÒu ®−êng cßn lµm cho s¶n vËt cã chÊt toan trong c¬ thÓ t¨ng lªn, mµ chÊt kiÒm vµ chÊt canxi th× l¹i gi¶m ®i, sÏ t¹o thµnh chÊt x−¬ng bÞ nh·o, dÔ x¶y ra g·y x−¬ng. (5) ¡n nhiÒu ®−êng sÏ lµm cho m¾t cËn thÞ ph¸t triÓn, dÉn ®Õn cËn thÞ trôc cña m¾t. C¸c chuyªn gia kªu gäi : C¸c trÎ em vµ häc sinh tuyÖt ®èi kh«ng nªn ¨n nhiÒu ®−êng. (6) ¡n nhiÒu ®−êng dµi ngµy dÔ sinh bÐo ph×. Bëi v× nh÷ng phÇn ®−êng d− thõa sÏ chuuyÓn ho¸ thµnh mì tÝch tô l¹i ë d−íi da, sinh ra bÐo ph×. Vµ do bÐo ph× mµ dÉn ®Õn c¸c bÖnh tËt kh¸c. (7) ¡n qu¸ nhiÒu ®−êng sÏ lµm cho tÝnh khÝ con ng−êi trë nªn nãng n¶y, hÊp tÊp. Theo tµi liÖu cña së nghiªn cøu quan hÖ gia ®×nh ë Mü cho biÕt : ¡n nhiÒu ®−êng dÉn ®Õn nång ®é ®−êng huyÕt t¨ng cao, khiÕn cho trÎ em trë nªn nãng n¶y hÊp tÊp, cã thÓ m¾c bÖnh ®a ®éng. Ng−êi lín tÝnh t×nh nãng n¶y hÊp tÊp dÔ x¶y ra tai n¹n. 4/ TrÎ em kh«ng nªn ¨n qu¸ l−îng ®−êng. §−êng lµ lo¹i thùc phÈm toan tÝnh kh«ng cã canxi. ¡n ®−êng nhiÒu qu¸, c¬ thÓ cÇn kh«i phôc chÊt kiÒm thiÕu, tøc lµ ph¶i tiªu hao chÊt canxi ë trong c¬ thÓ ng−êi ta. Ngµy th¸ng kÐo dµi, sÏ ¶nh h−ëng ®Õn viÖc ph¸t triÓn x−¬ng cèt cña trÎ em. 5/ TrÎ em kh«ng nªn ¨n nhiÒu kÑo s«c«la. KÑo s«c«la lµ mét lo¹i thùc phÈm ®−êng mµ nguyªn liÖu chñ yÕu lµ cacao chÕ ra, mïi vÞ th¬m ngon, ngät, chÊt dinh 26 d−ìng phong phó, nÕu ®−îc ¨n vµi ba c¸i, ®óng lµ lµm cho ng−êi ta vui t−¬i thanh th¶n, nhí m·i kh«ng quªn. Song, nÕu coi lµ thøc ¨n ®Ó tÈm bæ, th−êng xuyªn ¨n qu¸ nhiÒu, th× ng−îc l¹i, h¹i nhiÒu lîi Ýt. VËy v× nguyªn do g× ? Thùc ra, nhu cÇu mµ c¬ thÓ con ng−êi ta cÇn ba nguån n¨ng l−îng lín trong viÖc ¨n uèng nh− c¸c chÊt pr«tªin, chÊt mì, vµ chÊt ®−êng lµ cã mét tØ lÖ nhÊt ®Þnh. VÝ dô nh− mçi ngµy tÝnh tæng céng c¸c lo¹i thùc phÈm nh− g¹o, m×, c¸, thÞt, rau xanh v.v...th× chÊt pr«tªin chiÕm 10 -15%, chÊt mì chiÕm 30 - 35%, chÊt ®−êng chiÕm 50 - 60%. Cho dï chÊt dinh d−ìng cña kÑo s«c«la cã phong phó ®Õn ®©u th× so víi tØ lÖ dinh d−ìng mµ con ng−¬× cÇn thiÕt nh− trªn th× cßn kÐm rÊt xa. Trong rÊt nhiÒu lo¹i s«c«la tinh chÕ, tØ lÖ mì chiÕm gÇn 40 - 50%, tØ lÖ ®−êng còng kh«ng Ýt, mµ tØ lÖ pr«tªin chØ cã trªn d−íi 5%. Ngoµi ra, trong s«c«la cßn cã chÊt kiÒm cacao, chÊt kiÒm caphªin v.v... mµ trong thùc phÈm b×nh th−êng rÊt Ýt cã. NÕu th−êng xuyªn ¨n s«c«la th× sÏ cã rÊt nhiÒu vÊn ®Ò cÇn ph¶i gi¶i quyÕt : - Thµnh phÇn mì qu¸ nhiÒu, trÎ em ¨n nhiÒu ®−êng sÏ trë nªn bÐo ph×, trong c¬ thÓ tÝch luü mét sè l−îng mì rÊt lín, t¨ng thªm g¸nh nÆng cho buång tim, thÓ chÊt sÏ dÇn dÇn suy nh−îc; ng−êi lín ¨n nhiÒu ®−êng sÏ bi m¾c c¸c bÖnh nh− x¬ cøng ®éng m¹ch, cao huyÕt ¸p, bÖnh van tim, bÖnh sái mËt v.v... - Thµnh phÇn ®−êng qu¸ cao, th«ng qua sù chuyÓn ho¸ míi ë trong c¬ thÓ, rÊt nhiÒu thµnh phÇn ®−êng sÏ chuyÓn biÕn thµnh mì dù tr÷, còng sÏ lµm cho ng−êi ta bÐo ph×. - Thµnh phÇn pr«tªin rÊt Ýt, mµ pr«tªin l¹i lµ “ vËt kiÕn tróc ” cña tÕ bµo c¸c c¬ quan trong c¬ thÓ con ng−êi, trÎ em thiÕu chÊt pr«tªin, sÏ bÞ ¶nh h−ëng ®Õn sù ph¸t triÓn; ng−êi lín th× sÏ bÞ mÒm nhòn c¬ b¾p, kh«ng cßn søc lùc vµ rÊt nhanh chãng 13 27 bÞ mÖt mái. - S«c«la cã n¨ng l−îng rÊt cao, tæng nhiÖt l−îng cña 100 gam s«c«la cã thÓ ®¹t ®Õn 530 - 550 ngh×n kalo. Mét ng−êi lµm viÖc nhÑ b×nh th−êng, mçi ngµy cÇn kho¶ng 3000 kil« kalo, 100 gam s«c«la chiÕm tØ lÖ lín trong ®ã. Cho nªn sau khi ¨n nhiÒu s«c«la sÏ cã c¶m gi¸c ®Çy bông, ¶nh h−ëng ®Õn khÈu vÞ cña ba b÷a ¨n, thÕ lµ sÏ ¨n Ýt thøc ¨n ®i, c¸c chÊt pr«tªin, muèi v« c¬, vitamin v.v...mµ c¬ thÓ rÊt cÇn th× l¹i thiÕu mét c¸ch nghiªm träng, rÊt cã h¹i cho søc khoÎ. -C¸c chÊt kiÒm cacao, kiÒm cµ phª ë trong s«c«la cã t¸c dông lµm tim ®Ëp m¹nh h¬n vµ ®¹i n·o h−ng phÊn h¬n, trÎ em sau khi ¨n nhiÒu s«c«la sÏ quÊy khãc, nghÞch ngîm vµ kh«ng chÞu ngñ; ng−êi lín ¨n xong còng dÔ h−ng phÊn thÇn kinh vµ mÊt ngñ. - S«c«la rÊt ngät vµ ngÊy, sau khi ¨n nhiÒu sÏ kh«ng cã lîi cho viÖc vÖ sinh r¨ng miÖng, sÏ trë nªn h«i måm vµ s©u r¨ng, vµ cßn xuÊt hiÖn hiÖn t−îng î chua, rÊt khã chÞu. ....... Tõ ®ã ta thÊy, bÊt kú lµ trÎ con hay ng−êi lín còng ®Òu kh«ng nªn ¨n nhiÒu s«c«la. 6/ Kh«ng nªn l¹m dông ®−êng nho. Cã mét sè ng−êi lÊy ®−êng nho lµm chÊt bæ dinh d−ìng, th−êng xuyªn ¨n hoÆc cho trÎ ¨n. Khi b¶n th©n hoÆc con c¸i èm ®au, bÊt kÓ lµ bÖnh g×, còng t×m mäi c¸ch mua cho ®−îc ®−êng nho cho ng−êi èm hoÆc cho trÎ con ¨n ®Ó tÈm bæ, c¸ch lµm nh− vËy liÖu cã hay kh«ng ? §−êng nho lµ mét lo¹i ®¬n ®−êng, cã thÓ trùc tiÕp hÊp thu ë trong ®−êng ruét, nh−ng gi¸ c¶ t−¬ng ®èi ®¾t, kh«ng ngät b»ng ®−êng tr¾ng. §−êng tr¾ng thuéc lo¹i song ®−êng, khi qua ®−êng ruét cÇn ph¶i cã t¸c dông cña chÊt men, sau khi ph©n gi¶i thµnh ®¬n ®−êng råi míi hÊp thu ®−îc. §−êng tr¾ng 28 th× rÎ h¬n vµ ngät h¬n ®−êng nho. Hai lo¹i ®−êng nµy, ngoµi viÖc cã mét sè vi l−îng muèi v« c¬ vµ cã thÓ cung cÊp nhiÖt l−îng ra, kh«ng cã bÊt kú lo¹i chÊt bæ nµo kh¸c, cho nªn nã ch¼ng ph¶i lµ thùc phÈm dinh d−ìng bæ bÐo g× ®©u. VËy th× nh÷ng ng−êi nµo cã thÓ dïng ®−êng nho ? Nh÷ng ng−êi cã bÖnh sót c©n nghiªm träng, ®au bông ®i ngoµi nghiªm träng, nh÷ng ng−êi sau khi mæ ruét thõa th× cã thÓ ¨n ®−êng nho. Bëi v× nh÷ng ng−êi nµy c«ng n¨ng tiªu ho¸ vµ chÊt men song ®−êng ë trong ®−êng ruét kÐm, ¨n ®−êng nho th× cã lîi cho viÖc phôc håi søc khoÎ. L¹m dông ®−êng nho th× cã h¹i g× ? Nãi chung nh÷ng ng−êi søc khoÎ b×nh th−êng,hoÆc èm ®au nh−ng kh«ng ph¶i nh÷ng c¨n bÖnh nh− ®· nªu trªn th× kh«ng nªn ¨n ®−êng nho, bëi v× tiÒm lùc c«ng n¨ng tiªu ho¸ cña c¬ thÓ con ng−êi rÊt lín, ¨n ®−êng tr¾ng sÏ kh«ng t¨ng thªm g¸nh nÆng cho ®−êng ruét, vµ víi trÎ con còng kh«ng t¨ng thªm g¸nh nÆng cho ®−êng ruét. C¬ n¨ng cña c¬ thÓ sinh vËt phæ biÕn lµ tån t¹i mét qui luËt dïng tèt bá xÊu, tøc lµ cµng dïng th× c«ng n¨ng sinh lý cµng m¹nh, kh«ng dïng th× sÏ tho¸i ho¸. NÕu cø ¨n ®−êng nho l©u ngµy tÊt sÏ lµm cho c¸c lo¹i c«ng n¨ng ph©n tiÕt cña men tiªu ho¸ bÞ h¹ thÊp. C«ng n¨ng tiªu ho¸ ®−êng ruét bÞ h¹ thÊp th× dÔ m¾c bÖnh, thËm chÝ cßn dÉn ®Õn nhiÒu lo¹i suy dinh d−ìng, ¶nh h−ëng ®Õn sù tr−ëng thµnh vµ søc khoÎ b×nh th−êng. thùc c¸ch lµm nh− vËy chØ ng−îc l¹i víi ý nguyÖn, kÕt qu¶ kh«ng nh÷ng kh«ng lµm cho trÎ cao lªn, ng−îc l¹i cßn lµm cho chóng bÐo ra. Mäi ng−êi ®Òu biÕt, con ng−êi ta cao thÊp cã liªn quan nhÊt ®Þnh ®Õn sù di truyÒn, nh−ng chñ yÕu lµ do chÊt kÝch tè sinh tr−ëng cña viÖc ph©n tiÕt thuú thÓ n·o ®iÒu tiÕt. Mµ viÖc ph©n tiÕt cña chÊt kÝch tè sinh tr−ëng cã liªn quan ®Õn nhiÒu nh©n tè nh− dinh d−ìng, vËn ®éng, ngñ vµ viÖc ph©n tiÕt chÊt tuû v.v...NÕu cø mï qu¸ng chØ dùa vµo viÖc t¨ng c−êng dinh d−ìng, th× trÎ con kh«ng nhÊt ®Þnh cã ®−îc mét th©n h×nh cao lín khoÎ m¹nh. Trong c¶ cuéc ®êi con ng−êi ta cã hai giai ®o¹n cao lín nhanh nhÊt, ®ã lµ tõ khi ®Î ®−îc mét th¸ng cho ®Õn mét n¨m lµ l¬n lªn nhanh nhÊt, sau ®ã lµ ®Õn thêi kú thanh xu©n. Ng−êi ta trong khi vËn ®éng vµ trong lóc ngñ viÖc ph©n tiÕt chÊt sinh tr−ëng cao nhÊt. Cho nªn c¸c bËc cha mÑ h·y chó ý nh÷ng thêi kú con trÎ cao lín, b¶o ®¶m cho chóng ¨n uèng cã ®ñ chÊt dinh d−ìng, vËn ®éng tho¶i m¸i vµ cã giÊc ngñ ®Çy ®ñ. §Æc biÖt lµ ph¶i ®ñ chÊt canxi vµ chÊt ph«t-pho ®Ó cho x−¬ng g©n phÊt triÓn ®−îc tèt. 25- TrÎ em kh«ng nªn dïng nhiÒu dÇu gan c¸ DÇu gan c¸ lµ mét lo¹i dinh d−ìng bæ sung vitamin A, D cho trÎ em bÞ thiÕu chÊt kali. NÕu vitamin A vµ vitamin D nhiÒu qu¸ th× kh«ng nh÷ng c¬ thÓ kh«ng lîi dông ®−îc mµ cßn g©y nªn ngé ®éc m·n tÝnh. BiÓu hiÖn ngé ®éc vitamin A lµ ng−êi mÖt mái, ch¸n ¨n, ng−êi gµy ®i v.v... B×nh th−êng, l−îng vitamin A, D trong thøc ¨n ®· cã thÓ 24- muèn trÎ t¨ng chiÒu cao kh«ng ph¶i chØ dùa vµo dinh d−ìng Mçi bËc cha mÑ ®Òu mong muèn caon m×nh cao lín, cho nªn b×nh th−êng cø t¨ng thªm rÊt nhiÒu chÊt dinh d−ìng. Kú 14 29 30 ®ñ tho¶ m·n nhu cÇu cña c¬ thÓ, kh«ng cÇn bæ sung n÷a. §èi víi nh÷ng tr−êng hîp cÇn bæ sung th× ph¶i do b¸c sÜ chØ ®Þnh míi ®−îc uèng dÇu gan c¸, mµ ph¶i uèng ®óng liÒu, ®óng giê, kh«ng ®−îc v−ît qu¸ sè l−îng, ®Ó tr¸nh ph¸t sinh bÞ ngé ®éc m·n tÝnh. 27- TrÎ em Kh«ng nªn ¨n kÑo s«c«la víi s÷a bß Trong s÷a bß cã rÊt nhiÒu chÊt anbumin vµ kali. Trong s«c«la th× l¹i cã chÊt th¶o toan, hai thøc ®ã hoµ trén víi nhau, chÊt kali trong s÷a sÏ kÕt hîp víi chÊt th¶o toan thµnh mét lo¹i axit kali kh«ng tan. ¡n nh− vËy sÏ gi¶m mÊt nhiÒu chÊt dinh d−ìng, thËm chÝ cßn dÉn ®Õn nh÷ng t¸c dông phô kh¸c n÷a. 26- TrÎ em l−êi ¨n kh«ng nªn cho ¨n m× chÝnh C¸c mïi vÞ cña thøc ¨n ®Òu th«ng qua ®Çu l−ìi mµ c¶m gi¸c ®−îc. Khi thiÕu chÊt kÏm th× c«ng n¨ng cña vÞ gi¸c vµ ho¹t tÝnh cã men kÏm bÞ h¹ thÊp, dÉn ®Õn vÞ gi¸c vµ khÈu vÞ bÞ suy gi¶m, thËm chÝ cßn cã thÓ lµm cho nh÷ng lç nhá ë ®Çu l−ìi bÞ t¾c nghÏn, t¹o thµnh tÝnh l−êi ¨n nghiªm träng. C¸c nhµ khoa häc ®· ph¸t hiÖn ra r»ng, ®Ó n©ng cao khÈu vÞ cña trÎ em mµ cho nhiÒu m× chÝnh vµo c¸c mãn ¨n th× sÏ lµm cho chÊt kÏm ë trong m¸u biÕn thµnh mét chÊt toan kÏm ræi theo n−íc tiÓu bµi tiÕt ra ngoµi, nh− vËy cµng lµm cho c¬ thÓ thiÕu nhiÒu chÊt kÏm h¬n, lµm cho bÖnh l−êi ¨n trë nªn nghiªm träng. Cho nªn, khi thÊy trÎ em l−êi ¨n, chËm lín, thiÕu m¸u th× ph¶i nghÜ ngay ®Õn trong ng−êi thiÕu chÊt kÏm, vµ ph¶i kÞp thêi ®−a ®Õn bÖnh viÖn ®Ó ch÷a ch¹y. B×nh th−êng còng nªn cho trÎ em ¨n nh÷ng thøc ¨n cã chÊt kÏm nhiÒu h¬n mét chót, nh− tim lîn, gan lîn, tim bß, thÞt bß, thÞt lîn n¹c, c¸, sß biÓn, c¸c chÕ phÈm tõ ®Ëu v.v... TuyÖt ®èi kh«ng nªn dïng m× chÝnh muèn g©y c¶m gi¸c ¨n ngon ®Ó ch÷a bÖnh l−êi ¨n cña trÎ em. 15 31 28- TrÎ em kh«ng nªn ¨n nhiÒu quÊt QuÊt cã rÊt nhiÒu chÊt dinh d−ìng, mïi vÞ võa th¬m võa ngät, g¸i trai, giµ trÎ ®Òu rÊt thÝch ¨n. Nh−ng kh«ng nªn ¨n nhiÒu. ¡n Ýt th× sÏ bæ d−¬ng Ých khÝ, ¨n nhiÒu sÏ bÞ t¸o nhiÖt, bèc ho¶, s−ng cæ, ®au häng, tiªu ho¸ kh«ng tèt. Nãi chung, mçi ngµy ¨n 3 qu¶ th× ®−îc, nÕu ¨n nhiÒu sÏ cã h¹i cho r¨ng vµ miÖng. Tr−íc khi ¨n quÊt kho¶ng mét tiÕng ®ång hå, kh«ng nªn ¨n s÷a bß, bëi v× chÊt anbumin trong s÷a bß gÆp ph¶i chÊt axit cña qu¶ quÊt sÏ ng−ng kÕt l¹i, ¶nh h−ëng ®Õn sù hÊp thô cña bé m¸y tiªu ho¸. Tr−íc khi ¨n c¬m còng kh«ng nªn ¨n quÊt, bëi v× chÊt axit h÷u c¬ ë trong quÊt sÏ kÝch thÝch niªm m¹c cña d¹ dµy, kh«ng cã lîi cho søc khoÎ cña c¬ thÓ. 29- TrÎ em kh«ng nªn ¨n nh÷ng thùc vËt Ýt chÊt mì 32 C¸c nhµ nghiªn cøu ph¸t hiÖn ra r»ng, choñtÎ em ¨n nh÷ng thøc ¨n cã Ýt chÊt mì, Ýt chÊt cholestªrin th× sÏ nhÑ c©n h¬n so víi nh÷ng trÎ em b×nh th−êng kh¸c, dÉn ®Õn bÖnh “cßi cäc”. Ng−êi ta ®o ®−îc ë nh÷ng trÎ em ph¸t triÓn kh«ng tèt nµy th× thÊy sù tiªu hao nhiÖt l−îng vµ chÊt kÏm ®Òu t−¬ng ®èi thÊp, n¨ng lùc ho¹t ®éng so víi c¸c trÎ em cïng løa tuæi còng kÐm h¬n. Mì lµ chÊt dinh d−ìng cÇn thiÕt cho sù ph¸t triÓn vµ tr−ëng thµnh cña trÎ em, kh«ng thÓ coi th−êng ®−îc, cÇn ph¶i cung cÊp cho chóng mét c¸ch hîp lý. b¶n mµ chÊt dinh d−ìng s¶n sinh ra, tØ lÖ phÇn tr¨m thÝch øng trong tæng n¨ng l−îng lµ : pr«tªin 13 - 17%, chÊt bÐo 30 35%, chÊt ®−êng 50 - 55%. Cho nªn nh÷ng chÊt ho¸ hîp cña pr«tªin, mì vµ vitamin ®Òu lµ nh÷ng chÊt dinh d−ìng cÇn thiÕt cho c¬ thÓ loµi ng−êi. ¡n kham, do chÊt dinh d−ìng phiÕn diÖn mµ lµm cho c¬ thÓ kh«ng ®¹t ®−îc nhu cÇu dinh d−ìng hîp lý, ¶nh h−ëng ®Õn søc khoÎ cña c¬ thÓ, dÔ dÉn ®Õn c¸c lo¹i bÖnh tËt. Tõ l©u, trong “Néi kinh” ®· cã luËn thuËt lµ trong lôc phñ ngò t¹ng kh«ng ®−îc thiªn lÖch vÒ mét c¸i g× hÕt. TÊt nhiªn trong ¨n uèng th× ph¶i chó ý ®Õn chÊt, nh−ng còng kh«ng yªu cÇu ph¶i ¨n toµn chÊt, còng ph¶i ¨n mét Ýt chÊt tanh ®Ó ®iÒu tiÕt khÈu vÞ, ®Ó cho nh÷ng chÊt dinh d−ìng ®−îc tËn dông nhiÒu nhÊt. Tõ x−a ®Õn nay, kh«ng Ýt nh÷ng bän vua quan phong kiÕn, bän quÝ téc c−êng hµo, ngµy ngµy ¨n s¬n hµo h¶i vÞ, nh©n s©m yÕn sµo, chÊt bæ thõa møa, nh−ng trong bän chóng ®· cã mÊy ai th©n c−êng tuæi thä ®©u ? RÊt nhiÒu ng−êi trong bän hä ®· chÕt non hoÆc còng ch¼ng sèng l©u. Chøng tá r»ng, ®¹o ¨n uèng kh«ng ph¶i chØ lµ toµn chÊt bæ, mµ lµ ph¶i khoa häc hîp lý. 2) TrÎ em kh«ng nªn bá b÷a ¨n s¸ng. TÕ bµo n·o cña con ng−êi chØ cã thÓ thu ®−îc n¨ng l−îng trong chÊt dinh d−ìng cña ®−êng. Sau mét ®ªm kh«ng ¨n, mµ s¸ng ra còng l¹i kh«ng ¨n hoÆc b÷a s¸ng ¨n qu¸ Ýt, ®−êng kh«ng thÓ b¶o ®¶m cung øng ®ñ cho m¸u, thêi gian kÐo dµi khiÕn ng−êi ta c¶m thÊy mÖt mái , kiÖt søc, m¾t hoa ®Çu v¸ng, xuÊt hiÖn hiÖn t−îng tim ®Ëp m¹nh, buån n«n, ngÊt xØu v.v...kh«ng cßn tinh lùc dåi dµo ®Ó häc tËp vµ c«ng t¸c. B÷a ¨n s¸ng nãi chung th−êng lµ ®−êng, ch¸o, b¸nh bao, mµn thÇu, cã ®iÒu kiÖn th× ¨n trøng, s÷a bß lµ nh÷ng thø cã nhiÒu chÊt ®¹m. 30- TrÎ em kh«ng nªn ¨n nhiÒu tái NhiÒu ng−êi rÊt thÝch ¨n tái. NÕu ¨n võa ph¶i th× cã lîi cho søc khoÎ, nh−ng nÕu ¨n nhiÒu qu¸ th× l¹i cã h¹i, nhÊt lµ nh÷ng ng−êi cã bÖnh ®au m¾t, tay ch©n th−êng xuyªn nãng, nh÷ng ng−êi mµ c¬ thÓ ©m h− ho¶ v−îng, triÒu nhiÖt «n hµn th× kh«ng cã lîi. §Õn n¨m ngoµi 50 tuæi th× m¾t nh×n dÇn dÇn kÐm ®i, tr«ng c¸i g× còng m¬ m¬ hå hå, tai ï, måm kh«, l−ìi ®¾ng, ®Çu nÆng, ch©n nhÑ, trÝ nhí bÞ gi¶m ®i râ rÖt. Nh÷ng chøng bÖnh nµy lµ hËu qu¶ cña viÖc ¨n nhiÒu tái. ¡n tái cã tr¨m c¸i lîi mµ chØ cã mét c¸i h¹i lµ m¾t, c©u nãi ®ã trong d©n gian còng cã c¸i lý cña nã. 31- 4 ®iÒu kiªng kþ trong viÖc ¨n uèng cña trÎ em 1) TrÎ em kh«ng nªn ¨n kham. Nh÷ng chÊt dinh d−ìng mµ c¬ thÓ cÇn cã ph¶i toµn diÖn. C¨n cø vµo nhu cÇu cña nh÷ng chÊt dinh d−ìng, n¨ng l−îng c¬ 16 33 34 kiÕt lþ v.v...gÆp ph¶i giÊm th× chØ sau nöa tiÕng ®ång hå nã sÏ chÕt. Cho nªn mïa hÌ dïng giÊm trong ném vµ c¸c lo¹i thøc ¨n kh¸c, võa gióp cho khÈu vÞ ®−îc ngon h¬n, l¹i võa cã t¸c dông diÖt khuÈn trÞ bÖnh. Ngoµi ra mét sè thùc vËt cã bao hµm chÊt muèi axit nitric, nh− c¸ m¾m, thÞt muèi, d−a muèi v.v...v× trêi rÊt nãng nªn vi khuÈn sinh në rÊt nhanh, t¸c dông cña viÖc vi khuÈn chuyÓn ho¸ nh÷ng chÊt muèi a-xit nitric ë trong ®ã thµnh chÊt muèi ¸ a-xit nitric còng t¨ng lªn. ChÊt ¸ a-xit nitric nµy ë trong c¬ thÓ sau khi chuyÓn ho¸ cã thÓ chuyÓn biÕn thµnh chÊt ¸ nitrat amin lµ chÊt g©y ung th− rÊt m¹nh. ¡n mét chót giÊm sÏ cã t¸c dông ph©n gi¶i chÊt muèi ¸ a-xit nitric nµy . Nh÷ng ng−êi bÞ bÖnh c¶m cóm, bÖnh viªm häng uèng mËt ong cã pha mét chót giÊm võa ph¶i, còng sÏ nhanh chãng khái bÖnh. Xin nhí : mïa hÌ kh«ng nªn quªn cho trÎ em ¨n mét chót giÊm 3) B÷a ¨n s¸ng kh«ng nªn chØ ¨n thøc ¨n kh«. Tõ gãc ®é sinh lý häc mµ xÐt, c«ng n¨ng cña ®−êng tiªu ho¸ th−êng tõ tr¹ng th¸i ng−ìng chÕ ban ®ªm kh«i phôc ®Õn tr¹ng th¸i h−ng phÊn, c«ng n¨ng tiªu ho¸ kÐm, khÈu vÞ kh«ng thÊy ngon. NÕu lóc nµy mµ ¨n nh÷ng thøc ¨n thiÕu l−îng n−íc th× kh«ng dÔ tiªu ho¸. Ngoµi ra sau mét ®ªm ngñ say, c¬ thÓ con ng−êi ®· ë vµo tr¹ng th¸i mÊt n−íc, trong t×nh tr¹ng c¬ thÓ cã nhiÒu chÊt chuyÓn ho¸ cÇn bµi tiÕt ra ngoµi, cÇn ph¶i kÞp thêi bæ sung mét l−îng n−íc nhÊt ®Þnh, nh− ¨n ch¸o, uèng s÷a ®Ëu nµnh, s÷a bß ®Ó bæ sung cho t×nh tr¹ng thiÕu n−íc trong c¬ thÓ. B÷a s¸ng mµ ¨n nhiÒu thøc ¨n cã hµm l−îng n−íc, cßn cã thÓ t¨ng thªm phÇn hÊp thu dÞch thÓ, më réng thµnh huyÕt qu¶n, bæ sung l−îng m¸u, t¨ng nhanh tuÇn hoµn m¸u, khiÕn cho nh÷ng chÊt chuyÓn ho¸ míi trong c¬ thÓ nhanh chãng ®−îc kh«i phôc ®Õn tr¹ng th¸i thÞnh v−îng. 4) Mïa hÌ nãng nùc kh«ng nªn quªn ¨n giÊm. Tôc ng÷ cã c©u : “ Më cöa ra lµ cã bÈy viÖc: cñi, g¹o, dÇu, muèi, t−¬ng, giÊm, trµ”. §ñ thÊy ®Þa vÞ cña giÊm trong cuéc sèng th−êng ngµy cña chóng ta. ¡n giÊm kh«ng nh÷ng chØ t¨ng thªm phong vÞ cña thøc ¨n, t¨ng thªm khÈu vÞ, nh÷ng thµnh phÇn trong ®ã nh− axit axªtic, ®−êng vµ axit xitric cßn lµ nh÷ng vËt chÊt lµ nguån sinh ra n¨ng l−îng mµ c¬ thÓ con ng−êi cÇn thiÕt, vµ ®−îc c¬ thÓ nhanh chãng hÊp thu . Cho nªn, mïa hÌ ¨n mét chót giÊm sÏ cã lîi cho viÖc gi¶i trõ mÖt nhäc vµ kh«i phôc thÓ lùc. Mïa hÌ nhiÖt ®é cao, lµ thêi tiÕt vi khuÈn sinh s¶n rÊt nhanh vµ rÊt m¹nh, nh÷ng c¨n bÖnh truyÒn nhiÔm ®−êng tiªu ho¸ ph¸t sinh t−¬ng ®èi nhiÒu. DiÖt khuÈn trÞ bÖnh chÝnh lµ b¶n lÜnh s½n cã cña giÊm. C¸c lo¹i vi trïng nh− vi trïng Salm«n, trùc khuÈn ruét giµ, tô cÇu khuÈn ho¸ mñ, vi khuÈn 17 35 32- TrÎ em kh«ng nªn uèng nhiÒu n−íc cã ga Trong n−íc ga cã c¸c chÊt gäi lµ ph«t-ph¸t, sau khi nã vµo ®−êng ruét cã thÓ sinh ra ph¶n øng ho¸ häc víi chÊt s¾t vµ t¹o thµnh mét chÊt v« dông ®èi víi c¬ thÓ råi bµi tiÕt ra ngoµi. Trong t×nh h×nh b×nh th−êng, chÊt s¾t ë trong thøc ¨n chÝnh ra ph¶i ®−îc hÊp thu kho¶ng 10%, nh−ng nÕu uèng nhiÒu n−íc cã ga sÏ ¶nh h−ëng ®Õn viÖc hÊp thu chÊt s¾t nµy, g©y nªn thiÕu m¸u, kh«ng cã lîi cho viÖc ph¸t triÓn c¬ thÓ cña trÎ em. 33- TrÎ em kh«ng nªn ¨n nhiÒu b¸nh quÈy 36 nhiÒu m× chÝnh. B¸nh quÈy võa ngon, võa rÎ tiÒn, thuËn tiÖn l¹i tiÕt kiÖm thêi gian. ThÕ nh−ng ®èi víi trÎ em, ¨n nhiÒu b¸nh quÈy th× l¹i cã h¹i. Trong b¸nh quÈy chÊt nh«m t−¬ng ®èi nhiÒu, mµ nh«m l¹i lµ nguyªn tè vi l−îng mµ c¬ thÓ con ng−êi kh«ng cÇn. NÕu trÎ em th−êng xuyªn ¨n b¸nh quÈy th× chÊt nh«m sÏ tÝch tô l¹i ë trong c¬ thÓ, cã thÓ g©y nªn nh÷ng bÖnh nh− thiÕu chÊt kali, chÊt ph«t-pho chuyÓn ho¸ b×nh th−êng ë trong c¬ thÓ trÎ em, dÉn ®Õn c¸c bÖnh nh− mÒm x−¬ng, cong x−¬ng, v.v...Trong c¬ thÓ cã nhiÒu chÊt nh«m qu¸ cßn lµm gi¶m thÊp c¸c ho¹t tÝnh cña men anbumin d¹ dµy, lµm cho vÞ toan gi¶m thÊp, d¹ dµy bµi tiÕt Ýt ®i, c«ng n¨ng tiªu ho¸ bÞ rèi lo¹n, ¶nh h−ëng ®Õn sù ph¸t triÓn vµ søc khoÎ cña trÎ em. §èi víi viÖc ph¸t triÓn trÝ lùc còng rÊt kh«ng cã lîi. Cho nªn, kh«ng nªn th−êng xuyªn cho trÎ em ¨n b¸nh quÈy. 35- TrÎ em kh«ng nªn ¨n cµ chua xanh Cµ chua mµu cßn xanh tøc lµ ch−a chÝn còng cã ®éc tè nh− khoai t©y mäc mÇm, ®Òu chøa sinh vËt gluc«zit. ¡n cµ chua xanh trong måm c¶m thÊy chan ch¸t, thËm chÝ cã khi cßn ngé ®éc, kh«ng nªn ¨n.Khi ®ãi bông mµ ¨n nhiÒu cµ chua xanh cµng bÊt lîi cho c«ng n¨ng cña d¹ dµy. 36- TrÎ em kh«ng nªn uèng nhiÒu n−íc gi¶i kh¸t cã mµu C¸c chÊt mµu dïng ®Ó s¶n xuÊt c¸c lo¹i ®å uèng l¹nh, ®a sè th−êng dïng ph−¬ng ph¸p ho¸ häc ®Ó chÕ ra, nªn ®Òu cã mét sè ®éc tè nhÊt ®Þnh. Khi trÎ em dïng mét sè thùc phÈm cã mµu,tuy kh«ng x¶y ra ngay nh÷ng ph¶n øng l©m sµng ®Ó cã thÓ thÊy ®−îc, nh−ng nÕu cø kÐo dµi th× sÏ cã nguy c¬ t¸c h¹i tiÒm Èn trong c¬ thÓ. BiÓu hiÖn chñ yÕu lµ mÊy mÆt sau ®©y : 1/ Lµm nhiÔu c«ng n¨ng b×nh th−êng cña c¸c lo¹i men ho¹t tÝnh ë trong c¬ thÓ, lµm cho ph¶n øng chuyÓn ho¸ cña c¸c chÊt ®−êng, chÊt pr«tªin, chÊt mì, vitamin bÞ ¶nh h−ëng, nÕu kÐo dµi sÏ dÉn ®Õn trÎ em thiÕu dinh d−ìng. 2/ KÝch thÝch niªm m¹c d¹ dµy, ¶nh h−ëng ®Õn c«ng n¨ng tiªu ho¸ cña d¹ dµy; ®ång thêi sÏ lµm cho thËn ph¶i lµm viÖc rÊt nhiÒu, ¶nh h−ëng ®Õn c«ng n¨ng cña thËn. 3/ G©y trë ng¹i cho sù xung ®éng truyÒn dÉn cña hÖ thèng thÇn kinh, dÔ g©y bÖnh ®a ®éng ë trÎ em. Cho nªn xin cã lêi khuyªn c¸c bËc lµm cha lµm mÑ trÎ tuæi kh«ng nªn cho trÎ em uèng nhiÒu n−íc gi¶i kh¸t cã mµu. 34- Kh«ng nªn cho trÎ em ¨n nhiªï m× chÝnh C¸c nhµ dinh d−ìng häc cho r»ng, trÎ em kh«ng nªn ¨n nhiÒu m× chÝnh. Bëi v× trÎ em sau khi ¨n m× chÝnh, sÏ cïng víi nguyªn tè kÏm ë trong m¸u ph¸t sinh t¸c dông ho¸ thµnh axit kÏm, sau ®ã tan ra n−íc råi theo n−íc tiÓu bµi tiÕt ra ngoµi, do ®ã lµm cho trÎ em thiÕu chÊt kÏm. Nguyªn tè kÏm lµ nguyªn tè vi l−îng rÊt cÇn thiÕt cho sù ph¸t triÓn vµ tr−ëng thµnh cña trÎ em, thiÕu nã trÎ em sÏ cã hiÖn t−îng vÞ gi¸c kh«ng nh¹y, khÈu vÞ kh«ng m¹nh. NÕu kÐo dµi sÏ trë thµnh suy tho¸i trÝ lùc,ph¸t triÓn kh«ng tèt cïng c¸c hËu qu¶ nghiªm träng kh¸c. C¸c chuyªn gia cßn v¹ch ra r»ng, nÕu kh«ng cho trÎ em ¨n nhiÒu m× chÝnh th× ng−êi mÑ ®ang cho con bó còng kh«ng nªn ¨n 18 37 38 §Ó bæ sung cho sù tiªu ho¸, chóng ta cã thÓ coi n−íc ®un s«i ®Ó nguéi lµ ®å uèng lý t−ëng nhÊt cña trÎ em. v× sù lín lªn vÒ c¬ thÓ cña trÎ em ch−a chÝn muåi, c«ng n¨ng gi¶i ®éc cña gan ch−a hoµn thiÖn. Nh÷ng chÊt cã ®éc nµy, nÕu v−ît qu¸ mét ®Þnh l−îng nµo ®ã th× sÏ ¶nh h−ëng ®Õn søc khoÎ vµ sù ph¸t triÓn cña trÎ em, thËm chÝ dÇn dµn tÝch luü mµ dÉn ®Õn ngé ®éc m·n tÝnh. 37- kh«ng nªn cho trÎ em uèngn−íc ngät thay n−íc läc 39- Kh«ng nªn cho trÎ míi sinh uèng n−íc cam th¶o Cã nhiÒu bËc bè mÑ rÊt thÝch cho con trÎ uèng c¸c lo¹i n−íc ngät thay n−íc läc (n−íc ®un s«i ®Ó nguéi). C¸ch lµm nµy kh«ng thÓ chÊp nhËn ®−îc. Bëi v× n−íc läc lµ n−íc s«i råi nguéi ®i mét c¸ch tù nhiªn, cã ho¹t tÝnh sinh vËt ®Æc biÖt l¹ lïng, rÊt dÔ ngÊm qua c¸c tÕ bµo m«, thóc ®Èy viÖc thay thÕ c¸c chÊt míi, t¨ng thªm hµm l−îng hång cÇu trong m¸u vµ c¶i thiÖn c¬ n¨ng miÔn dÞch cña m¸u. Mµ trong c¸c lo¹i n−íc qu¶, n−íc cã ga vµ c¸c lo¹i n−íc ngät kh¸c, phÇn nhiÒu cã hµm l−îng ®−êng, tinh ®−êng, chÊt ®iÖn gi¶i vµ c¸c chÊt mµu hîp thµnh. Nh÷ng chÊt nµy t¸c dông l©u dµi sÏ g©y kÝch thÝch kh«ng tèt ®èi víi d¹ dµy, ¶nh h−ëng ®Õn tiªu ho¸ vµ khÈu vÞ, ®ång thêi cßn t¨ng thªm g¸nh nÆng cho thËn. §ñ thÊy, cho trÎ uèng n−íc ngät thay n−íc läc, kh«ng nh÷ng v« Ých mµ cßn cã h¹i. Cã mét sè ®Þa ph−¬ng, khi ®øa trÎ míi sinh ®−îc 1 – 2 ngµy th−êng hay cho uèng n−íc hoµng liªn cam th¶o, hä t−ëng r»ng nh− vËy cã thÓ “Gi¶i ®éc” cho ®øa bÐ. Thãi quen truyÒn thèng ®ã chØ cã h¹i chø kh«ng cã lîi. Bëi v× ®øa trÎ míi sinh võa míi rêi khái bông mÑ, ngµy ®Çu b−íc vµo trÇn gian, søc ®Ò kh¸ng cßn rÊt kÐm, l−îng ®−êng mËt cßn rÊt thÊp, bông cßn ®ang ®ãi. NÕu chØ ®¬n thuÇn nu«i b»ng n−íc hoµng liªn cam th¶o, ®øa trÎ sÏ kh«ng cã ®ñ chÊt dinh d−ìng, cã thÓ dÉn ®Õn nh÷ng tæn h¹i cho c¸c tæ chøc, ®Æc biÖt lµ tæ chøc n·o. Ngoµi ra cam th¶o cßn cã thÓ x¶y ra c¸c biÓu hiÖn nh− chÊt kali trong m¸u thÊp, huyÕt ¸p cao vµ ø ®äng dÞch thÓ, phï thòng v.v... Cho nªn, trÎ míi sinh kh«ng nªn nu«i b»ng n−íc hoµng liªn cam th¶o. 38- TrÎ em kh«ng nªn ¨n nhiÒu thùc phÈm ®ãng hép 40- TrÎ em kh«ng nªn uèng nhiÒu n−íc tr−íc b÷a ¨n BÊt kú lµ lo¹i ®å hép g× còng ®Òu cho thªm mét l−îng thuèc nhÊt ®Þnh vµo thùc phÈm nh− c¸c chÊt mµu, c¸c chÊt h−¬ng liÖu v.v... TÊt c¶ nh÷n lo¹i thuèc cho thªm vµo Êy ®Òu rÊt nguy hiÓm ®èi víi søc khoÎ vµ sù ph¸t triÓn cña trÎ em. Bëi Cã mét sè bËc bè mÑ th−êng hay cho trÎ uèng n−íc tr−íc b÷a ¨n. Hä t−ëng r»ng n−íc sÏ tiªu ho¸ thøc ¨n, kú thùc, c¸ch lµm nµy rÊt cã h¹i. Bëi v× sau khi uèng n−íc, trÎ em ¨n c¬m ngay sÏ lµm cho 19 39 40 d¹ dµy c¶m thÊy c¨ng ®Çy, ®ång thêi cßn lµm lo·ng dÞch vÞ, ¶nh h−ëng ®Õn khÈu vÞ vµ tiªu ho¸. Do vÞ toan bÞ lo·ng nªn kh¶ n¨ng diÖt khuÈn bÞ gi¶m sót, rÊt dÔ g©y bÖnh cho ®−êng ruét. tr¹ng ngé ®éc nh− ng−êi håi hép kh«ng yªn, h« hÊp t¨ng nhanh, c¬ b¾p co giËt, tim ®Ëp rÊt nhanh, mÊt ngñ, m¾t hoa, ï tai, tøc ngùc, buån n«n, chãng mÆt, ®au nhãi ë phÝa tr−íc tim v.v... Ng−êi lín ®èi víi caphªin bµi tiÕt rÊt nhanh, uèng mét l−îng c«ca c«la thÝch hîp th× kh«ng cã hËu qu¶ g× xÊu. Nh−ng trÎ th¬ ®èi víi caphªin th× ®Æc biÖt mÉn c¶m, rÊt dÔ bÞ tróng ®éc. Cho nªn kh«ng nªn cho trÎ th¬ uèng c«ca c«la. 41- TrÎ em kh«ng nªn uèng bia Cã ng−êi cho r»ng, bia lµ “B¸nh m× n−íc”, cho nªn cø ®Õn ngµy lÔ, ngµy tÕt hay khi nhµ cã viÖc lµ cho trÎ con tha hå uèng bia. ViÖc lµm nµy ch¼ng cã lîi Ých g× ®èi víi søc khoÎ cña trÎ con c¶. C¨n cø vµo sù ph©n tÝch nghiªn cøu, th«ng th−êng trong r−îu bia cã chøa 3% ®Õn 5% chÊt cån, nghÜa lµ mçi 100 gam bia cã chøa 1,5 ®Õn 2,5 gam cån. NÕu th−êng xuyªn cho trÎ con uèng bia sÏ ¶nh h−ëng ®Õn søc khoÎ c¶ thÓ x¸c lÉn tinh thÇn cña trÎ con. V¶ l¹i, ngay tõ nhá ®· nu«i thµnh thãi quen uèng r−îu còng kh«ng cã lîi cho sù lµnh m¹nh vÒ t©m lý, khi lín lªn chóng cã thÓ thµnh ng−êi nghiÖn r−îu. Cho nªn, khi trong gia ®×nh cã liªn hoan, tiÖc tïng th× nªn gi¶ng gi¶i cho trÎ con biÕt nh÷ng ®iÒu bÊt lîi trong bia, r−îu cho trÎ biÕt, thay vµo ®ã cho chóng uèng mét chót n−íc hoa qu¶. 43- Kh«ng nªn cho trÎ th¬ uèng n−íc qu¶ ®ãng chai N−íc qu¶ ®ãng chai lµ mét lo¹i n−íc uèng võa ngon võa m¸t, rÊt dÔ uèng. Nh−ng trÎ th¬ mµ uèng thø nµy th× l¹i kh«ng thÝch hîp. Bëi v× n−íc qu¶ lµ mét thø n−íc uèng do bµn tay ng−êi lµm ra, bao gåm ®−êng tr¾ng, axit chanh, thuèc mµu vµ ®−êng tinh v.v... l¹i cßn cã c¶ men r−îu n÷a. §èi víi trÎ th¬, nh÷ng thµnh phÇn nµy cã tÝnh kÝch thÝch nhÊt ®Þnh. §ã lµ v× sù ph¸t dôc cña trÎ th¬ ch−a hoµn thiÖn, c«ng n¨ng gi¶i ®éc cña gan vµ c«ng n¨ng bµi tiÕt cña thËn ®Òu cßn rÊt thÊp. Nh÷ng vËt chÊt nµy ë trong c¬ thÓ ng−êi ta kh«ng thÓ bµi tiÕt ra ngay ®−îc. V× thÕ kh«ng nªn cho trÎ th¬ uèng n−íc qu¶ ®ãng chai. 42- Kh«ng nªn cho trÎ th¬ uèng c«ca c«la 44- 18 ®iÒu cÊm kþ trong viÖc ¨n uèng cña trÎ em Mïa hÌ mïa thu mäi ng−êi ®Òu rÊt thÝch uèng c«ca c«la, nh−ng ®èi víi trÎ th¬ th× tèt nhÊt lµ kh«ng nªn cho uèng. Bëi v× mçi mét chai c«ca c«la cã hµm l−îng kho¶ng 50 – 80 mg caphªin. Caphªin lµ mét lo¹i thuèc h−ng phÊn thÇn kinh trung khu. NÕu dïng qu¸ 1.000 mg th× sÏ xuÊt hiÖn bÖnh 20 41 1/ Nh÷ng thùc vËt kh«ng ®−îc ¨n. §Ò cao chÊt l−îng nh©n khÈu th× viÖc −u sinh −u dôc lµ then chèt, mµ viÖc cho trÎ ¨n mét c¸ch hîp lý, tr¸nh dïng 42 nh÷ng thùc vËt g©y trë ng¹i cho søc khoÎ cña trÎ l¹i lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn −u dôc. D−íi ®©y xin giíi thiÖu mÊy lo¹i thùc vËt th−êng thÊy mµ kh«ng ®−îc cho trÎ ¨n. 1) Kh«ng ®−îc uèng n−íc chÌ ®Æc. Bëi v× chÊt tanin ë trong l¸ chÌ cã thÓ kÕt hîp víi chÊt s¾t ë trong thøc ¨n, h×nh thµnh ra mét chÊt ho¸ hîp kh«ng tan, ¶nh h−ëng ®Õn viÖc hÊp thu chÊt s¾t, rÊt dÔ g©y nªn bÖnh bÇn huyÕt thiÕu chÊt s¾t. ChÊt moocphin ë trong l¸ chÌ cßn cã thÓ lµm cho trÎ em h−ng phÊn qu¸ ®é, håi hép kh«ng yªn, ¶nh h−ëng ®Õn giÊc ngñ b×nh th−êng cña trÎ vµ lµm cho tim ®Ëp nhanh h¬n. cã h¹i cho tim; cßn cã thÓ kÝch thÝch cho vÞ toan ph©n tiÕt mµ dÉn ®Õn ®Çy bông lµm chËm nhu ®éng cña ruét, dÉn ®Õn bÝ ®¸i. Ngoµi ra nh÷ng chÊt kÝch thÝch m¹nh nh− r−îu, cµ phª, ít, hå tiªu ®Òu ph¶i kiªng kþ. 2) Kh«ng ®−îc ¨n nhiÒu báng rang. Trong báng rang cã rÊt nhiÒu chÊt ch×. TrÎ em th−êng xuyªn ¨n báng rang sÏ cã nguy h¹i rÊt lín cho søc khoÎ. Tiªu chuÈn vÖ sinh thùc phÈm cña nhµ n−íc ®· qui ®Þnh, hµm l−îng ch× ë mçi kg b¸nh n−íng kh«ng ®−îc v−ît qu¸ 0,5mg, vËy mµ hµm l−îng ch× mçi kg báng rang b×nh qu©n lµ l0mg. Trong mét thêi gian ng¾n mµ trÎ em hÊp thu qu¸ nhiÒu chÊt ch×, dÔ dÉn ®Õn ph¶n øng ngé ®éc, biÓu hiÖn lµ håi hép, biÕng ¨n, ®Çy bông hoÆc lµ bÝ ®¸i v.v...Th−êng xuyªn ¨n báng rang cßn dÉn ®Õn gi¶m sót søc ®Ò kh¸ng , chËm lín v.v...Do ®ã trÎ em kh«ng ®−îc ¨n nhiÒu báng rang. 3) Kh«ng ¨n qu¸ nhiÒu thùc phÈm hä ®Ëu. Bëi v× trong ®Ëu ®ç cã mét chÊt cã thÓ dÉn ®Õn lµm x−ng tuyÕn gi¸p tr¹ng, cã thÓ lµm cho tuyÕn gi¸p tr¹ng ph©n tiÕt nhiÒu h¬n, lµm cho thiÕu chÊt tuyÕn tè gi¸p tr¹ng trong c¬ thÓ, c¬ thÓ muèn thÝch øng víi nhu cÇu ®ã th× cÇn ph¶i t¨ng thªm nhiÒu chÊt tuyÕn gi¸p tr¹ng trong c¬ thÓ, dÉn ®Õn x−ng tuyÕn gi¸p tr¹ng. H¬n 21 43 n÷a, chÊt ièt lµ nguyªn liÖu cña tuyÕn tè gi¸p tr¹ng, mét sè lín tuyÕn tè gi¸p tr¹ng hîp thµnh l¹i dÉn ®Õn thiÕu chÊt ièt trong trÎ em. Ngoµi ra, nh÷ng lo¹i rau cã chÊt xen-luy-l« nh− rau c¶i,d−a muèi v.v... trÎ em d−íi 2 tuæi còng kh«ng nªn ¨n. 4) Kiªng ¨n mì ®éng vËt (mì lîn).Bëi v× mì ®éng vËt chñ yÕu lµ chÊt axit mì b·o hoµ. TrÎ em ¨n nhiÒu mì ®éng vËt sÏ ¶nh h−ëng ®Õn viÖc hÊp thô chÊt calxi, dÉn ®Õn th©n thÓ thiÕu chÊt canxi, kh«ng cã lîi cho søc khoÎ, nghiªm träng h¬n th× dÉn ®Õn m¾c bÖnh cßi x−¬ng. Cho nªn, mì bß, mì cõu, mì lîn vµ nh÷ng thøc ¨n r¸n b»ng mì th× kh«ng nªn ¨n nhiÒu. 5) Kh«ng nªn ¨n uèng nh÷ng thø qu¸ mÆn. Th«ng th−êng ng−êi ta rÊt Ýt chó ý ®Õn khÈu vÞ ¨n uèng cña trÎ em nh− thÕ nµo cho võa ph¶i, th−êng cã thãi quen lµ ng−êi lín nÕm thøc ¨n cña trÎ em råi quyÕt ®Þnh ®é mÆn nh¹t cña mãn ¨n ®ã. Hä kh«ng biÕt r»ng ng−êi lín ¨n mÆn h¬n trÎ con rÊt nhiÒu. NÕu cø Ðp trÎ con còng ph¶i cã khÈu vÞ nh− ng−êi lín th× l−îng muèi mµ trÎ em hÊp thu sÏ nhiÒu h¬n ng−êi lín kh¸ nhiÒu lµm cho trÎ em bÞ ®éng ph¶i ¨n uèng nh÷ng thø qu¸ mÆn. Mäi ng−êi ®Òu biÕt, thµnh phÇn chñ yÕu cña muèi lµ natri vµ clo. §èi víi trÎ em nÕu qu¸ nhiÒu natri sÏ g©y ra ®iÒu nguy h¹i lµ kh«ng chuyÓn ho¸ ®−îc. Mµ tuæi cµng nhá th× hËu qu¶ cµng nghiªm träng. §ã lµ v× : c«ng n¨ng thËn ch−a ph¸t triÓn ®Çy ®ñ, ch−a cã kh¶ n¨ng ®µo th¶i qu¸ nhiÒu chÊt natri ë trong m¸u. Qu¸ nhiÒu chÊt natri ®äng l¹i ë trong c¬ thÓ lµm cho l−îng m¸u t¨ng lªn, m¸u bÞ në ra nhanh chãng, huyÕt qu¶n ë vµo tr¹ng th¸i cao ¸p, thÕ lµhuyÕt ¸p t¨ng cao , t¨ng thªm g¸nh nÆng cho buång tim, do ®ã mµ dÉn ®Õn suy nh−îc t©m lùc cã tÝnh chÊt xung huyÕt , ø n−íc. §iÒu tra y häc ®· chøng minh r»ng, ng−êi nµo ¨n uèng qu¸ mÆn, th× tØ lÖ m¾c bÖnh cao huyÕt ¸p, bÖnh tim, bÖnh tróng giã vµ c«ng n¨ng thËn kh«ng khoÎ, vµ tØ lÖ tö vong so víi 44