Lêi nãi ®Çu
HiÖn nay, níc ta ®ang ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng hãa nhiÒu thµnh phÇn vËn
®éng theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ níc th× c¸c doanh nghiÖp Nhµ
níc næi lªn lµ mét bé phËn quan träng, lµ chç dùa ®Ó kinh tÕ Nhµ níc gi÷ vai trß
chñ ®¹o. Th«ng qua nã, Nhµ níc thùc hiÖn chøc n¨ng ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh
tÕ, ®¶m b¶o cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn theo ®Þnh híng XHCN. Trong khi ®ã mét
sè doanh nghiÖp Nhµ níc cßn cã nhiÒu tiªu cùc, lµm ¨n kh«ng cã hiÖu qu¶ vµ
thua lç. V× vËy mét yªu cÇu ®Æt ra lµ ph¶i lµm sao ®Ó c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc
- c¸c doanh nghiÖp n¾m gi÷ c¸c ngµnh, c¸c lÜnh vùc träng yÕu cña nÒn kinh tÕ
cã thÓ ph¸t triÓn mét c¸ch v÷ng m¹nh vµ thùc sù trë thµnh mét lùc lîng vËt chÊt
hïng m¹nh.
§Ó cã thÓ ®øng v÷ng vµ ph¸t huy vai trß to lín cña m×nh trong nÒn kinh tÕ
thÞ trêng, c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc ph¶i lµm ¨n thËt sù hiÖu qu¶ mµ tríc hÕt lµ
ph¶i qu¶n lý, sö dông tèt c¸c nguån ®Çu vµo. Do ®ã viÖc qu¶n lý tèt tiÒn l¬ng,
thu nhËp - mét trong nh÷ng chi phÝ ®Çu vµo lµ hÕt søc cÇn thiÕt, lµm sao ®Ó sö
dông hiÖu qu¶ nhÊt chi phÝ tiÒn l¬ng, ph¸t huy ®îc vai trß ®ßn bÈy kinh tÕ cña
tiÒn l¬ng.
Trong thêi gian võa qua vÊn ®Ò qu¶n lý tiÒn l¬ng, thu nhËp trong c¸c doanh
nghiÖp Nhµ níc mÆc dï ®· ®îc nhiÒu nhµ qu¶n lý, nghiªn cøu ®Ò cËp ®Õn nhng
do tiÒn l¬ng mét mÆt lµ vÊn ®Ò hÕt søc phøc t¹p vµ nh¹y c¶m, mÆt kh¸c tiÒn l¬ng
trong c¬ chÕ thÞ trêng vÉn lµ mét vÊn ®Ò míi nªn viÖc ®a ra c¸c chÝnh s¸ch, gi¶i
ph¸p nh»m hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý tiÒn l¬ng, thu nhËp trong c¸c doanh
nghiÖp Nhµ níc lµ vÊn ®Ò cã ý nghÜa quan träng vµ cÇn thiÕt trong giai ®o¹n hiÖn
nay. Nã cã liªn quan chÆt chÏ ®Õn ®éng lùc ph¸t triÓn vµ t¨ng trëng kinh tÕ, n©ng
cao hiÖu qu¶ qu¶n lý Nhµ níc, khai th¸c c¸c kh¶ n¨ng tiÒm tµng tõ mçi ngêi lao
®éng.
NhËn thøc ®îc tÇm quan träng cña vÊn ®Ò vµ ®îc sù gióp ®ì nhiÖt t×nh cña
tËp thÓ c¸n bé Vô TiÒn l¬ng - TiÒn c«ng - Bé Lao ®éng - Th¬ng binh vµ X· héi,
®Æc biÖt lµ sù híng dÉn tËn t×nh cña thÇy gi¸o GS.TS Ph¹m §øc Thµnh, t«i ®·
®i s©u nghiªn cøu ®Ò tµi: “Hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý tiÒn l¬ng, thu nhËp trong
c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc”.
Ngoµi phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn, ®Ò tµi gåm ba phÇn chÝnh nh sau:
PhÇn I: ý nghÜa cña viÖc hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý tiÒn l¬ng, thu nhËp
trong c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc.
1
PhÇn II: Thùc tr¹ng c¬ chÕ qu¶n lý tiÒn l¬ng, thu nhËp trong c¸c doanh
nghiÖp Nhµ níc.
PhÇn III: Mét sè gi¶i ph¸p, kiÕn nghÞ nh»m hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý
tiÒn l¬ng, thu nhËp trong c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc.
T«i ®· cè g¾ng tr×nh bµy vÊn ®Ò mét c¸ch kh¸i qu¸t vµ ®Çy ®ñ nhÊt. Tuy
nhiªn, ®©y lµ mét vÊn ®Ò phøc t¹p vµ do kiÕn thøc, kinh nghiÖm cßn nhiÒu h¹n
chÕ nªn bµi viÕt khã tr¸nh khái khiÕm khuyÕt. RÊt mong nhËn ®îc nh÷ng ý kiÕn
gãp ý ®Ó t«i cã thÓ n¾m b¾t vÊn ®Ò toµn diÖn h¬n n÷a vµ v÷ng vµng h¬n, hoµn
thiÖn h¬n trong nh÷ng lÇn viÕt sau.
T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n!
2
PhÇn I
ý nghÜa cña viÖc hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý tiÒn l¬ng,
thu nhËp trong c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc.
I. Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ tiÒn l¬ng, thu nhËp vµ qu¶n lý
tiÒn l¬ng, thu nhËp trong c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc
1. Lý luËn chung vÒ tiÒn l¬ng, thu nhËp
1.1. Kh¸i niÖm, b¶n chÊt cña tiÒn l¬ng, thu nhËp
Tõ khi søc lao ®éng trë thµnh hµng ho¸, xuÊt hiÖn thÞ trêng søc lao ®éng
(hay cßn gäi lµ thÞ trêng lao ®éng) th× kh¸i niÖm tiÒn l¬ng xuÊt hiÖn. TiÒn l¬ng
lµ mét ph¹m trï kinh tÕ - x· héi, thÓ hiÖn kÕt qu¶ cña sù trao ®æi trªn thÞ trêng
lao ®éng.
§Ó cã thÓ tiÒn hµnh s¶n xuÊt, cÇn cã sù kÕt hîp cña hai yÕu tè c¬ b¶n lµ
lao ®éng vµ vèn. Vèn thuéc quyÒn së h÷u cña mét bé phËn d©n c trong x· héi,
cßn mét bé phËn d©n c kh¸c, do kh«ng cã vèn, chØ cã søc lao ®éng hä ph¶i ®i
lµm thuª cho nh÷ng ngêi cã vèn, ®æi l¹i hä ®îc nhËn mét kho¶n tiÒn, gäi lµ tiÒn
l¬ng( hay tiÒn c«ng). Nh vËy kh¸i niÖm "tiÒn l¬ng" xuÊt hiÖn khi cã sù sö dông
søc lao ®éng cña mét bé phËn d©n c trong x· héi mét c¸ch cã tæ chøc vµ ®Òu
®Æn bëi mét bé phËn d©n c kh¸c. TiÒn l¬ng, tiÒn c«ng ®îc hiÓu lµ gi¸ c¶ søc lao
®éng, nã lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña gi¸ trÞ søc lao ®éng.
XÐt trong mèi quan hÖ lao ®éng th× tiÒn l¬ng lµ gi¸ c¶ søc lao ®éng, ®îc
h×nh thµnh th«ng qua sù tho¶ thuËn gi÷a ngêi sö dông søc lao ®éng vµ ngêi lao
®éng phï hîp víi quan hÖ cung cÇu lao ®éng trªn thÞ trêng. VËy gi¸ c¶ søc lao
®éng do c¸i g× quyÕt ®Þnh, do lîng hao phÝ lao ®éng x· héi cÇn thiÕt hay do cung
cÇu trªn thÞ trêng quyÕt ®Þnh? Chóng ta ph¶i hiÓu lµ c¬ së cña gi¸ c¶ søc lao
®éng lµ do lîng hao phÝ lao ®éng x· héi cÇn thiÕt quyÕt ®Þnh (cßn gäi lµ gi¸ trÞ
søc lao ®éng), cßn sù biÕn ®éng trªn thÞ trêng cña gi¸ c¶ søc lao ®éng xoay
quanh gi¸ trÞ søc lao ®éng lµ do quan hÖ cung cÇu quyÕt ®Þnh.
Ta cã thÓ ®i ®Õn mét kh¸i niÖm ®Çy ®ñ vÒ tiÒn l¬ng, tiÒn l¬ng lµ biÓu hiÖn
b»ng tiÒn cña gi¸ trÞ søc lao ®éng, lµ gi¸ c¶ yÕu tè søc lao ®éng mµ ngêi sö
dông søc lao ®éng ph¶i tr¶ cho ngêi cung øng søc lao ®éng, tu©n theo
nguyªn t¾c cung cÇu, gi¸ c¶ cña thÞ trêng vµ ph¸p luËt hiÖn hµnh cña Nhµ níc.
§Ó cã mét kh¸i niÖm mang tÝnh ph¸p lý vÒ tiÒn l¬ng, §iÒu 55 Bé luËt Lao
®éng cã ghi: "TiÒn l¬ng cña ngêi lao ®éng do hai bªn tho¶ thuËn trong hîp ®ång
lao ®éng vµ ®îc tr¶ theo n¨ng suÊt lao ®éng, chÊt lîng vµ hiÖu qu¶ c«ng viÖc.
3
Møc l¬ng cña ngêi lao ®éng kh«ng ®îc thÊp h¬n møc l¬ng tèi thiÓu do Nhµ níc
quy ®Þnh".
Trong ®iÒu kiÖn cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn nh ë níc ta
hiÖn nay, ph¹m trï tiÒn l¬ng ®îc thÓ hiÖn cô thÓ trong tõng thµnh phÇn vµ khu
vùc kinh tÕ.
Trong thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ níc vµ khu vùc hµnh chÝnh sù nghiÖp, tiÒn
l¬ng lµ sè tiÒn mµ c¸c doanh nghiÖp, c¸c c¬ quan, tæ chøc cña Nhµ níc tr¶ cho
ngêi lao ®éng theo c¬ chÕ vµ chÝnh s¸ch cña Nhµ níc vµ ®îc thÓ hiÖn trong hÖ
thèng thang, b¶ng l¬ng do Nhµ níc quy ®Þnh.
Trong c¸c thµnh phÇn vµ khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh, tiÒn l¬ng chÞu
sù t¸c ®éng vµ chi phèi rÊt lín cña thÞ trêng vµ thÞ trêng lao ®éng. TiÒn l¬ng
trong khu vùc nµy dï vÉn n»m trong khu«n khæ ph¸p luËt vµ theo nh÷ng chÝnh
s¸ch cña ChÝnh phñ, nhng ®îc quyÕt ®Þnh theo sù tho¶ thuËn trùc tiÕp gi÷a chñ
vµ thî, nh÷ng "mÆc c¶" cô thÓ gi÷a mét bªn lµ lµm thuª vµ mét bªn ®i thuª
th«ng qua hîp ®ång lao ®éng.
Cïng víi ph¹m trï tiÒn l¬ng, chóng ta cßn cã c¸c ph¹m trï kh¸c nh: tiÒn
c«ng, thu nhËp, chóng cïng mang b¶n chÊt víi tiÒn l¬ng tøc lµ ®Òu biÓu hiÖn
b»ng tiÒn cña gi¸ trÞ søc lao ®éng.
Nhng gi÷a tiÒn l¬ng vµ tiÒn c«ng cã sù ph©n biÖt nhÊt ®Þnh. Tríc ®©y hai
kh¸i niÖm nµy kh¸c nhau vÒ c¶ néi dung vµ ®èi tîng chi tr¶. Kh¸i niÖm tiÒn l¬ng
®îc sö dông trong khu vùc quèc doanh, nã lµ phÇn tr¶ trùc tiÕp cho ngêi lao
®éng, ngoµi tiÒn l¬ng ®îc tr¶ b»ng tiÒn ngêi lao ®éng cßn nhËn ®îc phÇn ph©n
phèi gi¸n tiÕp b»ng hiÖn vËt th«ng qua tem, phiÕu vµ mét sè chÝnh s¸ch phóc lîi
nh chÝnh s¸ch nhµ ë, b¶o hiÓm x· h«i, kh¸m ch÷a bÖnh... TiÒn c«ng ®îc dïng
cho c¸c ®èi tîng cßn l¹i ngoµi Kinh tÕ quèc doanh, nã bao gåm c¶ phÇn tr¶ trùc
tiÕp vµ gi¸n tiÕp cho ngêi lao ®éng. Nãi kh¸c ®i tiÒn c«ng chÝnh lµ tiÒn l¬ng ®·
®îc tiÒn tÖ hãa.
HiÖn nay tiÒn l¬ng vµ tiÒn c«ng dêng nh kh«ng cßn sù t¸ch biÖt, ®Òu lµ
gi¸ c¶ søc lao ®éng nhng vÉn cßn thãi quen quan niÖm tiÒn l¬ng g¾n víi khu vùc
kinh tÕ quèc doanh vµ tiÒn c«ng g¾n víi khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh.
Nhng dï tiÒn l¬ng hay tiÒn c«ng còng ®Òu ph¶i ®¶m b¶o c¸c yªu cÇu sau :
+ T¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n vµ t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng më réng
+ Thóc ®Èy t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng
+ Phï hîp víi cung cÇu lao ®éng
Trong kh¸i niÖm tiÒn l¬ng cÇn ph©n biÖt gi÷a tiÒn l¬ng danh nghÜa vµ tiÒn
l¬ng thùc tÕ. TiÒn l¬ng danh nghÜa lµ sè tiÒn ngêi lao ®éng trùc tiÕp nhËn ®îc tõ
phÝa ngêi sö dông lao ®éng tr¶ cho c«ng viÖc hä lµm, cßn tiÒn l¬ng thùc tÕ ®îc
4
hiÓu lµ lîng hµng hãa, dÞch vô cÇn thiÕt mµ ngêi lao ®éng hëng l¬ng mua ®îc
b»ng lîng tiÒn l¬ng danh nghÜa cña hä.
Nh vËy tiÒn l¬ng thùc tÕ kh«ng chØ phô thuéc vµo tiÒn l¬ng danh nghÜa mµ
cßn phô thuéc vµo gi¸ c¶ hµng ho¸, dÞch vô cÇn thiÕt. Mèi quan hÖ gi÷a tiÒn l¬ng danh nghÜa vµ tiÒn l¬ng thùc tÕ ®îc thÓ hiÖn th«ng qua c«ng thøc :
Itldn
Itltt =
Igc
Trong ®ã :
Itltt : lµ chØ sè tiÒn l¬ng thùc tÕ
Itldn : lµ chØ sè tiÒn l¬ng danh nghÜa
Igc : lµ chØ sè gi¸ c¶
Thu nhËp cã cïng b¶n chÊt víi tiÒn l¬ng nhng ®îc hiÓu víi nghÜa réng
h¬n, thu nhËp cña mét ngêi lao ®éng lµ tÊt c¶ nh÷ng kho¶n thu mµ ngêi lao ®éng
®ã nhËn ®îc tõ viÖc cung øng søc lao ®éng cña m×nh, bao gåm c¶ tiÒn l¬ng (hay
tiÒn c«ng), tiÒn thëng, tiÒn ¨n ca...
1.2. C¸c chøc n¨ng c¬ b¶n cña tiÒn l¬ng:
1.2.1. Thíc ®o gi¸ trÞ cña lao ®éng
Do lao ®éng lµ ho¹t ®éng chÝnh cña con ngêi vµ lµ ®Çu vµo cña mäi qóa
tr×nh s¶n xuÊt trong x· héi, tiÒn l¬ng lµ h×nh th¸i c¬ b¶n cña thï lao lao ®éng thÓ
hiÖn gi¸ trÞ cña khèi lîng s¶n phÈm vµ dÞch vô mµ ngêi lao ®éng nhËn ®îc trªn
c¬ së trao ®æi søc lao ®éng. HiÓu theo c¸ch nµy, tiÒn l¬ng bÞ chi phèi bëi quy
luËt gi¸ trÞ vµ ph©n phèi theo lao ®éng.
1.2.2. Duy tr× vµ ph¸t triÓn søc lao ®éng
TiÒn l¬ng lµ bé phËn thu nhËp chÝnh cña ngêi lao ®éng nh»m tho¶ m·n
phÇn lín c¸c nhu cÇu vÒ v¨n ho¸ vµ vËt chÊt cña ngêi lao ®éng. Møc ®é tho¶
m·n c¸c nhu cÇu cña ngêi lao ®éng phÇn lín ®îc c¨n cø vµo ®é lín cña c¸c møc
tiÒn l¬ng. §é lín cña tiÒn l¬ng ph¶i t¹o ra c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó b¶o ®¶m t¸i
s¶n xuÊt søc lao ®éng gi¶n ®¬n vµ më réng søc lao ®éng cho ngêi lao ®éng vµ
gia ®×nh hä. HiÓu theo c¸ch nµy tiÒn l¬ng bÞ chi phèi bëi quy luËt t¸i s¶n xuÊt
søc lao ®éng. Cã nghÜa lµ trong mét chõng mùc nhÊt ®Þnh, cÇn thiÕt ph¶i b¶o
®¶m møc l¬ng tèi thiÓu cho ngêi lao ®éng kh«ng phô thuéc vµo hiÖu qu¶ lao
®éng cña hä. Bªn c¹nh ®ã, c¸c møc tiÒn l¬ng t¨ng kh«ng ngõng sÏ cã t¸c ®éng
n©ng cao kh¶ n¨ng t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng, t¹o ®iÒu kiÖn n©ng cao chÊt lîng
lao ®éng vµ c¸c gi¸ trÞ kh¸c cña ngêi lao ®éng.
1.2.3. KÝch thÝch lao ®éng.
C¸c møc tiÒn l¬ng vµ c¬ cÊu tiÒn l¬ng lµ c¸c ®ßn bÈy kinh tÕ rÊt quan träng
®Ó ®Þnh híng quan t©m vµ ®éng c¬ trong lao ®éng cña ngêi lao ®éng. Khi ®é lín
5
cña tiÒn l¬ng phô thuéc vµo hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh, khi khèi lîng c¸c t
liÖu sinh ho¹t cña ngêi lao ®éng phô thuéc trùc tiÕp vµo ®é lín cña c¸c møc tiÒn
l¬ng th× ngêi lao ®éng sÏ quan t©m trùc tiÕp ®Õn kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña hä. N©ng
cao hiÖu qu¶ lao ®éng lµ nguån gèc ®Ó t¨ng thu nhËp, t¨ng kh¶ n¨ng tho¶ m·n
nhu cÇu cña ngêi lao ®éng. HiÓu theo c¸ch nµy, tiÒn l¬ng bÞ chi phèi bëi quy
luËt kh«ng ngõng tho¶ m·n c¸c nhu cÇu sinh ho¹t vµ kh«ng ngõng n©ng cao
n¨ng suÊt lao ®éng. NguyÖn väng kh«ng ngõng tho¶ m·n c¸c nhu cÇu sinh ho¹t
®îc thÓ hiÖn trong viÖc kh«ng ngõng n©ng cao hiÖu qu¶ lao ®éng, kh«ng ngõng
n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, t¨ng hiÖu qu¶ lao ®éng.
1.2.4. KÝch thÝch kinh tÕ ph¸t triÓn vµ thóc ®Èy sù ph©n c«ng lao ®éng trªn
toµn bé nÒn kinh tÕ
Trªn lÜnh vùc vÜ m«, tæng møc tiÒn l¬ng quyÕt ®Þnh tæng cÇu vÒ hµng ho¸
vµ dÞch vô cÇn thiÕt ph¶i s¶n xuÊt. Do vËy, viÖc t¨ng c¸c møc tiÒn l¬ng cã t¸c
dông kÝch thÝch t¨ng s¶n xuÊt, qua ®ã t¨ng nhu cÇu vÒ lao ®éng.
Bªn c¹nh ®ã, sù chªnh lÖch tiÒn l¬ng gi÷a c¸c ngµnh, c¸c nghÒ thóc ®Èy sù
ph©n c«ng vµ bè trÝ lao ®éng còng nh c¸c biÖn ph¸p n©ng cao n¨ng suÊt lao
®éng.
1.2.5. Chøc n¨ng x· héi cña tiÒn l¬ng
Cïng víi viÖc kh«ng ngõng n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, tiÒn l¬ng lµ yÕu
tè kÝch thÝch kh«ng ngõng hoµn thiÖn c¸c mèi quan hÖ lao ®éng. ViÖc g¾n tiÒn l¬ng víi hiÖu qu¶ cña ngêi lao ®äng vµ ®¬n vÞ kinh tÕ sÏ thóc ®Èy mèi quan hÖ
hîp t¸c, gióp ®ì lÉn nhau ®Ó ®¹t ®îc c¸c møc tiÒn l¬ng cao nhÊt. Bªn c¹nh ®ã,
t¹o tiÒn ®Ò cho sù ph¸t triÓn toµn diÖn cña con ngêi vµ thóc ®Èy x· héi ph¸t triÓn
theo híng d©n chñ ho¸ vµ v¨n minh ho¸.
Tãm l¹i, tiÒn l¬ng lµ mét ph¹m trï kinh tÕ tæng hîp vµ lµ ®ßn bÈy kinh tÕ
rÊt quan träng ®Õn s¶n xuÊt, ®êi sèng vµ c¸c mÆt kh¸c cña nÒn kinh tÕ x· héi,
tiÒn l¬ng ®îc tr¶ ®óng ®¾n cã t¸c dông: (1) ®¶m b¶o t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng
vµ kh«ng ngõng n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt vµ v¨n ho¸ cho ngêi lao ®éng; (2)
lµ mét yÕu tè quan träng ®Ó n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng; (3) t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó
ph©n bè hîp lý søc lao ®éng gi÷a c¸c ngµnh nghÒ, c¸c vïng, c¸c lÜnh vùc trong
c¶ níc: (4) thóc ®Èy b¶n th©n ngêi lao ®éng vµ x· héi ph¸t triÓn.
1.3. TiÒn l¬ng trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN
C¸c ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña tiÒn l¬ng:
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN, viÖc ®¶m b¶o møc sèng tèi
thiÓu cho ngêi lao ®éng vµ gia ®×nh hä lµ mét môc tiªu quan träng. Do vËy tiÒn
l¬ng kh«ng bÞ h¹ thÊp mét c¸ch qu¸ ®¸ng hoÆc qu¸ linh ho¹t, tr¸i l¹i, nã dõng ë
mét møc võa ph¶i vµ cã tÝnh æn ®Þnh. Tuy nhiªn, thÊt nghiÖp v× thÕ còng cã nguy
6
c¬ gia t¨ng nÕu kh«ng cã biÖn ph¸p can thiÖp kÞp thêi cña ChÝnh phñ th«ng qua
c¸c gi¶i ph¸p kÝch cÇu.
- Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN tiÒn l¬ng cã mèi quan hÖ
tû lÖ thuËn víi møc t¨ng lîi nhuËn vµ t¨ng trëng kinh tÕ. T¨ng trëng kinh tÕ lµ
tiÒn ®Ò ®Ó t¨ng tiÒn l¬ng, thu nhËp, n©ng cao møc sèng cña ngêi lµm c«ng ¨n l¬ng vµ do vËy lîi nhuËn ph¶i ®îc thùc hiÖn trªn c¬ së t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng,
t¹o ra nhiÒu viÖc lµm cho ngêi lao ®éng, kh«ng dùa trªn viÖc khai th¸c, bãc lét
søc lao ®éng.
- Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN, viÖc t¨ng tiÒn l¬ng cÇn
thiÕt ph¶i ®¹t ®îc trªn c¬ së t¨ng cêng mèi liªn kÕt gi÷a lao ®éng vµ qu¶n lý,
tiÕn tíi sù kÕt hîp hµi hoµ cña c¸c lîi Ých, trªn c¬ së c¸c bªn cïng cã lîi, cïng
chia sÎ lîi Ých.
- Ph©n phèi tiÒn l¬ng vµ thu nhËp trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng
XHCN ph¶n ¸nh sù chªnh lÖch vÒ sè lîng vµ chÊt lîng lao ®éng thùc hiÖn. TiÒn
l¬ng kh«ng ®¬n thuÇn thÓ hiÖn chi phÝ ®Çu vµo, mµ cßn thÓ hiÖn c¶ kÕt qu¶ cña
"®Çu ra". Bµi to¸n ph©n chia tiÒn l¬ng trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng
XHCN lµ bµi to¸n ph©n chia lîi Ých ®îc thùc hiÖn th«ng qua viÖc ph¸t huy vai
trß cña tho¶ íc lao ®éng còng nh sù can thiÖp cña ChÝnh phñ.
- Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN, Nhµ níc tham gia mét
c¸ch tÝch cùc vµ chñ ®éng vµo qu¸ tr×nh ph©n phèi (bao gåm ph©n phèi lÇn ®Çu
vµ ph©n phèi l¹i). Tuy nhiªn, Nhµ níc thùc hiÖn sù ph©n chia tiÒn l¬ng th«ng
qua hÖ thèng ph¸p luËt vµ chÝnh s¸ch kinh tÕ, x· héi võa b¶o ®¶m h¹n chÕ sù
bãc lét vµ tiªu cùc trong kinh doanh cña ngêi chñ ®ång thêi khuyÕn khÝch lîi
Ých chÝnh ®¸ng, tÝnh tÝch cùc, s¸ng t¹o cña hä.
- ViÖc lµm, an toµn viÖc lµm vµ an sinh x· héi lµ mèi quan t©m cña ngêi
lao ®éng, do ®ã møc tiÒn l¬ng cÇn ph¶i ®ñ lín ®Ó duy tr× cuéc sèng cña hä trong
ngµy h«m nay vµ cho c¶ khi hä kh«ng cã søc lao ®éng. Nãi c¸ch kh¸c, tiÒn l¬ng
cÇn bao gåm c¶ tiÒn l¬ng c¬ b¶n vµ mét phÇn cho an sinh x· héi phßng khi thÊt
nghiÖp. VÒ thùc chÊt tiÒn l¬ng nµy cao h¬n so víi tiÒn l¬ng cña nÒn kinh tÕ t b¶n
chñ nghÜa.
C¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n cña tiÒn l¬ng:
- TiÒn l¬ng bÞ chi phèi kh«ng nh÷ng bëi quy luËt gi¸ trÞ, quy luËt cung cÇu
lao ®éng mµ cßn bÞ chi phèi bëi c¸c qui luËt kinh tÕ kh¸c, trong ®ã cã qui luËt vÒ
møc sèng tèi thiÓu.
- C¸ch biÖt vÒ tiÒn l¬ng gi÷a nh÷ng ngêi thÊp nhÊt vµ cao nhÊt kh«ng nh
tiÒn l¬ng trong nÒn kinh tÕ t b¶n chñ nghÜa.
7
- TiÒn l¬ng cã tÝnh b¶o ®¶m cao, kh«ng nh÷ng b¶o ®¶m møc sèng cho ngêi lao ®éng trong qu¸ tr×nh lµm viÖc mµ cßn b¶o ®¶m cho hä cã møc sèng khi
suy gi¶m søc lao ®éng t¹m thêi hoÆc vÜnh viÔn.
- TiÒn l¬ng dùa trªn ®iÒu kiÖn lao ®éng tèt, c¸c tiªu chuÈn lao ®éng vµ chÕ
®é lµm viÖc ngµy cµng ®îc hoµn thiÖn.
- TiÒn l¬ng linh ho¹t t¬ng ®èi, kh«ng nh÷ng thÓ hiÖn gi¸ trÞ lao ®éng mµ
c¶ hiÖu suÊt lao ®éng do sù tham gia cña ngêi lao ®éng vµo qu¸ tr×nh ph©n phèi
lÇn ®Çu vµ lÇn 2 trong néi bé doanh nghiÖp.
- Møc tiÒn l¬ng t¨ng dùa trªn sù khai th¸c c¸c yÕu tè tiÒm n¨ng trong s¶n
xuÊt. TiÒn l¬ng lµ kÕt qu¶ cña mèi liªn kÕt qu¶n lý lao ®éng, kh«ng dùa vµo sù
chiÕm ®o¹t cña ngêi sö dông lao ®éng ®èi víi ngêi lao ®éng.
Tuy nhiªn ViÖt Nam hiÖn t¹i trong thêi kú qu¸ ®é, tõ nÒn s¶n xuÊt n«ng
nghiÖp l¹c hËu ®i lªn chñ nghÜa x· héi, v× vËy, kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng yÕu
tè cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng t b¶n chñ nghÜa nh: sù c¹nh tranh (kÓ c¶ c¹nh tranh
kh«ng lµnh m¹nh), ph¸ s¶n, t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp, sù ph©n ho¸ m¹nh cña c¸c
møc l¬ng, sù ph©n ho¸ vÒ thu nhËp, møc sèng cña x· héi vµ c¸c tÇng líp d©n c.
V× vËy cÇn thiÕt ph¶i chÊp nhËn mét sù ph©n biÖt vÒ tiÒn l¬ng theo vïng, ngµnh,
theo kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña tõng doanh nghiÖp.
1.4. Yªu cÇu vµ c¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n trong tæ chøc tiÒn l¬ng
Tæ chøc tiÒn l¬ng lµ qu¸ tr×nh thùc hiÖn chi tr¶ cho ngêi lao ®éng theo c¸c
yªu cÇu vµ nguyªn t¾c cña ph¸p luËt hiÖn hµnh.
Tæ chøc tiÒn l¬ng bao gåm toµn bé qu¸ tr×nh tõ viÖc x©y dùng quü tiÒn l¬ng ®Õn viÖc ¸p dông c¸c chÕ ®é h×nh thøc tr¶ l¬ng ®Ó ph©n phèi ®Õn tay ngêi
lao ®éng. Tæ chøc tiÒn l¬ng lµ mét m¶ng qu¶n lý rÊt phøc t¹p, ®ßi hái kiÕn thøc,
kinh nghiÖm vµ b¶o ®¶m c¸c nguyªn t¾c.
Nguyªn t¾c cña tæ chøc tiÒn l¬ng
- Tr¶ l¬ng nh nhau cho nh÷ng lao ®éng nh nhau
ë ®©y c«ng b»ng ®îc hiÓu theo c«ng b»ng däc. Nguyªn t¾c ®îc ®a ra dùa
trªn c¬ së quy luËt lao ®éng theo ph©n phèi theo lao ®éng. Trong ®iÒu kiÖn s¶n
xuÊt nh nhau (sè lîng, chÊt lîng) ngêi lao ®éng ph¶i ®îc hëng l¬ng ngang nhau
kh«ng ph©n biÖt giíi tÝnh, løa tuæi, d©n téc. Nguyªn t¾c nµy ®· ®îc ®a ra tõ rÊt
sím. Ngay sau khi c¸ch m¹ng th¸ng t¸m thµnh c«ng, s¾c lÖnh cña Chñ tÞch níc
ViÖt nam d©n chñ céng hoµ ghi râ: "C«ng d©n lµ ®µn bµ hay trÎ em mµ lµm
cïng mét c«ng viÖc nh c«ng d©n ®µn «ng, ®îc tÝnh tiÒn l¬ng cña c«ng d©n ®µn
«ng."
8
Vµ cho ®Õn nay ®©y vÉn lµ mét nguyªn t¾c ®îc chó träng hµng ®Çu trong
c«ng t¸c tæ chøc tiÒn l¬ng. Nã cã ý nghÜa quan träng trong qu¶n trÞ nh©n lùc vµ
t¹o ®éng lùc lao ®éng cho ngêi lao ®éng.
- Tèc ®é t¨ng tiÒn l¬ng chËm h¬n tèc ®é t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng
TiÒn l¬ng b×nh qu©n t¨ng lªn do nhiÒu yÕu tè nh n¨ng suÊt lao ®éng, c¶i
tiÕn c«ng nghÖ, tiÕt kiÖm nguyªn, nhiªn vËt liÖu trong s¶n xuÊt. Do ®ã ®Ó cã thÓ
t¸i s¶n xuÊt më réng, t¨ng tiÒn l¬ng ph¶i ®¶m b¶o t¨ng chËm h¬n t¨ng n¨ng suÊt
lao ®éng, t¹o c¬ së gi¶m gi¸ thµnh s¶n phÈm, t¨ng søc c¹nh tranh.
§èi víi nÒn kinh tÕ, thùc chÊt mèi quan hÖ nµy lµ mèi quan hÖ gi÷a tiªu
dïng vµ tÝch luü hay gi÷a tèc ®é ph¸t triÓn cña khu vùc s¶n xuÊt t liÖu s¶n xuÊt
vµ khu vùc s¶n phÈm tiªu dïng. Møc t¨ng cña tæng s¶n phÈm x· héi (t liÖu tiªu
dïng + t liÖu s¶n xuÊt) lín h¬n møc t¨ng tiªu dïng lµm cho s¶n phÈm x· h«i
tÝnh b×nh qu©n theo ®Çu ngêi t¨ng lªn, n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng nhanh h¬n tiÒn l¬ng. Nguyªn t¾c nµy mang tÝnh kinh tÕ nªn cÇn ®îc duy tr× tuyÖt ®èi, nh»m ®¶m
b¶o s tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña c¸c donah nghiÖp vµ cña c¶ x· héi.
- §¶m b¶o mèi quan hÖ hîp lý vÒ tiÒn l¬ng gi÷a nh÷ng ngêi lao ®éng lµm
trong c¸c lÜnh vùc, ngµnh nghÒ kh¸c nhau trong nÒn kinh tÕ quèc d©n
C¬ së cña nguyªn t¾c nµy lµ ®¶m b¶o kÕt hîp hµi hoµ gi÷a qu¸ tr×nh ph©n
c«ng lao ®éng vµ ph¸t triÓn x· héi. TÝnh phøc t¹p vÒ kü thuËt gi÷a c¸c ngµnh
trong nÒn kinh tÕ quèc d©n ®ßi hái tr×nh ®é lµnh nghÒ cña ngêi lao ®éng lµ kh¸c
nhau dÉn ®Õn tiÒn l¬ng b×nh qu©n cña c¸c ngµnh lµ kh¸c nhau. Nguyªn t¾c nµy
kh¼ng ®Þnh mét sù ph©n biÖt cÇn thiÕt c¸c ®iÒu kiÖn lao ®éng nh»m phôc vô
chÝnh s¸ch kinh tÕ x· héi. Møc l¬ng cao h¬n víi mét yªu cÇu vÒ kü n¨ng, tr×nh
®é, kinh nghiÖm sÏ thóc ®Èy ngêi lao ®éng tù häc hái, tÝch luü kinh nghiÖm vµ
n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng.Nguyªn t¾c nµy thÓ hiÖn tÝnh x· héi cña tiÒn l¬ng,
do ®ã kh«ng thÓ coi nhÑ. Nã bao hµm ý nghÜa kinh tÕ cña mçi ngµnh trong nÒn
kinh tÕ quèc d©n. XÐt trong tßan bé nÒn kinh tÕ, mçi ngµnh cã mét vai trß kh¸c
nhau trong c¸c giai ®o¹n, thêi kú ph¸t triÓn kh¸c nhau. Nh÷ng ngµnh cã vai trß
quan träng, mang tÝnh mòi nhän ®îc chó träng cÇn ®îc tËp trung tµi nguyªn,
nh©n lùc ®Ó thóc ®Èy ph¸t triÓn kÐo theo sù ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh kh¸c vµ c¸c
ngµnh mòi nhän ®ã ®îc ¸p dông hëng møc l¬ng cao h¬n so víi c¸c ngµnh kh¸c.
Sù kh¸c nhau vÒ m«i trêng, khÝ hËu, d©n c, gi¸ c¶ sinh ho¹t sÏ t¹o ra sù chªnh
lÖch néi dung. Sù kh¸c nhau ®ã ®îc bï l¹i b»ng chÕ ®é chÝnh s¸ch mµ tiÒn l¬ng
lµ mét phÇn trong ®ã. Nguyªn t¾c nµy ®· ®îc cô thÓ ho¸ trong Bé LuËt Lao
®éng níc ta.
9
Mçi nguyªn t¾c trªn ®©y ph¶n ¸nh mét khÝa c¹nh kh¸c nhau cña tiÒn l¬ng,
chóng kÕt hîp hµi hoµ vµ bæ sung cho nhau mét c¸ch thèng nhÊt vµ t¹o ra vai trß
quan träng cña tiÒn l¬ng.
Yªu cÇu cña tæ chøc tiÒn l¬ng
- B¶o ®¶m t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng vµ kh«ng ngõng n©ng cao ®êi sèng
vËt chÊt cho ngêi lao ®éng
Søc lao ®éng lµ n¨ng lùc lao ®«ng, lµ toµn bé thÓ lùc vµ trÝ lùc cña con ngêi. Søc lao ®éng thÓ hiÖn ë tr¹ng th¸i thÓ lùc vµ tinh thÇn tr¹ng th¸i t©m, sinh lý
thÓ hiÖn ë tr×nh ®é nhËn thøc, kü n¨ng lao ®éng. Søc lao ®éng lµ mét trong 3 yÕu
tè cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, nã lµ yÕu tè quan träng nhÊt v× søc lao ®éng cã kh¶
n¨ng ph¸t ®éng vµ ®a c¸c t liÖu lao ®éng, ®èi tîng lao ®éng vµ qu¸ tr×nh s¶n
xuÊt.
- Lµm cho n¨ng suÊt lao ®éng kh«ng ngõng n©ng cao
TiÒn c«ng lµ ®ßn bÈy quan träng ®Ó n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, t¹o c¬
së quan träng n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh. Do ®ã, tæ chøc tiÒn l¬ng ph¶i ®¹t
®îc yªu cÇu lµ lµm t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng. MÆt kh¸c ®©y còng lµ yªu cÇu ®Æt ra
víi viÖc ph¸t triÓn, n©ng cao tr×nh ®é vµ kh¶ n¨ng cña ngêi lao ®éng.
- Ph¶i ®¬n gi¶n, râ rµng, dÔ hiÓu
Tæ chøc tiÒn l¬ng lu«n lµ vÊn ®Ò phøc t¹p, tuy nhiªn cÇn ph¶i râ rµng, dÔ
hiÓu ®Ó ngêi lao ®éng nhËn thÊy ®îc sù c«ng b»ng, kh¸ch quan trong tiÒn l¬ng.
- Ph¶i hîp ph¸p
Tæ chøc tiÒn l¬ng trong bÊt kú mét doanh nghiÖp nµo trªn l·nh thæ ViÖt
nam còng ®Òu ph¶i tuyÖt ®èi chÊp hµnh nghiªm chØnh ph¸p luËt ViÖt Nam. Bé
LuËt Lao ®éng níc ta còng ®· cã mét ch¬ng quy ®Þnh vÒ c¸c vÊn ®Ò xung quanh
c«ng t¸c x©y dùng vµ qu¶n lý tiÒn l¬ng trong c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc.
1.5. C¸c yÕu tè chi phèi tiÒn l¬ng
Khi tæ chøc tiÒn l¬ng cÇn ph¶i nghiªn cøu kü c¸c yÕu tè x¸c ®Þnh vµ ¶nh
hëng ®Õn tiÒn l¬ng nÕu kh«ng tiÒn l¬ng sÏ mang tÝnh chñ quan vµ thiªn lÖch.
C¸c yÕu tè chi phèi tiÒn l¬ng , ®ã lµ:
- Gi¸ trÞ c«ng viÖc
- Tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ chung cña ®Êt níc vµ cña tõng vïng
- KÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp vµ c¸ nh©n trong tõng thêi
kú
- M« h×nh ph©n phèi lîi nhuËn trong doanh nghiÖp
- Th©m niªn lµm viÖc trong doanh nghiÖp
10
- C¸c kho¶n chi phÝ kh¸c vÒ tiÒn l¬ng (nÕu cã).
S¬ ®å c¸c yÕu tè ¶nh hëng ®Õn tiÒn l¬ng:
C«ng viÖc
Kü n¨ng
Nç lùc
Tr¸ch nhiÖm
§iÒu kiÖn lµm viÖc
X· héi
C«ng ty
-Cung cÇu lao
®éng
-§iÒu kiÖn KT
quèc gia
-Gi¸ c¶ sinh
ho¹t
-LuËt ph¸p
-Quan niÖm
thµnh kiÕn
TiÒn l¬ng,
thu nhËp
Ngêi lao ®éng
-§Þnh møc
L§KT
-Kh¶ n¨ng chi
tr¶
-ChÝnh s¸ch
chiÕn lîc
-§Æc ®iÓm ho¹t
®éng
Kinh nghiÖm
Kh¶ n¨ng ph¸t triÓn
Th©m niªn lµm viÖc
Th¸i ®é tinh thÇn
2. Qu¶n lý Nhµ níc vÒ tiÒn l¬ng, thu nhËp trong c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc
2.1.Qu¶n lý Nhµ níc vÒ tiÒn l¬ng
ChÝnh s¸ch tiÒn l¬ng lµ mét bé phËn quan träng trong hÖ thèng chÝnh s¸ch
kinh tÕ x· héi cña ®Êt níc. ChÝnh s¸ch nµy liªn quan trùc tiÕp ®Õn lîi Ých cña
®«ng ®¶o ngêi lao ®éng trong x· héi vµ ®îc Nhµ níc qu¶n lý. Nhµ níc qu¶n lý
thèng nhÊt vÒ tiÒn l¬ng. §èi víi ngêi lao ®éng lµ c«ng nh©n viªn chøc, Nhµ níc
trùc tiÕp qu¶n lý tiÒn l¬ng (theo c¸c chØ tiªu cô thÓ vÒ ®èi tîng hëng l¬ng, bËc l¬ng vµ tiÒn l¬ng tèi thiÓu). Nhµ níc còng thùc hiÖn mét c¬ chÕ kiÓm so¸t trong
thùc hiÖn chÝnh s¸ch vµ chÕ ®é tiÒn l¬ng, trªn c¬ së luËt ph¸p vÒ tiÒn l¬ng, c¸c
hîp ®ång lao ®éng vµ thuÕ thu nhËp. §èi víi ngêi lao ®éng kh«ng ph¶i lµ c«ng
nh©n viªn chøc Nhµ níc, Nhµ níc còng thùc hiÖn qu¶n lý vµ kiÓm so¸t tiÒn l¬ng
trªn c¬ së luËt ph¸p vÒ lao ®éng vµ tiÒn l¬ng.
* ViÖc qu¶n lý Nhµ níc vÒ tiÒn l¬ng ®îc ph©n cÊp thùc hiÖn nh sau :
- Bé Lao ®éng - Th¬ng binh vµ X· héi lµ c¬ quan qu¶n lý Nhµ níc vÒ tiÒn l¬ng ë cÊp cao nhÊt. Bé Lao ®éng - Th¬ng binh vµ X· héi ban hµnh c¸c v¨n b¶n
ph¸p luËt ®Ó híng dÉn c¸c doanh nghiÖp ph¬ng ph¸p x©y dùng ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng,
c¸c th«ng sè tiÒn l¬ng vµ c¸c hÖ sè ®iÒu chØnh cÇn thiÕt vµ th«ng b¸o c¸c th«ng
11
tin cÇn thiÕt vÒ tiÒn l¬ng trong ph¹m vi toµn bé nÒn kinh tÕ. Qua ®ã chØ ®¹o viÖc
qu¶n lý tiÒn l¬ng cña c¸c Bé, ngµnh vµ ®Þa ph¬ng trong toµn quèc.
- C¸c Bé qu¶n lý ngµnh, c¸c ®¹i ph¬ng (cÊp tØnh, thµnh phè) cã tr¸ch nhiÖm
vµ quyÒn h¹n qu¶n lý c«ng t¸c tiÒn l¬ng cña c¸c doanh nghiÖp, c¬ quan trong
ph¹m vi cña m×nh trªn c¬ së chØ ®¹o cña Bé L§ - TB&XH. Trong ®ã, ph¶i b¸o
c¸o thêng xuyªn lªn Bé L§ - TB&XH vÒ c«ng ¸tc qu¶n lý tiÒn l¬ng t¹i Bé,
ngµnh m×nh.
- C¸c doanh nghiÖp cã tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn c«ng t¸c lao ®éng, tiÒn l¬ng
theo quy ®Þnh, trong ®ã c«ng t¸c tæ chøc, x©y dùng ®¬n gi¸ vµ thùc hiÖn c¸c thñ
tôc hµnh chÝnh cÇn thiÕt trong ho¹t ®éng tiÒn l¬ng; vµ b¸o c¸o lªn c¬ quan qu¶n
lý cÊp trªn vÒ tiÒn l¬ng vµ thu nhËp cña doanh nghiÖp m×nh.
* Qu¶n lý tiÒn l¬ng, thu nhËp cña Nhµ níc cã nh÷ng néi dung cô thÓ sau :
- Nghiªn cøu ban hµnh hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p lý vÒ tiÒn l¬ng, thu nhËp nh :
+ Tõng thêi kú ban hµnh møc tiÒn l¬ng tèi thiÓu chung, møc tiÒn l¬ng tèi
thiÓu theo khu vùc, møc tiÒn l¬ng tèi thiÓu theo vïng;
+ X¸c ®Þnh hÖ thèng thíc ®o gi¸ trÞ th«ng qua hÖ thèng thang l¬ng, b¶ng l¬ng, chÕ ®é phô cÊp l¬ng;
+ Quy ®Þnh c¸c chÕ ®é tr¶ l¬ng vµ c¬ chÕ qu¶n lý tiÒn l¬ng cña tõng khu
vùc;
+ Ban hµnh c¸c tiªu chuÈn nghÒ, tiªu chuÈn cÊp bËc kü thuËt c«ng nh©n,
tiªu chuÈn chuyªn m«n, nghiÖp vô vµ c¸c ph¬ng ph¸p x©y dùng ®Þnh møc lao
®éng tæng hîp cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ.
- X©y dùng ch¬ng tr×nh môc tiªu, chñ tr¬ng, ph¬ng híng, kÕ ho¹ch vÒ tiÒn
l¬ng, tiÒn c«ng chung vµ cña tõng thµnh phÇn kinh tÕ cho tõng thêi kú.
- Tæ chøc kiÓm tra, kiÓm so¸t viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng, thu nhËp,
c¸c tiªu chuÈn, ®Þnh møc trong c¸c thµnh phÇn kinh tÕ nãi chung còng nh c¸c
doanh nghiÖp nãi riªng.
2.2.Qu¶n lý Nhµ níc vÒ tiÒn l¬ng ®èi víi doanh nghiÖp Nhµ níc
Khi chuyÓn sang nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, Nhµ níc ph¶i
®øng trªn gi¸c ®é chung ®Ó qu¶n lý lao ®éng, tiÒn l¬ng trong ph¹m vi toµn x·
héi nhng ®ång thêi Nhµ níc còng ph¶i t¨ng cêng biÖn ph¸p qu¶n lý tiÒn l¬ng ®èi
víi doanh nghiÖp thuéc së h÷u Nhµ níc nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh
nghiÖp nµy ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, æn ®Þnh viÖc lµm, thu nhËp cho ngêi lao ®éng
vµ tiÕp tôc ph¸t triÒn gi÷ vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ.
Khi nãi ®Õn qu¶n lý tiÒn l¬ng, thu nhËp trong doanh nghiÖp Nhµ níc lµ
nãi ®Õn viÖc x¸c ®Þnh quan hÖ ph©n phèi lîi Ých gi÷a Nhµ níc, doanh nghiÖp vµ
12
ngêi lao ®éng. Nãi ®Õn quan hÖ ph©n phèi th× chÝnh lµ nãi ®Õn së h÷u, ®Õn vai
trß quyÕt ®Þnhcña chñ së h÷u, ®Õn mèi quan hÖ gi÷a quyÒn së h÷u vµ quyÒn sö
dông. Së h÷u lµ vÊn ®Ò cèt lâi trong quan hÖ s¶n xuÊt, v× ngêi nµo n¾m quyÒn së
h÷u th× ngêi ®ã sÏ cã quyÒn chiÕm dông, quyÒn ®Þnh ®o¹t vµ quyÒn hëng thô.
Còng v× lÏ ®ã, së h÷u lµ xuÊt ph¸t ®iÓm, lµm c¬ së cho chñ së h÷u quyÕt ®Þnh sÏ
qu¶n lý tµi s¶n cña m×nh ra sao, sÏ ph©n phèi kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh mµ tµi
s¶n ®ã mang l¹i nh thÕ nµo.
Trong kinh tÕ quèc doanh, tÝnh chÊt së h÷u ë ®©y chÝnh lµ së h÷u toµn d©n
mµ Nhµ níc lµ ngêi ®¹i diÖn chñ së h÷u do vËy ®¬ng nhiªn Nhµ níc ®ãng vai trß
quyÕt ®Þnh chÝnh s¸ch ph©n phèi. Nhng vÊn ®Ò ®Æt ra trong qu¸ tr×nh ®æi míi
doanh nghiÖp Nhµ níc th× Nhµ níc qu¶n lý nh thÕ nµo, qu¶n lý ®Õn ®©u vµ cô
thÓ lµ ai?
Trong thêi kú qu¶n lý tËp trung chóng ta ®· tuyÖt ®èi ho¸ vai trß cña Nhµ
níc. Trung ¬ng quyÕt ®Þnh tÊt c¶, qu¶n lý tÊt c¶, trong lÜnh vùc lao ®éng, tiÒn l¬ng quyÕt ®Þnh tõ tuyÓn dông, ®µo t¹o ®Õn møc l¬ng, tæng quü l¬ng... cña doanh
nghiÖp. Sù tuyÖt ®èi ho¸ cã tÝnh quan liªu nµy ®· ph¶i tr¶ gi¸ kh«ng nhá lµ triÖt
tiªu tÝnh chñ ®éng, s¸ng t¹o, tù chÞu tr¸ch nhiÖm cña doanh nghiÖp. Nhµ níc trë
thµnh chç dùa v÷ng ch¾c cho c¸c doanh nghiÖp tån t¹i, tiÒn l¬ng do Ng©n s¸ch
chi tr¶ mang nÆng tÝnh b×nh qu©n, kh«ng g¾n víi n¨ng suÊt, hiÖu qu¶ cña tõng
ngêi, cña tõng doanh nghiÖp.
NhËn thÊy nh÷ng tån t¹i trªn, tõ nh÷ng n¨m ®Çu cña thËp kû 80 chóng ta
®· b¾t ®Çu ®æi míi tæ chøc, qu¶n lý doanh nghiÖp, bíc ®Çu t¸ch hai chøc n¨ng
së h÷u vµ kinh doanh. Song x¸c ®Þnh ai lµ ngêi cô thÓ ®¹i diÖn chñ së h÷u trong
doanh nghiÖp qua thùc tiÔn ®æi míi võa qua cho thÊy kh«ng ph¶i lµ viÖc dÔ
dµng, nhiÒu c«ng tr×nh khoa häc cßn ®ang tiÕp tôc nghiªn cøu ®Ó x¸c ®Þnh râ
vÊn ®Ò nµy. ë ®©y cÇn lu ý mét ®iÒu lµ kh«ng ®îc hiÓu lÉn lén gi÷a Nhµ níc së
h÷u vµ Nhµ níc kinh doanh trùc tiÕp. NÕu hiÓu Nhµ níc nãi chung th× kh«ng
nh÷ng kh«ng t¹o ®iÒu kiÖn t¸ch hai chøc n¨ng së h÷u vµ kinh doanh mµ sÏ dÉn
®Õn t×nh tr¹ng Nhµ níc bao biÖn, lµm thay cho doanh nghiÖp, cßn doanh nghiÖp
th× thiÕu chñ ®éng nh tríc ®©y. NÕu coi nhÑ mÆt së h÷u sÏ dÉn ®Õn thÊt tho¸t,
l·ng phÝ vµ ®ång vèn thuéc së h÷u Nhµ níc ®¹t hiÖu qu¶ thÊp.
Tõ thêi kú kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung ®Õn nay trong ph¹m vi mét ngµnh, mét
vïng chóng ta vÉn x¸c ®Þnh chñ së h÷u lµ c¸c Bé, ngµnh ®èi víi doanh nghiÖp ë
Trung ¬ng vµ ®Þa ph¬ng ®èi víi nh÷ng doanh nghiÖp ë ®Þa ph¬ng. Nhng khi thùc
hiÖn ®ang cã sù x©m lÊn nhau trong chøc n¨ng gi÷a c¬ quan qu¶n lý Nhµ níc vµ
doanh nghiÖp. Mét mÆt c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ níc qu¶n lý kh«ng chÆt nh÷ng
vÊn ®Ò cÇn qu¶n lý ®èi víi c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc mµ thêng hay can thiÖp
13
s©u vµo c«ng viÖc qu¶n lý t¸c nghiÖp cña doanh nghiÖp. MÆt kh¸c c¸c doanh
nghiÖp ngoµi chøc n¨ng kinh doanh l¹i cßn ®îc giao thùc hiÖn mét sè c«ng viÖc
thuéc chøc n¨ng cña c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ níc. ViÖc can thiÖp s©u vµo c«ng
viÖc qu¶n trÞ kinh doanh ®· lµm cho c¸c doanh nghiÖp tiÕp tôc û l¹i Nhµ níc,
kh«ng ph¸t huy tÝnh chñ ®éng, s¸ng t¹o, tù chÞu tr¸ch nhiÖm, kh«ng cã kh¶ n¨ng
®a ra nh÷ng gi¶i ph¸p kÞp thêi cho nh÷ng c¬ héi lµm ¨n cña m×nh, ®ång thêi ®·
lµm cho c¸c c¬ quan chñ qu¶n kh«ng tËp trung ®îc søc lùc thêi gian ®Ó thùc
hiÖn chøc n¨ng cña chÝnh m×nh lµ qu¶n lý c¸c doanh nghiÖp thuéc thµnh phÇn
kinh tÕ ho¹t ®éng kinh doanh theo ®óng híng ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi cña ®Êt
níc, tu©n thñ ®óng ph¸p luËt.
Nh÷ng vÊn ®Ò nªu trªn cho thÊy vÊn ®Ò chñ së h÷u trong doanh nghiÖp
vÉn cha cã gi¶i ph¸p râ rµng, gi÷a Nhµ níc, Gi¸m ®èc vµ tËp thÓ ngêi lao ®éng
vÉn cßn ®an xen cha cã sù ph©n ®Þnh minh b¹ch.
Do vÊn ®Ò chñ së h÷u cha ®îc x¸c ®Þnh râ rµng nªn chÝnh s¸ch ph©n phèi
nãi chung vµ chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng nãi riªng ®èi víi doanh nghiÖp trong giai
®o¹n nµy cßn nhiÒu quan ®iÓm cha phï hîp.
Th¸ng 4/1995 LuËt doanh nghiÖp ®· ®îc Quèc héi th«ng qua ®· qui ®Þnh
râ chñ së h÷u ®èi víi tµi s¶n c«ng trong doanh nghiÖp Nhµ níc lµ ChÝnh phñ,
®ång thêi cho phÐp ChÝnh phñ ph©n cÊp hoÆc uû quyÒn cho c¸c Bé, ngµnh vµ ñy
ban thùc hiÖn mét sè quyÒn nµy. Cßn ®èi víi doanh nghiÖp, dï kinh doanh hay
ho¹t ®éng c«ng Ých, chØ ®îc quyÒn qu¶n lý, sö dông vèn vµ tµi s¶n cña Nhµ níc
giao ®Ó thùc hiÖn nhiÖm vô cña m×nh vµ tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ toµn bé ho¹t
®éng s¶n xuÊt, kinh doanh trong ph¹m vi doanh nghiÖp qu¶n lý.
LuËt doanh nghiÖp nhµ níc ®· x¸c ®Þnh râ quyÒn së h÷u vµ quyÒn sö
dông vèn vµ tµi s¶n trong doanh nghiÖp. V× vËy vÊn ®Ò qu¶n lý Nhµ níc vÒ tiÒn
l¬ng, thu nhËp ®èi víi c¸c doanh nghiÖp còng ph¶i x¸c ®Þnh phï hîp víi quyÒn
së h÷u cña Nhµ níc.
Tríc hÕt, Nhµ níc gi÷ vai trß quy ®Þnh chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng ®Ó c¸c doanh
nghiÖp ¸p dông;
TiÕp ®Õn, Nhµ níc qu¶n lý thèng nhÊt th«ng qua nh÷ng biÖn ph¸p gi¸n
tiÕp nh ë giíi h¹n thÊp nhÊt quy ®Þnh tiÒn l¬ng tèi thiÓu, ë giíi h¹n cao nhÊt th×
®iÒu tiÕt th«ng qua thuÕ thu nhËp. BiÖn ph¸p trùc tiÕp nh x¸c ®Þnh yÕu tè ®Çu vµo
chi phÝ tiÒn l¬ng cña s¶n phÈm, dÞch vô hoÆc chÝnh s¸ch ph©n chia lîi nhuËn.
Trong ph¹m vi nguån quü thu nhËp gåm quü tiÒn l¬ng, quü tiÒn thëng
doanh nghiÖp ®îc quyÒn tr¶ l¬ng cho ngêi lao ®éng theo n¨ng suÊt vµ møc ®é
®ãng gãp cña tõng ngêi.
14
Tãm l¹i vai trß cña Nhµ níc vÒ qu¶n lý tiÒn l¬ng ®èi víi doanh nghiÖp lµ
hÕt søc cÇn thiÕt nhng néi dung, ph¬ng ph¸p qu¶n lý ph¶i phï hîp víi kinh tÕ thÞ
trêng.
M« h×nh tæ chøc qu¶n lý tiÒn l¬ng hiÖn nay nh sau :
ChÝnh phñ
§Þa ph¬ng
Bé Lao ®éng - Th
¬ng binh vµ x· héi
C¸c Bé, ngµnh
Doanh nghiÖp ®Þa ph
¬ng
Tæng C«ng ty h¹ng
®Æc biÖt
Doanh nghiÖp thuéc
c¸c Bé, ngµnh
2.3. C¬ chÕ qu¶n lý tiÒn l¬ng, thu nhËp trong c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc:
§Ó ®¸p øng ®ßi hái cña c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ míi, ChÝnh phñ ®· ban
hµnh NghÞ ®Þnh 26/CP ngµy 25/03/1993 vµ NghÞ ®Þnh 28/CP ngµy 28/3/1997 vÒ
®æi míi qu¶n lý tiÒn l¬ng, thu nhËp trong c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc. Trong ®ã
Nhµ níc kh«ng trùc tiÕp qu¶n lý quü tiÒn l¬ng cña doanh nghiÖp. Doanh nghiÖp
cã quyÒn tù x©y dùng quü tiÒn l¬ng th«ng qua ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng ®îc Nhµ níc
giao (trªn c¬ së doanh nghiÖp ®· x¸c ®Þnh ®¬n gi¸ vµ cã sù ®iÒu chØnh cña Nhµ
níc sao cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña tõng ngµnh, lÜnh vùc, ®iÒu kiÖn thùc tÕ vµ
kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp cã tÝnh ®Õn gi¸ c¶ søc lao ®éng
trªn thÞ trêng).
ViÖc qu¶n lý tiÒn l¬ng, thu nhËp trong c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc ®îc quy
®Þnh nh sau :
2.3.1. Nguyªn t¾c chung:
15
- C¸c s¶n phÈm dÞch vô cña doanh nghiÖp nhµ níc ®Òu ph¶i cã ®Þnh møc
lao ®éng vµ ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng. §¬n gi¸ tiÒn l¬ng ph¶i ®îc x©y dùng trªn c¬ së
®Þnh møc lao ®éng trung b×nh tiªn tiÕn cña doanh nghiÖp vµ c¸c th«ng sè tiÒn l¬ng do Nhµ níc quy ®Þnh. Khi thay ®æi vÒ ®Þnh møc lao ®éng vµ c¸c th«ng sè
tiÒn l¬ng th× thay ®æi ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng.
- TiÒn l¬ng vµ thu nhËp phô thuéc vµo thùc hiÖn khèi lîng s¶n phÈm, dÞch
vô, n¨ng suÊt, chÊt lîng lao ®éng vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt, kinh doanh. Tèc ®é t¨ng
tiÒn l¬ng ph¶i thÊp h¬n tèc ®é t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng.
- TiÒn l¬ng vµ thu nhËp cña ngêi lao ®éng ph¶i ®îc thÓ hiÖn ®Çu ®ñ trong
Sæ l¬ng cña doanh nghiÖp theo mÉu thèng nhÊt do Bé Lao ®éng-Th¬ng binh vµ
X· héi ban hµnh.
- Quü khen thëng vµ quü phóc lîi cña doanh nghiÖp ®îc thùc hiÖn theo
kho¶n 4 vµ 5, §iÒu 33, Quy chÕ qu¶n lý tµi chÝnh vµ h¹ch to¸n kinh doanh ®èi
víi doanh nghiÖp Nhµ níc ban hµnh kÌm theo NghÞ ®Þnh sè 59/CP ngµy
03/10/1996 cña ChÝnh phñ vµ NghÞ ®Þnh sè 27/1999/N§-CP ngµy 20/4/1999
cña ChÝnh phñ söa ®æi, bæ sung Quy chÕ qu¶n lý tµi chÝnh vµ h¹ch to¸n kinh
doanh ®èi víi doanh nghiÖp nhµ níc (ban hµnh kÌm theo NghÞ ®Þnh sè 59/CP
ngµy 03/10/1996 cña ChÝnh phñ).
- Nhµ níc qu¶n lý tiÒn l¬ng vµ thu nhËp th«ng qua qu¶n lý ®Þnh møc lao
®éng, ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng vµ tiÒn l¬ng thùc hiÖn cña doanh nghiÖp.
2.3.2. Tr¸ch nhiÖm cña c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ níc:
* Bé Lao ®éng- Th¬ng binh vµ X· héi:
- Tríc th¸ng 4 hµng n¨m, thÈm ®Þnh vµ giao ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng cho c¸c doanh
nghiÖp xÕp h¹ng ®Æc biÖt sau khi trao ®æi ý kiÕn víi Tæng côc qu¶n lý vèn vµ tµi
s¶n nhµ níc t¹i doanh nghiÖp cña Bé Tµi chÝnh
- H»ng n¨m tæng hîp t×nh h×nh giao ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng cña tÊt c¶ c¸c doanh
nghiÖp nhµ níc tõ Trung ¬ng ®Õn ®Þa ph¬ng
- Th«ng b¸o møc l¬ng b×nh qu©n chung cña c¸c doanh nghiÖp ®îc nhµ níc
giao ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng vµo cuèi quý II, ®Çu quý III h»ng n¨m lµm c¬ së x¸c ®Þnh
l¬ng b×nh qu©n thùc hiÖn tèi ®a cña c¸c doanh nghiÖp theo quy ®Þnh t¹i kho¶n 2,
®iÒu 5 NghÞ ®Þnh sè 28/CP ngµy 28/3/1997 cña ChÝnh phñ.
- Thanh tra, kiÓm tra viÖc thùc hiÖn, x©y dùng ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng vµ qu¶n lý
tiÒn l¬ng, thu nhËp cña c¸c doanh nghiÖp thuéc Bé qu¶n lý ngµnh, lÜnh vùc, c¸c
TØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung ¬ng.
* §èi víi c¸c Bé qu¶n lý ngµnh, lÜnh vùc:
16
- Tríc th¸ng 4 h»ng n¨m, thÈm ®Þnh vµ giao ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng cho c¸c
doanh nghiÖp thuéc quyÒn qu¶n lý
- Phèi hîp víi Bé Lao ®éng- Th¬ng binh vµ X· héi, thÈm ®Þnh ®¬n gi¸
tiÒn l¬ng cho c¸c Tæng c«ng ty thµnh lËp theo quyÕt ®Þnh sè 90/TTg ngµy
7/3/1994 cña Thñ tíng ChÝnh phñ ®îc xÕp doanh nghiÖp h¹ng ®Æc biÖt
- KiÓm tra viÖc x©y dùng, thùc hiÖn ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng vµ qu¶n lý lao ®éng,
tiÒn l¬ng, thu nhËp cña c¸c doanh nghiÖp thuéc quyÒn
* Uû ban nh©n d©n TØnh, Thµnh phè trùc thuéc Trung ¬ng chØ ®¹o ®Ó Së
Lao ®éng- Th¬ng binh vµ X· héi phèi hîp víi c¸c Së qu¶n lý ngµnh, lÜnh
vùc:
- Híng dÉn c¸c doanh nghiÖp thuéc quyÒn qu¶n lý cña ®Þa ph¬ng ®Ó x©y
dùng ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng theo quy ®Þnh t¹i Th«ng t 13/L§TB&XH-TT ngµy
10/4/4997
- Tríc th¸ng 4 hµng n¨m, thÈm ®Þnh vµ giao ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng cho c¸c
doanh nghiÖp nhµ níc vµ c¸c C«ng ty cæ phÇn cã trªn 50% vèn do doanh
nghiÖp nhµ níc gãp thuéc quyÒn qu¶n sau khi trao ®æi qu¶n lý vèn vµ tµi
s¶n nhµ níc t¹i doanh nghiÖp ë ®Þa ph¬ng.
- Thanh tra kiÓm tra viÖc x©y dùng, thùc hiÖn ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng vµ
qu¶n lý lao ®éng, tiÒn l¬ng, thu nhËp cña c¸c doanh nghiÖp trùc thuéc ®Þa
ph¬ng.
* C¸n bé qu¶n lý ngµnh, lÜnh vùc vµ c¸c Së Lao ®éng -Th ¬ng binh
vµ X· héi TØnh, Thµnh phè trùc thuéc Trung ¬ng cã tr¸ch nhiÖm:
- ChËm nhÊt vµo th¸ng 5 hµng n¨m, b¸o c¸o vÒ Bé Lao ®éng - Th ¬ng
binh vµ X· héi t×nh h×nh ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng hµng n¨m kÕ ho¹ch cho c¸c
doanh nghiÖp thuéc quyÒn qu¶n lý vµ t×nh h×nh lao ®éng, tiÒn l¬ng, thu
nhËp thùc hiÖn n¨m tríc cña c¸c doanh nghiÖp theo mÉu sè 1 vµ mÉu sè 2
kÌm theo th«ng t 13/L§TBXH-TT ngµy 10/4/1997.
- Tæ chøc vµ cñng cè bé phËn chuyªn tr¸ch lµm c«ng t¸c lao ®éng tiÒn l¬ng, bè trÝ, båi dìng c¸n bé cã ®ñ tr×nh ®é, nghiÖp vô chuyªn m«n
thùc hiÖn ®Çy ®ñ nhiÖm vô, yªu cÇu cña c«ng t¸c thÈm ®Þnh, qu¶n lý ®Þnh
møc lao ®éng vµ ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng theo quy ®Þnh cña ChÝnh phñ vµ híng
dÉn t¹i th«ng t 13/L§TBXH-TT ngµy 10/4/1997.
2.3.3. Tr¸ch nhiÖm cña doanh nghiÖp
* VÒ tæ chøc c«ng t¸c lao ®éng tiÒn l¬ng:
- §Ó thùc hiÖn ®Çy ®ñ nhiÖm vô, yªu cÇu cña c«ng t¸c qu¶n lý theo Bé
LuËt lao ®éng vµ LuËt doanh nghiÖp Nhµ níc; thùc hiÖn viÖc x©y dùng ®Þnh
møc lao ®éng, tæ chøc vµ ph©n c«ng lao ®éng, x©y dùng ®¬n gi¸ tiÒn l ¬ng
17
vµ ph©n phèi tiÒn l¬ng g¾n víi n¨ng suÊt, chÊt lîng, hiÖu qu¶ kinh doanh
cña ®¬n vÞ vµ c¸ nh©n ngêi lao ®éng, c¸c doanh nghiÖp ph¶i tæ chøc, cñng
cè bé phËn chuyªn tr¸ch lµm c«ng t¸c lao ®éng - tiÒn l¬ng cña doanh
nghiÖp, bè trÝ vµ båi dìng c¸n bé cã ®ñ tr×nh ®é nghiÖp vô, chuyªn m«n thùc
hiÖn c«ng viÖc theo yªu cÇu.
* VÒ x©y dùng ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng:
- §èi víi doanh nghiÖp Nhµ níc nãi chung:
Gi¸m ®èc doanh nghiÖp cã tr¸ch nhiÖm tæ chøc, chØ ®¹o x©y dùng vµ ®¨ng
ký ®Þnh møc lao ®éng theo quy ®Þnh.
- §èi víi doanh nghiÖp ®îc xÕp h¹ng ®Æc biÖt:
Tæng Gi¸m ®èc cã tr¸ch nhiÖm tæ chøc, chØ ®¹o x©y dùng vµ ®¨ng ký
møc lao ®éng theo híng dÉn t¹i Th«ng t sè 14/L§TBXH-TT ngµy 10/4/1997
cña Bé Lao ®éng - Th¬ng binh vµ X· héi; x©y dùng ®¬n gi¸ tiÒn l ¬ng b¸o
c¸o Héi ®ång qu¶n trÞ hoÆc Bé qu¶n lý ngµnh, lÜnh vùc (nÕu lµ tæng C«ng ty
90/TT ®îc xÕp h¹ng ®Æc biÖt) xem xÐt, cã c«ng v¨n göi Bé Lao ®éng - Th ¬ng binh vµ X· héi ®Ò nghÞ thÈm ®Þnh vµ giao ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng.
C¸c doanh nghiÖp ph¶i tiÕn hµnh x©y dùng ®¬n gi¸ tiÒn l ¬ng tõ quý IV
n¨m b¸o c¸o ®Ó göi c¬ quan qu¶n lý Nhµ níc cã thÈm quyÒn kÞp thÈm ®Þnh
vµ giao ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng vµo quý I n¨m kÕ ho¹ch.
* Thñ tôc hµnh chÝnh ®Ò nghÞ duyÖt ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng:
Theo ph©n cÊp vµ tæ chøc qu¶n lý, sau khi x©y dùng ®¬n gi¸ tiÒn l ¬ng,
doanh nghiÖp cã c«ng v¨n göi c¬ quan cã thÈm quyÒn thÈm ®Þnh vµ giao ®¬n
gi¸ tiÒn l¬ng theo quy ®Þnh t¹i ®iÓm 2 nãi trªn;
C«ng v¨n göi kÌm c¸c biÓu sau:
- BiÓu tr×nh x©y dùng ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng theo mÉu sè 3a vµ sè 3b.
- §èi víi doanh nghiÖp cã nhiÒu ®¬n vÞ thµnh viªn vµ cã nhiÒu ®¬n gi¸ tiÒn
l¬ng th× lËp biÓu tæng hîp ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng theo mÉu sè 4.
* B¸o c¸o t×nh h×nh thùc hiÖn lao ®éng, tiÒn l¬ng vµ thu nhËp.
Vµo quý I chËm nhÊt lµ th¸ng 4 n¨m kÕ ho¹ch, doanh nghiÖp ph¶i b¸o
c¸o cho c¬ quan cã thÈm quyÒn giao ®¬n gi¸ t×nh h×nh thùc hiÖn lao ®éng,
tiÒn l¬ng vµ thu nhËp cña n¨m tríc liÒn kÒ theo mÉu sè 5 kÌm theo Th«ng t
13/ L§TBXH-TT ngµy 10/4/1997.
2.3.4. X¸c ®Þnh quü tiÒn l ¬ng thùc hiÖn theo kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh.
* §iÒu kiÖn x¸c ®Þnh quü tiÒn l¬ng thùc hiÖn:
- C¸c chØ tiªu tæng s¶n phÈm hµng ho¸ (kÓ c¶ s¶n phÈm quy ®æi), tæng
doanh thu, chi phÝ, lîi nhuËn thùc hiÖn ®îc x¸c ®Þnh theo quy chÕ qu¶n lý
tµi chÝnh vµ h¹ch to¸n kinh doanh ®èi víi doanh nghiÖp Nhµ n íc ban hµnh
18
kÌm theo nghÞ ®Þnh sè 59/ CP ngµy3/10/1996 cña ChÝnh phñ. Trong c¸c chØ
tiªu nªu trªn, nÕu cã yÕu tè t¨ng hoÆc gi¶m do nguyªn nh©n kh¸ch quan,
kh«ng tÝnh ®Õn khi x©y dùng ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng th× ph¶i lo¹i trõ khi x¸c ®Þnh
quü tiÒn l¬ng thùc hiÖn.
- Tríc khi x¸c ®Þnh quü tiÒn l¬ng thùc hiÖn, doanh nghiÖp ph¶i ®¸nh gi¸
vµ x¸c ®Þnh c¸c kho¶n nép ng©n s¸ch Nhµ níc, lîi nhuËn thùc hiÖn vµ so
s¸nh víi n¨m tríc ®ã. NÕu c¸c chØ tiªu nµy kh«ng ®¶m b¶o ®ñ ®iÒu kiÖn ® îc
¸p dông hÖ sè ®iÒu chØnh t¨ng thªm theo quy ®Þnh t¹i tiÕt b.3, ®iÓm 2 môc
III cña th«ng t 13/ L§TBXH-TT ngµy 10/4/1997 th× doanh nghiÖp ph¶i trõ
lïi quü tiÒn l¬ng thùc hiÖn cho ®Õn khi ®¶m b¶o ®ñ ®iÒu kiÖn theo quy ®Þnh
nãi trªn.
* X¸c ®Þnh quü tiÒn l¬ng thùc hiÖn :
- C¨n cø vµo ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng do c¬ quan cã thÈm quyÒn giao vµ kÕt
qu¶ s¶n xuÊt, kinh doanh, quü tiÒn l¬ng ®îc x¸c ®Þnh nh sau :
Vth = (V®g x Csxkd) + Vpc +Vbs + Vtg
Trong ®ã :
Vth : Quü tiÒn l¬ng thùc hiÖn
V®g : §¬n gi¸ tiÒn l¬ng do c¬ quan cã thÈm quyÒn giao
Csxkd : ChØ tiªu s¶n xuÊt kinh doanh theo tæng s¶n phÈm hµng hãa
thùc hiÖn, hoÆc doanh thu (doanh sè thùc hiÖn), hoÆc tæng thu trõ tæng chi
(kh«ng cã tiÒn l¬ng), hoÆc lîi nhuËn thùc hiÖn øng víi chØ tiªu giao ®¬n gi¸
tiÒn l¬ng
Vpc : Quü c¸c kho¶n phô cÊp l¬ng vµ c¸c chÕ ®é kh¸c (nÕu cã) kh«ng
®îc tÝnh trong ®¬n gi¸ trong quy ®Þnh (vÝ dô : phô cÊp thî lÆn, chÕ ®é thëng
an toµn hµng kh«ng...), tÝnh theo sè lao ®éng thùc tÕ ®îc hëng øng víi tõng
chÕ ®é.
Vbs : Quü tiÒn l¬ng bæ sung, chØ ¸p víi c¸c doanh nghiÖp ®îc giao
®¬n gi¸ tiÒn l¬ng theo ®¬n vÞ s¶n phÈm. Quü tiÒn l¬ng bæ sung tr¶ cho thêi
gian thùc tÕ kh«ng tham gia s¶n xuÊt ®îc hëng l¬ng theo chÕ ®é quy ®Þnh
cña sè c«ng nh©n viªn trong doanh nghiÖp, mµ khi x©y dùng ®Þnh m c lao
déng kh«ng tÝnh ®Õn, bao gåm : quü tiÒn l¬ng nghØ phÐp n¨m, nghØ viÖc
riªng, nghØ lÔ tÕt, nghØ theo chÕ ®ä lao ®éng n÷, héi häp, häc tËp... theo quy
®Þnh cña Bé luËt Lao ®éng
Vtg : Quü tiÒn l¬ng lµm thªm giê ®îc tÝnh theo sè giê thùc tÕ lµm
thªm nhng kh«ng vît qu¸ quy ®Þnh cña Bé LuËt lao ®éng.
- Khi quyÕt to¸n quü tiÒn l¬ng thùc hiÖn theo ®¬n gi¸ ®îc giao, nÕu
tiÒn l¬ng thùc hiÖn b×nh qu©n cña ngêi lao ®éng (tÝnh theo sè lao ®éng ®Þnh
19
møc) trong doanh nghiÖp cao h¬n 2 lÇn møc l¬ng b×nh qu©n chung do Bé
L§TBXH th«ng b¸o th× doanh nghiÖp chØ ®îc quyÕt to¸n tæng quü tiÒn l¬ng
thùc hiÖn ÷ng víi møc tiÒn l¬ng b×nh qu©n cña lao ®éng (tÝnh theo sè lao
®éng ®Þnh møc) trong doanh nghiÖp b»ng hai lÇn møc l¬ng b×nh qu©n ®îc
th«ng b¸o.
- C¸c doanh nghiÖp cha x©y dùng ®Þnh møc lao ®éng vµ cha cã ®¬n gi¸
tiÒn l¬ng ®îc c¬ quan Nhµ níc cã thÈm quyÒn phª duyÖt th× quü tiÒn l¬ng
thùc hiÖn ®îc x¸c ®Þnh theo sè lao ®éng thùc tÕ b×nh qu©n sö dông nh©n víi
hÖ sè møc l¬ng b×nh qu©n cña doanh nghiÖp do c¬ quan cã thÈm quyÒn giao
®¬n gi¸ quyÕt ®Þnh víi møc l¬ng tèi thiÓu chung do ChÝnh phñ quy ®Þnh (t¹i
thêi ®iÓm thùc hiÖn tõ ngµy 01 th¸ng 01 n¨m 2001 lµ 210.000®/th¸ng).
Tæng quü tiÒn l¬ng thùc hiÖn ®îc x¸c ®Þnh nãi trªn lµ chi phÝ hîp lÖ
trong gi¸ thµnh hoÆc phÝ lu th«ng, ®ång thêi lµm c¨n cø ®Ó x¸c ®Þnh lîi tøc
chÞu thuÕ cña doanh nghiÖp.
2.3.5. Giao ®¬n gi¸ tiÒn l ¬ng vµ quy chÕ ph©n phèi, tr¶ l ¬ng trong doanh
nghiÖp.
* Giao ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng trong doanh nghiÖp.
C¨n cø vµo ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng do c¬ quan cã thÈm quyÒn phª duyÖt, trªn c¬
së c¬ cÊu tæ chøc, chøc n¨ng, nhiÖm vô ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña
doanh nghiÖp, sau khi trao ®æi ý kiÕn víi ban chÊp hµnh C«ng §oµn cïng
cÊp, Chñ tÞch Héi ®ång qu¶n trÞ hoÆc Gi¸m ®èc c¸c doanh nghiÖp (®èi víi
doanh nghiÖp kh«ng cã Héi ®ång qu¶n trÞ), xem xÐt vµ giao ®¬n gi¸ tiÒn l ¬ng cho c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn (h¹ch to¸n ®éc lËp hoÆc phô thuéc).
ViÖc giao ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng cÇn chó ý mét sè néi dung sau:
- §¬n gi¸ tiÒn l¬ng ®îc giao ph¶i g¾n víi chØ tiªu kÕ ho¹ch s¶n xuÊt,
kinh doanh cã hiÖu qu¶ nhÊt;
- HÖ sè ®iÒu chØnh t¨ng thªm ®Ó tÝnh ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng cho tõng ®¬n vÞ
thµnh viªn cã thÓ kh¸c nhau tuú vµo hiÖu qu¶ s¶n xuÊt, kinh doanh nh ng
kh«ng vît qu¸ hÖ sè ®iÒu chØnh t¨ng thªm tèi ®a lµ 1,5 lÇn so víi møc tèi
thiÓu theo quy ®Þnh t¹i môc III Th«ng t 13/L§TBXH - TT ngµy 10 th¸ng 4
n¨m 1997.
- §îc trÝch lËp quü l¬ng dù phßng tèi ®a lµ 7% tæng quü tiÒn l ¬ng kÕ
ho¹ch (Vkh) ®Ó x©y dùng ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng ®îc giao nh»m ®iÒu chØnh vµ
khuyÕn khÝch c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn hoµn thµnh kÕ ho¹ch s¶n xuÊt, kinh
doanh cña c¶ doanh nghiÖp. Quü dù phßng nµy ph¶i ®îc ph©n bæ hÕt tríc khi
quyÕt to¸n tµi chÝnh n¨m:
20
- Xem thêm -
.DOC 
66 
68 
67 
